الوقت- پس از سفر وزیر امور خارجه عربستان به پاکستان، منابع دیپلماتیک در اسلام آباد اعلام کردند که ریاض طرح فراخوان نشست وزیران امور خارجه اعضای سازمان همکاری اسلامی با هدف آنچه که بررسی اوضاع کشمیر نامیده شده است، را در سر دارد. عربستان در قبال پاکستان و مساله کشمیر، سیاست یک بام و دو هوایی را درپیش گرفته است تا هم اهداف سیاسی و ایدئولوژیک خود را پیش ببرد و هم از آسیب به منافع اقتصادی خود با هند جلوگیری کند
اهرم‌های فشار عربستان بر اسلام آباد
پاکستان با 8 میلیارد ذخیره ارزی جزو کشورهای فقیر اسلامی محسوب می شود. ظهور عمران خان درصحنه سیاسی پاکستان با تاسیس حزب «تحریک انصاف» بارویکرد جدیدی برای ایجاد رفاه و خارج نمودن این کشور از باتلاق فقر و آسیبهای اجتماعی ناشی از آن صورت گرفت. اما سیاست سنتی عربستان وامارات سو استفاده ازشرایط اقتصادی پاکستان برای هدایت اسلام آباد در مسیر منافع این دو کشور بوده است. فشارهای سیاسی و اقتصادی عربستان و امارات پس از وعده 30 میلیارد دلار ی در پاکستان ،دوچندان شده است.
عمران خان تحت تاثیر فشارهای ریاض درنشست کولالامپور شرکت نکرد. پنجمین نشست کولالامپور با عنوان «نقش توسعه در دستیابی به حاکمیت ملی 27 تا 30 آذر در پایتخت مالزی برگزار شد اما پاکستان که یکی از بانیان این نشست بود،دریک چرخشی غیرمنتظره از شرکت در آن خودداری کرد. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در نشستی خبری درباره علت حضور نیافتن پاکستان گفت:« متاسفانه مقامات عربستان و امارات، عمران خان را تحت فشار قراردادند. در حال حاضر 4 میلیون پاکستانی در عربستان مشغول کار هستند، گفته میشود که پاکستان تهدید شده که این افراد را بازگردانده و به جای آنها نیروی کار بنگلادشی می‌آوریم. همچنین تهدید کرده‌اند که پولشان را از بانک مرکزی پاکستان خارج می‌کنند.»
طرح برگزاری این اجلاس اسلامی در حاشیه چهل و هفتمین نشست های مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک در سپتامبر 2019 میلادی باموافقت «ماهاتیر محمد» نخست وزیر مالزی ، «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه و «عمران خان» نخست وزیرپاکستان کلید خورد. اما عربستان که خود را رهبر جهان اسلام می‌پندارد تنها مرجع گفتگوی کشورهای اسلامی را سازمان همکاری اسلامی با محوریت ریاض میداند. «یوسف العثیمین» دبیر کل سعودی سازمان همکاری اسلامی در واکنش به این اجلاس، گفت:« سازمان همکاری اسلامی نهادی برای گردهم آمدن همه مسلمانان است و هر اقدام اسلامی مشترک باید در چارچوب این سازمان انجام شود.» همچنین «سطام بن خالد ال سعود» شاهزاده سعودی در صفحه توئیترش با تمسخر اجلاس کوالالامپور نوشت:« هر اجلاسی که عربستان در آن حضور نداشته باشد، پیش از اینکه شروع شود، شکست می خورد.»
اخیرا کشورهای اسلامی به دلیل سیاستهای یکسویه ریاض به دنبال سازوکارهای موثرتری برای موضوعات و دغدغه‌های مسلمانان جهان هستند حتی برخی کشورهای اسلامی پیشنهاد بین المللی کردن اداره مکه و مدینه را نیز ارائه کرده اند. باتوجه به مسائل فوق، ریاض به شدت نسبت به هرگونه ائتلاف کشورهای اسلامی خارج از نظارت و محوریت خود واکنش منفی نشان می‌دهد. اما این رویکرد سعودی منجر به عدول ناخواسته اسلام آباد از خط مشی عمل گرایانه در سیاست خارجی برای پیگیری منافع این کشور شده است.
دلجویی از پاکستان
پس از اجلاس کولالامپور، «فیصل بن فرحان آل سعود» وزیر خارجه عربستان در سکوتی دیپلماتیک راهی ریاض شد و با «عمران خان» و «شاه محمود قریشی» وزیر امور خارجه پاکستان دیدار کرد.این دیدار به منظور دلجویی از پاکستان بود زیرا عدم حضور عمران خان در اجلاس کولالامپور علاوه بر انتقادات گسترده داخلی به دولت، آسیب زیادی به اعتبار اسلام آباد وارد نمود و از سوی دیگر مخالف مشی بی طرفی بود که عمران خان از ابتدای روی کارآمدن آنرا دنبال میکرد. روزنامه پاکستانی «داون» پس از این دیدار گزارش داد:« فرحان آل سعود در دیدار با همتای پاکستانی خود، وی را از طرح عربستان برا فراخواندن نشست آتی وزیران سازمان همکاری اسلامی برای بررسی اوضاع کشمیر مطلع کرد.» با کمی بازگشت به عقب میتوان میزان صداقت عربستان را دراین پیشنهاد ارزیابی کرد.
زمانی که درمرداد ماه دولت هند با لغو قانون 370 به وضعیت منطقه ویژه برای مسلمانان کشمیرپایان داد، عربستان با سکوت معنا دار خودحتی بیانیه ساده ای نیز درحمایت از مسلمانان کشمیر و موضع دولت پاکستان صادرنکرد. از سوی دیگر عربستان دومین صادرکننده نفت خام به هند است. در سال مالی ۲۰۱۸-۱۹ عربستان سعودی ۴.۳۳ میلیون تن نفت خام به هند صادر کرده است. شرکت عربستانی آرامکو نیز دو سال پیش از توافق خود با هند برای ساخت یک پالایشگاه بزرگ نفت به ارزش ۴۴ میلیارد دلار در منطقه رتناگیری خبر داد. این شرکت همچنین در دومین سرمایه‌گذاری بزرگ خود در هند، قصد دارد ۲۰ درصد از سهام شرکت صنایع رلاینس به ارزش ۱۵ میلیارد دلار را خریداری کند. علاوه براین بن سلمان در بحبوحه بالاگرفتن تنشهای دهلی نو واسلام آباد در سفری که اسفندماه گذشته به دهلی نو داشت وعده 100 میلیارد سرمایه گذاری درهندرا طی دوسال آینده به نارندامودی داد.
باتوجه به مسائل فوق، کاملاً روشن است که ریاض شراکت ها و روابط سیاسی و اقتصادی خود با هند را قربانی پاکستان نخواهد کرد زیرا به اعتقاد ریاض سرمایه گذاری های قبلی عربستان در اسلام آباد که چیزی حدود 20 میلیارد دلار می باشد کافی بوده تا اسلام آباد وابسته ریاض باشد. براساس گزارش رسانه های پاکستان درروز یکشنبه: «اسلام آباد خود را برای میزبانی نشست وزیران امور خارجه اعضای سازمان همکاری اسلامی در اواسط فروردین سال آینده (آوریل ۲۰۲۰) آماده می کند.» بنابراین تعیین دستور کار سازمان همکاری اسلامی مطابق میل پاکستان، فریب و مانور سیاسی ای بیش نیست زیرا خواه ناخواه عربستان برای حفظ وجهه خود دربین مسلمانان جهان، چنین دستور کاری برای سازمان همکاری اسلامی تعیین میکرد. اما اکنون پاکستان مسئول چنین دستور کاری میشود و عربستان از تیغ انتقادات دهلی نو نیز مبرا خواهد شد. ریاض از این طریق با یک تیر دو نشان می زند.
