الوقت- براساس نتایج اولیه دور دوم انتخابات ریاست جمهوری اوکراین ،«ولادیمیر زلنسکی» بازیگر و کمدین مشهور با کسب 73.2 درصد از آرا بر رقیب خود و رئیس جمهور فعلی «پترو پروشنکو»پیروز شد. پیروزی یک فرد پوپولیست که در انتخابات ریاست جمهوری اوکراین سابقه نداشته است باعث ایجاد سوالاتی در مورد آینده روابط اوکراین با روسیه و غرب شده است.
شرایط داخلی و بین المللی اوکراین در آستانه انتخابات
اوکراین پس از استقلال ، بزرگترین کشور اروپایی پس از روسیه و همچنین بعد از این کشور دارای بزرگترین ارتش اروپای شرقی است. وضعیت خاض ژئوپلتیکی اوکراین ونقشی که در بازی غرب و روسیه دارد باعث تمرکز قدرتهای بزرگ به این منطقه شده است از طرف دیگر اوکراین نیز مانند بسیاری از کشورهای اروپای شرقی دارای هویت یکپارچه غربی نیست و همواره هویت چندگانه درساختار اوکراین باعث شده است تا سیاستمداران این کشور مواضعی نزدیک به روسیه یا در جهت مخالف آن به اتحادیه اروپا و آمریکا داشته باشند.
این مساله در بی ثباتی های اوکراین نقش زیادی داشته است به طوری که از سال 2004 و انقلاب نارنجی تا کنون عدم اجماع، قدرت طلبی و فساد برخی مقامات مهم و بی ثباتی از مشخصه های اوکراین بوده است. روسها بزرگترین اقلیت نژادی اوکراین هستند. احزاب قدیمی تر اوکراین نیز تحت تاثیر این هویت شرق گرا یا غرب گرا شکل گرفته اند مثل «حزب مناطق» به رهبری رئیس جمهور سابق ویکتور یانوکویچ که به روسیه متمایل است و حزب «سرزمین مادری » به رهبری یولیا تیموشنکو که مواضعی نزدیک به غرب دارد. اوکراین علاوه بر بحران کریمه با مساله جدایی طلبان «دونتسک» و «لوهانسک» نیز مواجه است و در چنین شرایطی وضعیت بد اقتصادی اوکراین علی رغم برخی کمکهای غرب در زمان «ویکتور یوشنکو » همچنان ادامه دارد به طوری که در «نظر سنجی موسسه بین المللی تحقیقات اجتماعی کیف» 12 درصد شرکت کنندگان گفته بودند پول کافی برای تهیه غذای روزانه خود ندارند.
نظر سنجی های اخیر در اوکراین نشان داده که مردم این کشور هم نسبت به روسیه نظر منفی بیشتری پیداکرده اند و هم به اتحادیه اروپا، به طوری که موافقان همگرایی با اتحادیه اروپا از 54 درصد به 49 درصد کاهش پیدا کرده اند. در چنین شرایطی مردم اوکراین خواستار تغییرات اساسی پس از انتخابات ریاست جمهوری هستند.
دلایل پیروزی زلنسکی
زلنسکی فاقد تجربه سیاسی بوده است اما با وجودی که اوکراین از سال 2014 دربحران به سر میبرد مردم این کشور ترجیح دادند برای برون رفت از بحرانهایی که اوکراین در این سالها با آن دست و پنجه نرم میکند او را انتخاب کنند. پروشنکو علی رغم وعده هایی که داده بود در حل بحران مناطق شرقی موفق نبود و نتوانست توافق نامه مینسک را آنگونه که انتظار میرفت به اجرا در آورد و گفتگوهای ملی موثری انجام دهد. وی همچنین در عمل نمودن به وعده های اقتصادی خود ناکام بود ، منتقدین معتقدند او تنها کاری که در این زمینه انجام داد تاسیس دفتر تحقیقات ضد فساد بود اما دادگاه فساد نیز تاکنون نتیجه تحقیقات این دفتر را دریافت ننموده است.
پروشنکو زمانی که دستیار ارشد او به اختلاس متهم شد، در معرض انتقاد قرار گرفت. بر مبنای یک قاعده سیاسی هر گاه یک جامعه در بن بست سیاسی و اقتصادی طولانی مدت قرار بگیرد مردم بیشترین پذیرش را برای شنیدن وعده های پوپولیستی و نجات بخش پیدا میکنند. پیروزی زلنسکی نتیجه محافظه کاری و وعده های داده های عملی نشده بروشنکو بود به صورتی که زلنسکی دریک مناظره تلوزیونی به رقیب خود گفت« من نتیجه اشتباهات و وعده و وعیدهای شما هستم من رقیب شما نیستم من مجازات شما هستم .»
تا قبل از زلنسکی اوکراینی ها پنج بار روسای جمهوری را در سیستم قدیم انتخاب کرده اند که یا مواضع نزدیک به روسیه داشته اند یا مواضع غربی اما مردم اوکراین از نتیجه کلی آنها راضی نیستند و دیگر نمی توانستند به چرخه انتخابات قدیمی درسیستم احزاب سنتی امیدوار باشند. شرایط روانی و اجتماعی اوکراین آماده پذیرش شخص جدید و متفاوتی بود.
زلنسکی در سال 2017 حزب «خادم ملت » را تاسیس کرد و شعار خود را مبارزه با فساد قرار دارد که از محتوای یک سریال تلوزیونی که بازی کرده بود ،گرفته بود . او با فعالیت موثر در شبکه های اجتماعی توانست بیشترین حمایتها را نیز در بین جوانان بدست بیاورد. در رقابتهای انتخاباتی وعده داد برای بازگشت آن عده از اهالی اوکراین که در مناطق تحت کنترل جدایی طلبان هستند و اوکراینی هایی که در روسیه بازداشت هستند، تلاش میکند. او در رقابتهای انتخاباتی به زبان روسی نیز صحبت میکرد و توانست حمایت بخش زیادی از روس تبارها را بدست آورد. نداشتن جهت گیری خاص سیاسی باعث شد تا قدرتهای خارجی مختلف نیز نتوانند در رقابتهای انتخاباتی علیه او اقدامات منفی انجام دهند.
آینده سیاسی اوکراین
رئیس جمهور اوکراین برای یک دوره 5 ساله انتخاب می شود و اختیارات زیادی در امور امنیتی و دفاعی و همچنین سیاست خارجی دارد. زلنسکی در رقابتهای انتخاباتی مواضع سیاست خارجی خود را آنچنان واضح نشان نداد. اگر چه در برخی رقابتهای انتخاباتی علیه روسیه موضع گیری های کوتاهی داشته است اما او گفت که مذاکرات مینسک را دوباره بازسازی می کند. از طرفی«مدودف» نخست وزیر روسیه پیروزی زلنسکی را فرصتی مناسب برای بهبود روابط مسکو و کیف قلمداد نمود.
زلنسکی در رقابتهای سیاسی از حمایت«کالامویسکی» یکی از الیگارشی های اسرائیلی – اکراینی بهره مند شد که علاوه اینکه ششمین فرد ثروتمند اوکراین است، ریاست انجمن یهودیان اوکراین را نیز برعهده دارد. بنابریان او در مواضع خود نظرات جامعه یهودی اوکراین را در نظر خواهد گرفت اگر چه یهودیان اوکراین ایدئولوژیک نیستند و گرایشتهای اقتصادی دارند اما حمایت الیگارشی معروف از او در ایجاد حداقل یک روابط میانه مطمئن باا اسرائیل موثر خواهد بود.
با توجه به شرایط خاص اوکراین و عدم روشن بودن مواضع بین المللی زلنسکی رقابتهای آمریکا، اتحادیه اروپا، ناتو و روسیه برای جلب نظر او بیشتر شده است اما موفقیت زلنسکی در گرو اتخاذ یک سیاست خارجی است که هویت های چندگانه اوکراین را در نظر بگیرد و از طرف دیگر با توجه به سیستم نیمه ریاستی و نیمه پارلمانی اوکراین، بتواند در انتخابات اکتبر پارلمان اوکراین نفوذ قابل قبولی بدست بیاورد.
به طور کلی با توجه به اینکه زلنسکی فاقد تجربه سیاسی است برای عمل نمودن به بزرگترین شعار خود که مبارزه با فساد است نیازمند استفاده از افراد متخصص در سطوح عالی مدیریتی است اما در مجموع به نظر میرسد او روابط بهتری از رئیس جمهور قبلی با مسکو در پیش بگیرد و با توجه با درصد بالای رای که بدست آورده قدرتهای بزرگ نیز با احتیاط بیشتری با او رفتار میکنند و همین امر موجب خواهد شد تا وی بتواند از این فرصت در جهت کاهش بی ثباتی های اوکراین استفاده کند. اما با توجه به مواضع پوپولیستی او و عدم تجارب کافی و شرایط حساس اوکراین هرگونه اشتباه در این مسیر میتواند به سرعت او را به بن بستی بدتر از روسای جمهور قبلی وارد کند.
