الوقت- پس از مدتها سکوت بالاخره روز گذشته وزارت کشور عربستان بر وقوع دو انفجار در شهر ساحلی جده در روز 17 خرداد صحه گذاشت. «منصور الترکی» سخنگوی وزارت کشور عربستان در گفت‌وگو با خبرگزاری «آسوشیتد پرس» آمریکا، اعلام کرد که نیروهای امنیتی در حال رصد حادثه 7 ژوئن هستند و تحقیقات در این‌باره را آغاز کرده‌اند. در حالی که دولت سعودی با سانسور خبری شدید اجازه رسانه ای شدن این انفجارها را نداد در همان زمان کنسولگری آمریکا در این شهر با اعلام این رویداد به شهروندان خود در این مناطق هشدار داد. اکنون دو هفته پس از هشدار امنیتی کنسولگری آمریکا، عربستان ناچار شد تا به وقوع این انفجارها اعتراف کند. حال این سوال مطرح است که ماهیت این حمله چه بوده و چرا حکومت عربستان سعی در پرده پوشی و اخفای آن را داشته است؟
ماهیت حملات در عربستان
اگر ماهیت حملات داخلی در عربستان را از سال 2011 تاکنون بررسی کنیم در طی این مدت هیچ حمله تروریستی موثری آنگونه که در سایر کشورها توسط افراط گرایان انجام میشود در عربستان رخ نداده است. دلیل عمده این مساله آن است که عربستان همواره خود اصلی ترین منشا ترویج گفتمان سلفی گری جهادی و صدور تروریسم بوده نه مقصد آن. به غیر از سه حمله تروریستی داعش در سال 2015 به مناطق شیعه نشین عربستان مانند حمله تروریستی به مسجد شیعیان عربستان در منطقه القطیف که 21 کشته و 80 زخمی برجای گذاشت ،از آغاز تحولات بیداری اسلامی تاکنون ماهیت حملات تروریستی به عربستان به گونه ای بوده که هر ازگاهی یک حمله سطحی با تبعات بسیار کم برای رفع اتهام همدستی سعودی با تروریستها انجام میشود مانند حمله ای که سال 2018 در منطقه القصیم رخ داد که هر سه مهاجم مسلح کشته شدند. در سال 2017 نیز در منطقه الیسمین ریاض هر دو مهاجم بدون ایجاد تلفاتی کشته شدند.آخرین نمونه آن نیز حمله ای در اردیبهشت ماه امسال به مرکز پلیس «الزلفی» در شمال ریاض بود که داعش مسئولیت آنرا به عهده گرفت در حالی که هر4 مهاجم کشته اما در مقابل عربستان کشته ای نداد و اعلام کرد که تنها سه پلیس زخمی شدند. این حملات به سرعت و به طور گسترده‌ای رسانه‌ای می‌شوند بنابراین رسانه ای نشدن انفجار دو خودرو در جده سرنخی مهم از درونی بودن و خارج از کنترل بودن این حملات است.
مخالفان بن سلمان و سرکوبها
پس از اینکه عربستان ناچار شد به انفجار دو خودرو اعتراف کند «منصورترکی» سخنگوی وزارت کشور سعودی نیز اذعان کرد اختلافات شخصی پشت پرده این انفجار بوده است اما برای درک چرایی سکوت و سانسور خبری حادثه توجه به چند نکته ضروری است:
1- نخست اینکه بن سلمان طی دو سال گذشته اصلاحات اقتصادی و اجتماعی مصنوعی را برای جلب توجه قدرتهای بین المللی و با انگیزه تقویت پایه های قدرت شخصی خود انجام داد اما همچنان اقدامات جنجالی او باعث خشم و نارضایتی عمومی در داخل کشور شده است. پایگاه خبری الخلیل الجدید با استناد به نتایج یک تحقیق گزارش داد اصلاحات اقتصادی بن سلمان باعث خشم جوانان سعودی میشود که 60 درصد جمعیت را نیز تشکیل میدهند. این گزارش اضافه میکند«چشم انداز2030» بن سلمان تاثیری در کاهش بیکاری نداشته است و میانگین بیکاری 30 درصد است. علاوه بر این عربستان 52 میلیاردکسری بودجه دارد و تاکنون راه حل موثری برای بهبود آن نیافته است .
2- پس از اینکه چندماه پیش بن سلمان بر بام کعبه قدم نهاد خشم مردم عربستان در فضای مجازی علیه اوشدت گرفت. روزنامه رای الیوم در یاداداشتی نوشت وی در هر گامی که بر می دارد ثابت می کند در اتخاذ تصمیم های جنجالی و حتی تحریک کننده، گوی سبقت را ربوده است.
3- در کنار این مساله پس از سفر پادشاه عربستان به مصرروزنامه گاردین از اختلاف شدید بن سلمان و پادشاه خبرداد و برخی اندیشکده ها مثل «بروکنیگز»و«چتم هاوس» از احتمال کودتای بن سلمان علیه پدرش خبر دادند4-پس از قتل خاشقچی روزنامه القدس العربی اعلام کرد شماری از شاهزادگان سعودی از ملک سلمان، پادشاه عربستان، خواستند محمد بن سلمان را جانشین خود نکند و از اختیارات پسر بی‌پروای خود بکاهد. بنابراین اگر بستر اجتماعی نارضایتی از بن سلمان در کنار بستر سیاسی نارضایتی که شامل شاهزادگان میشود قرار بگیرد کنترل اوضاع از دست ولیعهد خارج میشود وکمترین نتیجه آن یک کودتا خواهد بود زیرا بسیاری از علمای دینی نیز از اقدامات بن سلمان ناراضی هستند و مخالفتها علیه او به سرعت عمومی و مشروع میشود. بنابراین انتشار خبر انفجار در پایتخت در جدی و مصمم‌تر شدن اعتراضات موثر میشد به خصوص اینکه چند سال پیش نیز در کنار سفارتها درجده حملانی در سالگرد استقلال آمریکا رخ داد.
با توجه به نزدیکی سالگرد استقلال آمریکا در 4 ژوئیه/13تیر، انگیزه های مختلفی از اعتراضات سرکوب شده میتواند جولان پیدا کند و حکومت سعودی مصلحت خود را در سانسور خبری آن دید. نکته قابل توجه این است که این حادثه تقریبا در زمانی مشابه به سال قبل که بن سلمان در نزدیکی کاخ الخزامی تیر خورد و زخمی شد اتفاق افتاده است و نشان میدهد همچنان نگرانی ها از قدرت گرفتن او و کنار زدن پادشاه وجود دارد. بسیاری از طرفداران شیخ نوسلفی« سلمان العوده »چند ماه پیش خواستار آزادی او شدند. روزنامه میدل ایست ای در گزارشی در خرداد ماه جاری نوشت حکومت سعودی تصمیم گرفته العوده و دو نفر دیگربه نام شیخ عوض القرنی و علی العمری را بعد از ماه رمضان اعدام کند اما قبل از آن 37 تن از فعالان عمدتا شیعه را اعدام کردند. این گزارش اضافه میکند وقتی واکنش مجامع بین المللی نسبت به این اعدامها ضعیف بود حکومت سعودی شرایط رابرای اعدام این سه تن نیز مهیا دید. بنابراین احتمال اقدام طرفداران سلمان العوده برای جلوگیری از اعدام او نیز زیاد است با توجه به اینکه انفجار خودروها چند روز بعد از ماه رمضان بود. آنچه که مسلم است این اقدامات در نتیجه سرکوبهای بن سلمان و خفقان ایجاد شده در جامعه عربستان در چند سال اخیر است ودر آینده نیز خود را به گونه های مختلفی بروز خواهد داد.
