الوقت- طی یکی دو روز گذشته برخی رسانه ها از مخالفت آمریکا با اعطای وام صندوق بین المللی پول برای مقابله با ویروس کرونا خبر دادند. روزنامه وال‌استریت ژورنال نیز روز چهارشنبه از قول برخی مقامات آمریکایی نوشت :«ایالات متحده تصمیم دارد مانع از تصویب وام درخواستی ایران از صندوق بین‌المللی پول شود.» در حالی که مقابله با ویروس کرونا نیاز به هماهنگی جهانی دارد، آمریکا هنوز در مجامع بین المللی بدون توجه به الزامات بین المللی، به دنبال ادامه سیاست کمپین فشار حداکثری به ایران است.
درخواست وام ایران
پس از شیوع کرونا در کشور و لزوم کاهش برخی فعالیتهای اقتصادی و تجهیز نظام سلامت برای مقابله با انتشار ویروس، ایران روز 16 اسفندماه درخواست وام 5 میلیارد دلاری از صندوق بین المللی را ارسال نمود. عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران در این زمینه در حساب توییتری خود نوشت: «در تاریخ ششم مارس، نامه ای به کریستالینا جورجیوا، رئیس صندوق بین‌المللی پول نوشتم که با توجه به گسترش کرونا ویروس در کشور ما و نیاز به اقدامات جدی پیشگیرانه و همچنین خنثی کردن پیامدهای اقتصادی (شیوع ویروس کرونا) ، خواستار استفاده از ابزار سریع تأمین مالی به ارزش حدود 5 میلیارد دلار شدم.»
از همان ابتدای درخواست ایران، زمزمه هایی از مخالفت آمریکا با این درخواست به خصوص در سخنان مایک پمپئو وزیر خارجه این کشور به گوش می رسید.
صندوق بین‌المللی پول یکی از مهمترین نهادهای پولی و مالی بین المللی است که در سال1945 در کنفرانس برتون وودز با هدف گسترش همکاری‌های پولی بین‌المللی و تسهیل رشد متوازن تجارت بین الملی و تهیه منابع لازم برای کمک به کشورهای عضو تاسیس شد.
دولت ایران جزو موسسان اولیه این صندوق به عنوان یکی از 44کشور دعوت شده در کنفرانس برتن وودز شرکت کرد. سهمیه ایران در ابتدای عضویت، ۲۵ میلیون دلار بود. با رشد در آمدهای کشور، ایران در سال‌های بعد، سهمیه خود را افزایش داد. در اوج تحریمها و در سال گذشته نیز بانک مرکزی با کسب مجوز از دولت ، ۴۸۳۴ میلیارد تومان برای حفظ ارزش ریال در برابر حق برداشت مخصوص به صندوق بین‌المللی پول پرداخت کرد. در حال حاضر سهمیه ایران در صندوق بین‌المللی پول، ۳ میلیارد و ۵۶۷ میلیون و ۱۰۰ هزار دلار است. با توجه به این پرداختی ها حق برداشت مخصوص یا SDR ایران ، حدود ۴ میلیارد و ۸۶۰ میلیون دلار است.
صندوق بین المللی 50 میلیارد دلار و بانک جهانی 12 میلیارد دلار وام برای کشورهای عضو در حین شیوع کرونا اختصاص داده اند و ایران جزو اولین کشورهایی بود که دراوج شیوع کرونا این درخواست را ارسال نمود. طی 75 سال عضویت ایران در صندوق بین المللی ، تنها یک بار در سال 1330 پس از جنگ جهانی و کاهش درآمد‌های نفتی، ۱۸۴.۲ میلیون دلار از صندوق وام گرفت و تا سال ۱۳۵۲ آنرا پرداخت نمود.
سهم رای در صندوق بین المللی پول
تصمیم گیری در صندوق بین المللی برای تصویب اعطای وام با رای کشورهای عضو انجام میگیرد. اگرچه این صندوق زیر نظر شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل قرار دارد، اما به دلیل ماهیت اقتصادی و پرداخت‌هایی که کشورها انجام میدهند و برخی ملاحظات تاریخی، عملا نهادی مستقل بوده و به صورت مستقل اداره میشود. میزان پرداختی هر کشور، قدرت تصمیم گیری و تاثیر آنرا نیز تعیین میکند، بنابراین در سازوکار تصمیم گیری صندوق بین المللی، میزان رای کشورها براساس سهم مشارکت آنها ست . براساس آخرین به روز رسانی های این سازمان ،آمریکا با بیشترین سهم، 16.51 آرا را به خود اختصاص داده و رای ایران 0.74 درصد آرا است. پس از آمریکا، ژاپن با ۶.۴۸ و چین با ۶.۴۱ درصد رای در رتبه های دوم و سوم تاثیرگذاری بر تصمیمات قرار دارند.
نتیجه درخواست وام ایران
تاکنون نام ایران در لیست کمکهای تصویب شده صندوق بین المللی قرار نگرفته و هنوز صندوق بین المللی پول رسما نتیجه درخواست ایران را اعلام نکرده و «گری رایس» سخنگوی صندوق بین‌المللی پول در آخرین موضع‌گیری از بررسی مطالبه ایران در این روزها سخن به میان آورده‌است. اما مورگان اورتگاس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، دریک مصاحبه رسانه ای گفت :«ایالات متحده موضع خود را برای صندوق بین‌المللی پول و جهان روشن کرده و مخالفتش را با هرگونه تخصیص وام به ایران اعلام کرده است.» چند روزقبل نیز مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا با انتشار بخشی از سخنان حسن روحانی در حمایت از تلاش‌های وزارت خارجه برای ایجاد کارزار جهانی علیه تحریمهای آمریکا، در صفحه توییترخود با تکرار برخی اتهامات نوشت :« مقابله با ویروس کرونا تنها دستاویز و بهانه‌ای است که رهبران ایران خود را به پول نقد برسانند.»
ایران این بهانه تراشی مقامات کاخ سفید را بارها رد کرده و بر لزوم پایبندی صندوق بین المللی به وظایف و اساسنامه و دوری از سیاسی کاری تاکید داشته اند. در همین راستا رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی با رد اتهامات آمریکا تاکید کرد: «تلاش ما صرفاً در جهت برداشتن محدودیت ها برای انتقال منابع ارزی بانک مرکزی، برای تداوم تأمین دارو و تجهیزات برای مقابله با این بیماری عالم‌گیر است.» واقعیت آن است که تحریمهای آمریکا مقابله با شیوع کرونا را با موانع و دشواری هایی مواجه نموده که این مساله باعث فشار نهادهای حقوق بشری و بسیاری از فعالان سیاسی به آمریکا برای برداشتن تحریمها شده است.کاخ سفید برای رهایی از این فشارها در حالی که خود با کمبود اقلام بهداشتی دست و پنجه نرم میکند و به دزدی محموله های بهداشتی سایر کشورها مبادرت می ورزد در اقدامی نمایشی پیشنهاد ارسال تجهیزات پزشکی به ایران را نمود و همزمان نیز اعلام کرد تحریمها شامل تجهیزات پزشکی و دارو نمی شود. اما «محمد نهاوندیان» معاون اقتصادی رییس‌جمهوری در مصاحبه با سی ان ان این ادعای آمریکا را رد کرد وآنرا نادرست خواند.
اگرچه نماینده آمریکا موظف است با توجه به بخش 1627 قانون موسسات مالی بین‌المللی آمریکا در موسسات مالی بین‌المللی به درخواست وام کشورهایی که وزارت خارجی آمریکا، آنها را حامی تروریسم معرفی رای منفی بدهد، اما این قانون داخلی، اقدام این کشور را در سطح سازمانهای بین المللی و حقوق بین الملل توجیه و مشروع نمی‌کند زیرا اولا ایران هیچگونه تکلیف و بدهی در صندوق بین المللی برای جلوگیری از اعطای وام ندارد و ثانیا عضویت 75 ساله ایران و پرداخت حق عضویت طی این سال‌ها حق دریافت وام برای ایران را موجه میکند.
ازسوی دیگر در اساسنامه سازمان بهداشت جهانی که آمریکا نیز آنرا امضا نموده این سازمان موظف به ایجاد شرایط مناسب برای تأمین خدمات و کمکهای پزشکی برای عموم در صورت ابتلاء به بیماری است. بنابراین درخواست وام از سوی ایران در راستای موازین بین‌اللملی و جلوگیری از شیوع بیماری در کشور و منطقه صورت میگیرد و مخالفت کاخ سفید با آن نمونه بارزی است از تروریسم اقتصادی دولت آمریکا علیه یک ملت و هدف قرار دادن جان شهروندان عادی ایرانی در شرایطی که جهان ضرورت رفع تحریم ها را خواستار است؛ چنانکه اعضای مهم صندوق بین المللی پول نظیر کشورهای شرق آسیا و اروپا نه تنها مخالفتی با درخواست جمهوری اسلامی ندارند، بلکه از اعطای وام نیز حمایت کرده اند. دو هفته پیش مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا حمایت خود از درخواست وام ایران را اعلام کرد. آلمان نیز به عنوان یکی از مهمترین اقتصاد های جهان و اعضا مهم صندوق بین المللی پول در این زمینه خواستار ایجاد تسهیلاتی برای ایران جهت مقابله با ویروس کرونا شده بود. بنابراین مخالفت آمریکا با اعطای وام به ایران، کاملا سیاسی است و باعث تضعیف نقش صندوق بین المللی دراقتصاد جهانی و تشدید انتقادات از عملکرد این نهاد میشود.
