الوقت- مسكو این روزها به كانون‌رفت‌های و آمدهای دیپلماتیك برای حل بحران سوریه تبدیل شده است. پس از دیدارهای سران بعضی كشورهای عربی با مقامات كرملین، امریكا هم نماینده ویژه خود را برای گفت‌وگو درباره بحران سوریه به روسیه می‌فرستد. تحلیلگران معتقدند ترافیك دیپلماتیك در مسكو نشان می‌دهد كه شاخك‌های بازیگران برای پایان دادن به بحران پنج سال سوریه بیش از هر زمان دیگری فعال شده‌اند.
روسیه به عنوان یكی از مهم‌ترین متحدان دمشق اخیراً ابتكار دیپلماتیك را برای حل بحران سوریه به دست گرفته است. طی چند روز گذشته ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه با رهبران مصر، اردن و امارات دیدار كرد كه بنابر گزارش‌رسانه‌ها بحران سوریه مهم‌ترین محور این دیدارها بود. پیش از این نیز وزیر خارجه عربستان و ایران به صورت جداگانه با مقامات روس در مسكو دیدار و درباره بحران سوریه گفت وگو كرده بودند. تحلیلگران معتقدند این تلاش‌های دیپلماتیك درباره سوریه پس از آن صورت می‌گیرد كه پس از گذشت چهار سال، واقعیت‌های میدانی ثابت كرده بحران این كشور راه‌حل نظامی ندارد؛ مسئله‌ای كه مقامات جمهوری اسلامی ایران همواره بر آن تأكید و اعلام كردهاند كه بحران سوریه تنها از طریق گفت‌وگوهای سوری- سوری امكانپذیر است.
فرستاه ویژه امریكا در كرملین
به نظر می‌رسد امریكایی‌ها نسبت به تلاش‌های دیپلماتیك روسیه حداقل در ظاهر موضع مثبتی اتخاذ كردهاند و حتی از اعزام نماینده ویژه به مسكو در این رابطه خبر دادند. جان كربی رئیس دفتر مطبوعاتی وزارت خارجه امریكا گفت: «ما به خوبی درك می‌كنیم كه اقدامات زیادی باید برای حل بحران سوریه انجام داد. همچنین ما می‌توانیم برای ادامه اقدامات در جهت حل بحران سوریه و مسئله انتقال سیاسی در این كشور با روسیه همكاری كنیم.» وی با تأكید بر اینكه «امریكا با استفاده از دیدگاه‌های درست و همكاری با روسیه و عربستان برای تحقق این مسئله (حل بحران سوریه) تلاش می‌كند» اعلام كرد كه به زودی، مایكل رنتی فرستاده ویژه جدید امریكا به روسیه و عربستان سعودی سفر و با مقام‌های این كشورها درباره «راه‌حل‌های سیاسی بحران سوریه» گفت‌وگو می‌كند. اعزام نماینده ویژه به روسیه نشان می‌دهد كه واشنگتن نیز به این نتیجه رسیده است كه بحران سوریه راه‌حل نظامی ندارد.
جان كربی گفت: «من نمی‌خواهم از جانب روسیه سخن بگویم، ولی به روشنی تمام می‌گویم بحران سوریه راه حل نظامی ندارد. این موضع دولت امریكاست.» هر چند امریكایی‌ها می‌گویند از دیپلماسی برای حل بحران سوریه حمایت می‌كنند اما همچنان از گروه‌های مسلح مخالف دمشق حمایت‌های آموزشی، نظامی و لجستیكی به عمل می‌آورند. علاوه بر امریكا بعضی كشورهای اروپایی نیز از ابتكار عمل روسیه حمایت كردهاند. آنگلا مركل، صدر اعظم آلمان در سخنانی ابراز امیدواری كرد كه برلین نیز به همكاری با مسكو برای حل بحران‌های بین‌المللی از جمله بحران سوریه بپردازد. وی تأكید كرد: ما امیدواریم كه روسیه بتواند نقش مهمی را در حل بحران سوریه ایفا كند، همچنین خواهان برقراری روابط سازنده با مسكو هستیم.
دو سند دی‌میستورا
10 روز پس از تصویب بیانیه‌ای به اتفاق آرا در شورای امنیت سازمان ملل كه در آن بر لزوم یافتن راه‌حل سیاسی برای پایان دادن به بحران سوریه تأكید شد، استفان دی میستورا فرستاده ویژه دبیركل سازمان ملل در امور سوریه، دو سند را برای حل بحران این كشور به طرف‌های مختلف سوری ارائه كرد. به گزارش المیادین، این سند از طرف‌های سوری می‌خواهد اسامی شركت‌كنندگان در كارگروه‌های مختلف برای تعیین سازوكار حل بحران در این كشور را به سازمان ملل معرفی كنند. سند نخست دی میستورا مهلت 90 روزه را برای فعالیت این كارگروه‌ها تعیین كرده است كه باید فعالیت خود را از هفدهم این ماه آغاز كنند. این سند هدف فعالیت این كارگروه‌ها را دستیابی به پیش نویس سندهایی به عنوان زمینه مناسب برای برگزاری كنفرانس ژنو 3 تعیین كرده است. دومین سند پیشنهادی دی میستورا هم با عنوان اجرای بیانیه كنفرانس ژنو یك، مذاكرات را در یك چارچوب تدریجی قرار می‌دهد. این سند تأكید می‌كند مذاكرات باید از پرونده‌های آسان كه اختلافی درباره آن وجود ندارد، آغاز شود و تشكیل حكومت انتقالی آخرین مسئله در این چارچوب تدریجی است. این سند اختیارات اجرایی برای حكومت انتقالی در نظر گرفته است، بدون آنكه این اختیارات را به طور مشخص اعلام كند یا تكلیف انتخابات ریاست جمهوری سوریه در مرحله انتقالی در آن مشخص شده باشد.
این سند به حكومت انتقالی اجازه می‌دهد تا شورای نظامی مشترك تشكیل دهد. حق برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آینده بر اساس قانون اساسی جدید، از جمله دیگر بخش‌های این سند است. این سند شامل جدول زمانی مشخصی برای مرحله انتقالی در سوریه نیست. هنوز مشخص نیست كه ابتكار دیپلماتیك روسیه با تلاش‌های دی میستورا تا چه حدی شباهت یا اختلاف دارد اما هر دو طرف از تلاش‌های یكدیگر حمایت و اعلام كردهاند كه نه تنها این تلاش‌ها در تقابل یكدیگر قرار ندارند بلكه تكمیل كننده یكدیگر نیز هستند.
ابهامات سند دی‌میستورا
«هیثم مناع» معارض برجسته نظام سوریه و عضو كمیته مقدماتی نشست قاهره با اشاره به دو سند پیشنهادی ارائه شده «دی میستورا» به دمشق برای حل و فصل بحران سوریه اعلام كرد كه در این دو سند نماینده سازمان ملل در امور سوریه نكات مبهمی مانند مشاركت ایران و مصر در مذاكره وجود دارد. به گزارش فارس، وی همچنین تأكید كرد كه فشارهای غربی به ائتلاف معارضان و فشار روسیه به دولت سوریه برای عمل كردن به بیانیه سازمان ملل وجود دارد. در همین حال، عضو كمیته هماهنگی معارضان سوریه تأكید كرد كه سند دی میستورا با واقعیت سوریه هماهنگی دارد و نمی‌توان آن را یك نوع دخالت منطقه‌ای قلمداد كرد. مناع همچنین از «حسن روحانی» رئیس‌جمهوری ایران درخواست كرد كه نشست ایرانی- سعودی برای حل بحران‌های سوریه، یمن و دیگر مشكلات منطقه برگزار كند.
محمد بابایی
