الوقت - در فاصله کمتر از یک ماه تا برگزاری انتخابات ایالات متحده آمریکا، نه تنها برای شهروندان این کشور بلکه برای اغلب کشورهای جهان پیروزی دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور مستقر با جو بایدن، به عنوان نامزد حزب دموکرات، به موضوعی مهم و حساس تبدیل شده است. کشورهای مختلف نسبت به انتخاب و برگزیده شدن یکی از این دو شخص دیدگاه و نگاه متفاوتی دارند؛ برخی از کشورهای به قدرت رسیدن بایدن را در راستای منافع خود ارزیابی می‌کنند و برخی دیگر باقی ماندن ترامپ در مقام ریاست کاخ سفید.
در این میان، یکی از کشورهای که به دلیل مناسبات چندین دهه‌ایی خود با آمریکا در مقام متحد استراتژیک، انتخابات این کشور با جدیت رصد می‌کند، کشور ترکیه و شخص رجب طیب اردوغان هستند. طی چند سال گذشته یا به طور مشخص از دومین دوره ریاست جمهوری باراک اوباما، مناسبات میان آنکارا و واشنگتن رو به سردی گرائید واین روند با روی کار امدن دونالد ترامپ، ابعاد جدیدتری به خود گرفت. اما نکته قابل توجه این است که با وجود تمامی اختلافات، سطحی از همکاری و هماهنگی میان ترامپ و اردوغان وجود داشت و این مساله بارها از سوی سیاستمداران آمریکایی مورد انتقاد واقع شد.
اما اکنون مساله اساسی برای ترکیه و شخص رجب طیب اردوغان در ارتباط با امکان پیروزی جو بایدن در انتخابات است. جو بایدن طی چند سال گشته بارها در اظهار‌نظرها و مواضعی شدیداللحن ترکیه و اردوغان را مورد انتقاد قرار داده است. اکنون پرسش این است که نگاه بایدن به ترکیه چگونه خواهد بود و در صورت پیروزی او در انتخابات احتمالا مناسبات میان واشنگتن و آنکارا در چه مسیری پیش خواهد رفت؟ در پاسخ به این پرسش می‌توان سه محور اساسی را مورد بررسی و ارائه قرار داد.
رویکرد شخص و روانی منفی بایدن نسبت به رجب طیب اردوغان و تاثیرات احتمالی
مهم‌ترین و قابل توجه ترین مساله پیرامون رویکرد بایدن نسبت ترکیه کنونی را می‌توان در ارتباط با نگاه منفی، نامزد حزب دموکرات نسبت به شخص رجب طیب اردوغان مورد ارزیابی قرار داد. هر چند غالبا در سطح سیاست کلان از سیستم و سیاست‌گذاری استراتژیک کشورها به عنوان محور اصلی تصمیم‌گیری‌ها یاد می‌شود اما بدون تردید رهبران سیاسی نیز در این میان نقش مهمی ایفا می‌کنند. اکنون به نظر می‌رسد بایدن از نظر روانشناختی نسبت به اردوغان دچار نوعی بدبینی و کینه شده است. نماد بارز این امر را می‌توان گفتگوی بایدن با روزنامه نیویورک تایمز، در سال 2019 مورد ارزیابی قرار داد که با صراحت تمام اردوغان را «خودکامه» معرفی کرده بود. او همچنین، خواستار برکناری اردوغان از طریق فرآیند انتخابات با حمایت از احزاب اپوزیسیون شده بود.
اخیرا نیز شاهد هستیم در ادامه مواضع ضد اردوغانی، جو بایدن 7 اکتبر 2020 (16 مهر 1399) با انتقاد شدید از دونالد ترامپ، از رجب طیب اردوغان،رئیس‌جمهوری ترکیه در خواست کرده بود که از تصمیم اخیرش درباره تبدیل موزه ایا صوفیه به مسجد صرف نظر کرده و این گنج را به وضعیت سابقش به عنوان موزه بازگرداند تا حضور همه از جمله ارتدکس‌ها در آنجا تضمین شود. در مجموع، به نظر می‌رسد در صورت پیروزی جو بایدن در انتخابات سطح مناسبات سیاسی ترکیه و آمریکا به دلیل اختلاف مواضع اردوغان و او به شدت متشنج خواهد شد و احتمالا رئیس جمهور آمریکا مواضعی سخت‌گیرانه را علیه سیاست‌های اردوغان در سطح داخلی اتخاذ خواهد کرد.
سیاست‌های منطقه‌ای در ترکیه در کانون تمرکز و انتقاد بایدن
اساسا بایدن طی دوران معاونت باراک اوباما نیز نشان داده میانه خوبی با سیاست‌های منطقه‌ای ترکیه ندارد. بایدن یکی از حامیان سرسخت کردهای سوریه و طرفدار فدرالیسم سه ایالتی در عراق بوده که بر خلاف مواضع آنکارا است. همچنین بایدن با انتقاد از خرید سامانه اس400 روسیه توسط ترکیه، تحریم و تعلیق از پروژه جنگنده‌های «F-35» توسط دولت ترامپ را ناکافی می‌داند. از همین جهت آنکارا ترامپ را با وجود تمامی تنش‌آفرینی‌های 4 سال گذشته شخصی قابل معامله و نزدیک‌تر به خود ارزیابی می‌کند. همچنین، جو بایدن، در بیانیه‌ای در 7 اکتبر 2020 (16 مهر 1399) اعلام کرد، دولت دونالد ترامپ (رئیس‌جمهوری آمریکا) باید به ترکیه فشار بیاورد تا دست از "اقدامات تحریک‌آمیز" جدید در منطقه علیه یونان از جمله تهدیدات بالقوه بردارد تا فضا برای موفقیت دیپلماسی فراهم شود.بایدن تاکید کرد: از تلاش‌های ائتلاف ناتو برای آرام کردن تنش‌های بین یونان و ترکیه حمایت می‌کنم. توافقات بر سر ایجاد سازوکار نظامی برای خاموش کردن درگیری‌ها و از سرگیری مذاکرات گامی در مسیر درست است.
در مجموع، به نظر می‌رسد بایدن رویکردی منفی و انتقادی نسبت به سیاست‌های منطقه‌ای ترکیه دارد و در صورت به پیروزی رسیدن در انتخابات سوم نوامبر، سیاست فشار علیه آنکارا را در مناطق مختلف جهان به ویژه در بحث بحران بر سر منابع انرژی در دریای مدیترانه و نیز بحران لیبی را در پیش خواهد گرفت. این امر به هیچ عنوان خوشایند ترکیه نبوده و به نظر می‌رسد پیروزی دموکرات‌ها تنش در حوزه سیاست خارجی دو کشور را بیش از پیش افزایش خواهد داد.
ترجیح ترامپ بر بایدن
در مجموع می‌توان اظهار داشت، مواضع بایدن علیه ترکیه در شرایطی است که اختلافات میان آنکارا و واشنگتن به بالاترین سطح ممکن رسیده است. در 4 سال گذشته ماجرای کشیش اندرو برنسون، مساله هالک بانک، استرداد فتحالله گولن و کردهای سوریه موجب تیرگی مناسبات دو طرف شده بود. با وجود این تنش‌ها اکنون به نظر می‌رسد اردوغان و حزب عدالت و توسعه، پیروزی ترامپ در انتخابات را آرزو می‌کنند اما واقعیت امر این است که دولت‌مردان ترک نیز با حساسیت و تامل خاص انتخابات آمریکا را رصد می‌کنند و با بالا رفتن شانس بایدن برای پیروزی در انتخابات به نظر می‌رسد، آنها راهبرد سکوت و مدارا را در پیش گرفته‌اند تا از انتقام و خشم او در صورت ورود به کاخ سفید در امان بمانند.
