الوقت- طی چند ماه اخیر، کردها، مهمترین عنصر اثرگذار و تغییر دهنده معادلات سیاسی ترکیه بوده‌اند. بررسی نتایج انتخاباتی هفتم ژوئن 20015 .م در هشتاد ویك استان ترکیه این واقعیت را بر ملا ساخت كه در استان‌های کردنشین و نیز در استانبول؛ جابه جایی آرا ء و تغییر مسیر سیاسی رای دهندگان كرد حادث شده است. جابجایی آرای مذكور سبب شد که حزب عدالت و توسعه در شرایط دشواری قرار گیرد و نتواند هم چون دوره‌های پیشین کابینه را به تنهایی تشکیل دهد . در چنین شرایطی رهبر حزب حرکت ملی؛ دولت باغچه لی؛ دمیرتاش و رفقای او را تروریست و تجزیه طلب می‌خواند و رهبر حزب جمهوری خلق؛ کلیچداراوغلو نیز در اقدامی عمل گرایانه، از کردها فاصله گرفته است. به مفهومی اینك یاران عبدالله اوجآلان؛ در تركیه به نوعی در انزوای سیاسی قرار گرفته اند . جمعیت حدود 20 % کردها در ترکیه؛ جامعه سیاسی ترکیه را به سمت تکثرگرایی پیش خواهد برد و حزب عدالت و توسعه؛ مجبور خواهد گردید کرسی‌های بیشتری را به کردها و یا دیگر اقلیت‌ها واگذار کند .
سران حزب عدالت و توسعه؛ بارها گفته‌اند که با تشکیل دولت خودمختار کرد در شمال سوریه به شدت برخورد خواهند کرد. چرا كه این وضعیت همانند قدرت یابی کردها در شمال عراق نیست؛ زیرا کردهای سوریه رابطه نزدیکتری با پ ک ک دارند و بر خلاف بارزانی در شمال عراق، جزء جناح چپ نیروهای کرد محسوب می‌شوند و این برای ترکیه خطر محسوب می‌شود . آنكارا از این واهمه دارد که قدرت‌یابی کردها در شمال سوریه، وضعیت پ. ک . ک در ترکیه را ارتقا دهد و آنها را در مقابل دولت آنکارا تجهیز کند . در حالی كه کردهای سوریه اینك با همراهی آمریکا و موافقت ضمنی بشار اسد ؛ توانسته‌اند جا پای محکمی برای خود در شمال سوریه ایجاد کنند؛ لذا حكومت آنكارا نمی‌توانست منتظر واهمه قدرت یابی کردهای ترکیه شود . چالش کردها در ترکیه، فارغ از هویت کردی، نزاع جغرافیا است. کردها و ترک ها نه تنها به هم اعتماد ندارند، بلکه هر یک در دایره درونی خویش راهبردی خاص برای خویش تعریف کرده اند که در تضاد عمیق از دیگری است. اگر حوادث آسیای مركزی و قفقاز در دهه 1990 رؤیای برادر بزرگی آنکارا را بر باد داد، مسائل اكراد منطقه در دهه جاری حتی توانایی تزلزل جغرافیای امروز ترکیه را نیز داراست.
بهانه های حمله :
در حالی كه خشونت داعش در عراق و سوریه باعث مهاجرت حدود 5/2 میلیون نفر به ترکیه شده و آنكارا را در تامین نیاز های اولیه آنان دچار مشكلات جدی نموده است. دولت موقت تركیه کشته شدن دو مرزبان خود به دست نیروهای « پ .ک. ک » را بهانه‌ای برای حمله به کردها قرار داده است؛ یک بمب گذار انتحاری مرتبط با داعش كه موجب كشته شدن 34 تن از اتباع تركیه در شهر مرزی سوروچ گردید ؛فقط یکی از عواملی بود که محاسبات سیاسی اردوعان را تغییر داد .
طی جنگ داعش با دولت های سوریه و عراق؛ در نبردی که آمریکا مدیریت و هدایت آن را به عهده داشت ؛ در حالی که داعش به درگیری و تصرف مناطق گسترده ای از سوریه و عراق می پرداخت ؛ ترکیه در ظاهر از دخالت مستقیم در نبردعلیه داعش اجتناب می ورزید. اما پس از امضاء موافقت نامه مورخ 31/04/94 با ایالات متحده آمریكا؛ ناگهان در تاریخ 01/05/94 وزارت خارجه دولت موقت احمد داود اوعلو اعلام کرد که به آمریکا اجازه می دهد حملات هوایی خود را علیه داعش از پایگاه نظامی« اینجرلیک » تركیه انجام بدهد و سپس طی روز 02/05/94 جنگنده های هوایی ترکیه به محل استقرار داعش و نیز حزب كارگران كردستان ( پ.ك.ك ) در سوریه و عراق حمله کردند و به این ترتیب اولین حمله مستقیم خود را علیه سازمان تروریستی داعش از زمان شکل گیری اش انجام دادند. هم چنین این اولین حمله ترکیه به مواضع شاخه نظامی حزب کارگران کردستان، پس از قرارداد صلح سال 2013 .م میان این حزب با دولت ترکیه به شمار می‌رود. حملات مذكور چندین بار تكرار شده است و خسارت های جانی و مالی فراوانی به مردم غیر نظامی وارد ساخته است .
پیروزی های نظامی کردهای سوریه و فتح شهر مهم و استراتژیک تل ابیض (گرکی سپی) در حوالی رقه معادلات سوریه و ترکیه را تحت تاثیر قرار داد . با توجه به این که ن کردهای سوریه نیز یکی دیگر از نهادهای اقماری پ.ک.ک ؛ یعنی حزب اتحاد دموکراتیک قدرت را به صورت یک جانبه در اختیار دارد ناگهان رسانه‌های ترکیه موضوع «کریدور كردی» و «نوار کردی» در مرز 900 کیلومتری ترکیه - سوریه را مطرح نمودند و به نگرانی‌های عمیق آنکارا پرداختند . رئیس جمهور ؛ رجب طیب اردوعان؛ انفعال اخیر ترکیه در مقابل اكراد و داعش را چنین تفسیر نمود : " از آنجا که خشونت حکومت اسد باعث شکل گیری داعش شده است، اقدام معقول این است که اول اسد را از قدرت حذف کرد. " اما در واقع ترکیه می خواهد گروه های شبه نظامی كرد را که سالها با آنها جنگیده است را فلج نماید .
در حالی كه عبدالله اوجآلان ؛ رهبر سازمان به اصطلاح تروریستی پ. ك. ك ؛ سال هاست مخاطب مصالحه اردوعان و حزب اش قرار گرفته است و وقتی آنکارا از خط قرمز استقلال کردهای شمال عراق عدول کرد و بارزانی را در سطح رئیس دولت پذیرفت ؛ در آینده چه بسا به پذیرش دولت فدرال کرد سوریه نیز تن بدهد .
تاکنون تشکیل دولت داعش در مرزهای ترکیه، از منظر مقامات آنکارا تهدید تلقی نشده است ؛ اما تغییرات میدانی به سود کردها ؛ سبب تهدید امنیتی برای ترکیه شده است. این خود دلیلی دیگر است که اثبات می کند که داعش تهدیدی جدی برای ترکیه نبوده و نیست. بلكه داعش برای آنکارا ابزاری برای سقوط اسد، عاملی برای کنترل کردها و از همه مهم تر عامل تعضیف موقعیت ج.ا.ایران در منطقه بوده است .
در حالی كه آنکارا از کسری بودجه سالانه 80 میلیادر دلاری در تراز بازرگانی خارجی خود رنج می برد. از این رو برای آن که وضعیت اقتصادی خود را سامان بخشد ؛ پیوسته به روش‌های نامتعارف رو می‌آورد که یکی از آنها ارائه خدمات اطلاعاتی، امنیتی، دهشت افکنی؛ ویرانگری به کشورهای ثروتمند عربی مانند عربستان سعودی وقطر است .
بخش مهمی از طرح های خاورمیانه حاصل چیدمان نظام و قدرت های بین الملل است كه امروز نیز به عنوان مهمترین فاکتور تاثیرگذار و ناظر بر نقشه ای هستند که خود طراحی کرده و آن را به پیش می برند. غرب با اختلافاتی که میان کشورهای خاورمیانه ایجاد کرده است؛ توانسته خطوط قرمز کشورها را تغییر داده و قدرت اول تاثیرگذار معادلات منطقه گردد. غرب به رهبری آمریكا ؛ فارغ از موضوع کردی به این باور رسیده است که کردها می توانند در سکولاریزه کردن خاورمیانه؛ نقشی اساسی تر از دیگر بازیگران ایفا نمایند. اگر قرار باشد سایکس - پیکوی جدیدی در خاورمیانه شکل بگیرد، در این پروسه نقش اول از آن حزب کارگران کردستان می باشد.علی رغم آن كه « پ ک ک» هم چنان در لیست تروریستی بسیاری از کشورها قرار گرفته است ولی مذاکرات آنکارا ؛ عملاً این نگاه و موضع گیری را بی اثر كرد. هم چنان كه حملات اخیر تركیه نیز در تضاد با روند مذاكرات صلح دولت حزب عدالت و توسعه با اوجالان و پ.ك.ك است .
ارزیابی صحیح از شرایط جهانی، منطقه ای و داخلی ترکیه توسط پ ک ک سبب عبور نسبی از فاز نظامی به فاز سیاسی و در نتیجه ورود در قالب حزب دموکراتیک خلق ها به مجلسی شد که تصور آن تا چندی پیش بعید بود. اکراد در کنار نقشی که در دموکراتیزه نمودن خاورمیانه دارند با توجه ویژه به نقش زنان و ارتقاء موقعیت آنان ؛ تابلوی مقبولی را در نزد غرب نسبت به خود ایجاد کرده اند. کردها نه تنها به استقلال نزدیک شده اند بلکه از منظر نظام بین الملل به موقعیت و بلوغی دست یافته اند که می تواند به شکل گیری خاورمیانه جدید ؛ نزدیک به اهداف و مطلوبیت های غرب ؛ کمک نماید. در حالی که خاورمیانه در آتش جنایات و نگاه ارتجاعی داعش می سوزد، تعاملات و علایق دوجانبه کردها و غرب در ترسیم نقشه خاورمیانه جدید عنصری بسیار تاثیرگذار خواهد بود .
جمهوری ترکیه برای بر هم زدن همکاری راهبردی شیعیان و کردها که از دلایل مهم تغییر معادلات قدرت در عراق بود؛ از هیچ اقدامی فرو نگذاشت. اقدامات بسیاری که در رقابت با منطقه ای با ج.ا.ایران شکل گرفت. آنکارا دانسته و یا ندانسته در ظهور و تقویت کردها نقش محوری داشته است .
ترکیه در خصوص اكراد ساكن تركیه در پی دستیابی به دو هدف است .
1. کنترل فعالیت سیاسی و مدنی کردها در صحنه سیاسی ترکیه
2. جلوگیری از قدرت‌یابی نظامی آنها در شمال
آنكارا ؛ علی رغم زیر پا گذاشتن صلح دو ساله با اكراد ؛ ضمن توافق با آمریكا و انجام حملات هوایی اخیر؛
در صدد ییگیری مسائل زیر است :
1. مشغول سازی افكار عمومی تركیه جهت انحراف و به تعویق انداختن مطالبات اجتماعی جامعه
2. تضعیف نظامی پ.ك.ك ؛ ایجاد فضای امنیتی در مناطق كرد نشین تركیه
3. تلاش جهت تقلیل آرای حزب دموكراسی خلق ها ؛( احتمال رد صلاحیت نمایندگان پارلمانی و یا انحلال حزب دموكراسی خلق ها )
4. تهدید و تحدید تشكیل اقلیم های خود مختار اكراد در سوریه و تركیه
5. به تعویق انداختن روند مذاكرات صلح و معضل هویتی و جغرافیایی اكراد تركیه
6. زمینه سازی برای نیل به اهداف و برنامه های سیاسی آتی حزب عدالت و توسعه
7. اعلام هم سویی با متحدین غربی و عربی برای جلب حمایت های سیاسی و اقتصادی
8. تضعیف نقش منطقه ای ج.ا.ایران ؛ از طریق برجسته سازی نقش تركیه در معادلات رقابت منطقه ای
احمد مرجانی نژاد
