الوقت- با تشدید رقابت‌ها در قطب شمال ، منتقدان کاخ سفید و قانونگذاران آمریکایی ، سیاست های ترامپ و پنتاگون را فاقد راهبردی برای رویارویی موثر با چین و روسیه در قطب شمال ارزیابی کرده و تاکید می کنند کاخ سفید تهدید امنیتی این دو کشور در این منطقه را نادیده می‌گیرد. در مقابل ترامپ و دولت او این منطقه را فاقد اولویت امنیت ملی اعلام کردند، اما سیاستهای ترامپ درشمالگان طی چهارسال گذشته دچار نوعی سردرگمی و آشفتگی است.
منطقه شمالگان
شمالگان ناحیه ای پیرامون قطب شمال است که بخشهایی از کشورهای کانادا، روسیه، آلاسکا، گرینلند، لاپلند و سوالبارد و نیز اقیانوس شمالگانی (اقیانوس منجمد شمالی) را در بر می‌گیرد. با ذوب شدن حجم بیشتری از یخهای قطب شمال، ادعاهای ارضی کشورهای همجوار قطب شمال افزایش یافته است. شورای شمالگان نیز (Arctic Council)سازمانی متشکل ازهشت کشور کانادا، دانمارک، فنلاند، ایسلند، نروژ، روسیه، سوئد و ایالات متحده آمریکا است که به موضوعات سیاسی، اقتصادی ، زیستی و مردم بومی شمالگان در حوزه بین دولتی میپردازد. این شورا 13 عضو ناظر از جمله چین بدون حق رای دارد. شمالگان بیشتر پس از چنگ جهانی دوم به یکی از حوزه هاي رقابت راهبردي بین شوروي سابق و آمریکا تبدیل شد. اکنون نیز هر دو قدرت آمریکا و روسیه به دنبال بهره گیري از ظرفیتهای شمالگان براي افـزایش قدرت خود و فرسایش قدرت رقیب هستند.
تمرکز پوتین بر شمالگان
روسیه به دلیل داشتن طولانی ترین مرزها (24000مایل )با شمالگان، و توجه ویژه به بهرده برداری های اقتصادی و سیاسی از این منطقه، مهمترین بازیگر شمالگان محسوب میشود. کرملین در راهبردهای 2008و 2013 شمالگان بر توسعه و گسترش پایگاه امن راهبردي به عنوان منبع اصلی رشد و توسعه اقتصادي فدراسیون روسیه تمرکز نموده است. روسیه توانست برای نخستین بار در سال ۲۰۱۷ محموله بزرگی ازگازLNG خود را به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار از هامرفست نروژ به سمت بندر بوریئونگ کره جنوبی طی 19 روز انتقال دهد که این 30 درصد کوتاهتر از مسیر قدیمی سوئز به کره جنوبی بود. مسکو همچنین تاکنون حدود ۲۷ میلیون دلار برای ساخت و توسعه میدان گازی «شبه جزیره یامال (Yamal Peninsula) هزینه نموده است. همچنین پروژه موسوم به Yamal LNG در شبه جزیره یامال روسیه با200حلقه چاه، یک فرودگاه و ۱۵ تانکر یخ شکن LNG مهمترین پروژه دریایی روسیه محسوب می شود. قرار است استحصال گاز این پروژه تا ۲۰۳۰ به ۵۰ میلیون لیتر افزایش یابد. با اینکه تمرکز راهبردی روسیه درشمالگان توسعه منابع انرژي، حمل ونقل و زیرساختها بوده پس از بحران 2014 اوکراین، نگرانی های غرب درمورد نیات روسیه در شمالگان شدت گرفته است.
برنامه چین برای باز کردن جای پا در شمالگان
چین جزو کشورهایی است که به تازگی توجه ویژه ای به شمالگان نموده است.از منظر چین ، قطب شمال یکی از چندین منطقه است که پکن تلاش میکند تا علاوه بر نفوذ ،تصویر خود را به عنوان یک قدرت جهانی در آن ترسیم کند. چين خود را «كشوري نزديك به قطب شمال» لقب داده است ، و اظهار میکند كه با توجه به نزديك بودن با قطب شمال ، تغييرات در قطب شمال اثرات واضح و آشكاري بر روي چين دارد و منافع اقتصادي خود را در بخشهای كشاورزي ، جنگلداري ، شيلات ، دريايي ، صنعت و بخش های دیگر در ارتباط دو سویه با شمالگان ارزیابی میکند.
چین در سال 2017 جاده ابریشم قطبی که بخشی از ابتکار جهانی یک کمربند و جاده است را به عنوان چارچوبی برای همکاری با سایر طرف ها برای توسعه مشترک مسیرهای حمل و نقل قطب شمال معرفی کرد. پکن برای پیگیری اهداف خود در شمالگان ، منابع قابل توجهی را برای انجام چندین کار علمی تحقیقاتی اختصاص داده است . در اواسط ماه اکتبر ، اولین کشتی یخ شکن بومی پکن ، Xuelong 2 ، را به نمایشگاه بین المللی قطبی فرستاد. این اولین کشتی 30هزار تنی سطح هسته ای چین است که میتواند به عنوان پله ای برای حمل هواپیمای هسته ای Type 003 كه در حال ساخت مقدماتی هستند ، مورد استفاده قرار گیرد. چین یک شرکت کننده فعال در شورای قطب شمال است و در روابط دو جانبه با کشورهای قطب شمال و سایر ذینفعان سرمایه گذاری های زیادی نموده تا بتواند از ابتکار عملهای خود در قطب شمال حمایت کند. چین حداقل 3 میلیون تن LNG در سال از کارخانه یامال روسیه دریافت میکندبا این حال روابط چین و روسیه در قطب شمال ترکیبی از رقابت، و همکاری است.
چین علاوه بر روسیه روابط نزدیکی با سایر کشورهای ساحلی قطب شمال برقرار کرده است تا حضور قطب در شمال را عادی تر کند. ایسلند و گرینلند دو مقصد دیگر سرمایه گذاری چین در شمالگان بوده اند. بین سالهای 2012 و 2017 ، سرمایه گذاری چینی تقریبا 6 درصد از متوسط تولید ناخالص داخلی ایسلند و 11.6 درصد تولید ناخالص داخلی گرینلند را تشکیل می دهد.
شمالگان در استراتژی امنیت ملی آمریکا
حضور آمریکا در شمالگان قبل از اینکه ماهیت اقتصادی داشته باشد، به صورت امنیتی و بازدارنده است. به توصیه اندیشکده ها و فرماندهان ارشد سابق نیروی دریایی آمریکا، واشنگتن در اوت 2018 به طور رسمی از سرگیری مجدد فعالیت ناوگان دوم نیروی دریایی خود را اعلام کرد که تمرکز آن بر اقیانوس اطلس شمالی است. ناوگان دوم دریایی آمریکا در سال 1950 باهدف واکنش به تهدیدات فزاینده شوروی سابق شکل گرفت. دریادار «کریس گرادی» یکی از فرماندهان ارشد نیروی دریایی آمریکا دراین زمینه گفت: «کنترل دریایی و نمایش قدرت ما به عنوان دو عنصر حیاتی برای امنیت ملی کشورمان از سوی نیروهای خارجی در حال احیا و به طو مشخص روسیه و چین به چالش کشیده شده اند».
مقامات پنتاگون معتقدند فعالیتهای زیردریایی روسیه در 25 سال اخیر در اقیانوس اطلس شمالی بی سابقه بوده است.» در دکترین دریایی جدید روسیه تشدید حضور در دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس شمالی در دستور کار قرار گرفته است. با این حال آمریکا هنوز گزینه‌های محدودی برای گسترش نفوذ در شمالگان دارد و بیشتر به دنبال تقویت همکاری راهبردی با کشورهای متحد خود در شمالگان است.
نیروی دریایی آمریکا تنها یخ شکن «یو. اس. سی. جی. سی پولار استار» را در شمالگان در اختیار دارد که در سال 1976 به آب انداخته شد و در سال 2000 ماموریت خود را شروع کرد.ترامپ برای جبران خلا های نظامی آمریکا در شمالگان، از سال 2018 پیشنهاد خرید جزیره گرینلند را مطرح نموده است که با واکنش شدید دانمارک و نخبگان محلی گرینلند مواجه شد. گرینلند در شمالگان بزرگترین جزیره جهان است که نقش ژئوپلتیکی آن در رقابت بین روسیه و چین وآمریکا در حال افزایش است. این جزیره جزوی از خاک دانمارک است از خودمختاری ویژه برخوردار است. آمریکا طی یک قرارداد نظامی با دانمارک ، پایگاهی در گرینلند تاسیس نموده و تجهیزات ردیابی موشکی را برای مقابله با تهدیدات موشکی روسیه درآن مستقر نموده است.
بین مقامات کاخ سفید و پنتاگون اختلاف نظرهایی در مورد نحوه حضور آمریکا در شمالگان وجود دارد؛ «کارل ال شوالتز» فرمانده گارد ساحلی آمریکا، چند ماه پیش در در توئیتی نوشت:« مناطق قطبی دیگر جزو مناطق نوظهور نیستند و بخشی از مسائل امنیت ملی معاصر محسوب می شوند.» او با اشاره تلویحی به حضور چین در شمالگان ، آن را «افزایش اقدامات تجاوزکارانه» توصیف کرد. در قانون مجوز دفاع ملی آمریکا برای مقابله با چین، اقداماتی پیش شده است که براساس آن پنتاگون به محض شناسایی «بنادر راهبردی» باید آمادگی هایی را برای انتقال نیرو و تجهیزات به آنها انجام دهد.
میلیتاریزه شدن منطقه و ضعف راهبردی کاخ سفید
اخیرا دانمارک،سوئد و برخی مقامات محلی نروژ نسبت به تشدید رقابت قدرتهای بزرگ در شمالگان ابراز نگرانی نموده اند.اواخر سال 2019 سازمان اطلاعات دفاعی دانمارک در ارزیابی خطر سالانه اعلام نمود:« یک بازی قدرت بزرگ بین آمریکا، روسیه و چین در قطب شمال در حال شکل گیری است که در نهایت باعث افزایش سطح تنش در این ناحیه خواهد شد.» چند روز پس از رزمایش هوایی روسیه در دو هفته گذشته، انگلیس و آمریکا نیز اقدام به برگزاری رزمایش نظامی مشترک در آبهای نروژ نمودند .ناوگان ششم دریایی آمریکا هدف از برگزاری این رزمایش را تقویت متحدان اعلام نمود.آمریکا همچنین به تازگی سیستم های راداری خود در نروژ و 28 کیلومتری مرز روسیه را ارتقا داده است.
با این حال ترامپ به دلیل فقدان راهبرد مشخص در شمالگان از سوی نخبگان نظامی و برخی رسانه ها مورد انتقاد قرار گرفته است.نشریه نشنال اینترست اواخر فروردین ماه با انتقاد از ترامپ نوشت:« آمریکا در شمالگان حتی یک پایگاه نظامی ندارد و فاقد هواپیما و رزمناوهای بزرگ است که قادر به فعالیت در دماهای پائین در آنجا باشند.» نشنال اینترست در این گزارش اضافه میکند:« دولت امریکا به بی توجهی خود به شمالگان ادامه می دهد و از جمله 750 میلیون دلاری را که مجلس سنا برای تکمیل ناوگان قطبی تخصیص داده بود، برای ساختن دیوار در مرز آمریکا با مکزیک خرج کرده است و این در شرایطی است که روسیه با تحرک زیاد برای دفاع از منافع خود در شمالگان است.»
بخش عمده ای از سیاست مهار چین و روسیه که توسط ترامپ شروع شده است نشان میدهد کاخ سفید اگر فرصتی برای جنگ اقتصادی یا استفاده از هزینه های سایر متحدان علیه این دو کشور پیدا نموده ،قدمهایی در جهت مهار آنها برداشته است اما زمانی که نیاز به هزینه و حضور مستقیم نظیر حضور در منطقه شمالگان داشته است از اقدامات راهبردی و هزینه های مستقیم اجتناب نموده است.
