الوقت - کشور عراق طی روزهای بعد از برگزاری چهارمین دوره انتخابات پارلمانی این کشور بعد از 2003، وضعیتی دشوار و پر التهاب را سپری می‌کند. به ویژه پس از تایید رسمی و نهایی نتایج انتخابات پارلمانی 12 می 2018 از سوی دادگاه فدرال عراق در 19 آگوست 2018 (28 مرداد 1397) تحرکات در میان جریان‌های سیاسی عراقی را برای تشکیل فراکسیون اکثریت پارلمانی و تشکیل کابینه دولت جدید و نیز تعیین رئیس‌جمهوری آینده در منطقه سبز بغداد را بیشتر کرده است. در این میان، بر اساس توافقات سیاسی جناح‌های سیاسی عراق در سال‌های بعد از 2003 کردها به طور سنتی کرسی ریاست‌جمهوری را عهده‌دار خواهند شد و طی روزهای بعد از تایید نتایج انتخابات از سوی دادگاه فدرال، موضوع تعیین رئیس‌جمهوری آینده عراق از میان کردها به شدت قوت گرفته و گزینه‌های متعددی نیز مطرح شده‌اند.
با این وجود، طی یک روزهای گذشته مهم‌ترین چهره سیاسی کردی که در محافل رسانه‌ای و سیاسی به عنوان نامزد اصلی تصدی پست ریاست‌جمهوری عراق مطرح شده، برهم احمد صالح رئیس حزب تازه تاسیس «ائتلاف برای دموکراسی و عدالت» و از رهبران سابق حزب اتحادیه میهنی می‌باشد. برهم صالح به دلیل داشتن پرونده‌ای پر فراز و نشیب در عرصه سیاسی کشور عراق و به طور خاص‌تر در اقلیم کردستان، چهره‌ای مطرح و محبوب در میان کردها است اما برای رسیدن او به کاخ السلام دشواری زیادی وجود دارد. در همین راستا، نوشتار حاضر در ابتدا بررسی کوتاهی را از حیات سیاسی این شخصیت سیاسی کرد عراقی ارائه و در ادامه احتمال رسیدن او به منصب ریات جمهوری در میانه موانع موجود مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
برهم احمد صالح در آیینه تاریخ
برهم احمد صالح در سال 1960 در سلیمانیه متولد شد و بعد از ایجاد حزب اتحادیه میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی در سال 1976 به این حزب ملحق شد و رسما فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد. در اوایل دهه هشتاد به عضویت شاخه اروپایی اتحادیه میهنی کردستان درآمد. برهم صالح در سال 1987 در رشته آمار و کامپیوتر دکترای خود را در دانشگاه لیورپول انگلستان اخذ کرد. پس از بازگشت به کردستان عراق، در سال 1992 به عنوان یکی از اعضای شورای رهبری حزب اتحادیه میهنی کردستان برگزیده شد. همچنین، او نماینده اولین کابینه حکومت خودمختار کردستان در آمریکا در سال‌های بعد از 1991 شد و در سال 2001 پس از بازگشت به سلیمانیه، از سوی جلال طالبانی به عنوان رئیس کابینه حکومت منطقه سلیمانیه برگزیده شد. برهم احمد صالح در حکومت موقت عراق در سال 2004 معاون نخست وزیر بود و مدت کوتاهی نیز ریاست وزارت برنامه‌ریزی را بر عهده داشت. همچنین، او در سال های 2006 تا 2009 معاون نخست‌وزیر کشور عراق بود. در آخرین و مهم‌ترین منصب نیز این سیاستمدار کرد به عنوان نخست‌وزیر ششمین کابینه حکومت اقلیم کردستان در سال‌های 2009 تا 2012 فعالیت کرد. در مجموع این دوران، ستاره بخت برهم احمد صالح رو به طلوع بود و بیش از هر چیز او در مقام شخصیتی تکنوکرات و اخلاق‌مدار که رویکردی ایدئالیستی و لیبرال به عرصه سیاست دارد، شناخته شد. کاریزمای شخصیتی و توانمندی‌های او در سیاست موجب شد تا در این مقطع لقب «دکتر میهن» در وصف او مطرح شود.
اما همه روایت ظهور یک سیاستمدار با رخداد ناگوار پایان حیات سیاسی مام جلال طالبانی در مسیر سراشیبی و غروب قرار گرفت. در واقع، ماجرا از این قرار بود که برهم احمد صالح همراه با چند نفر دیگر از اعضای ارشد حزب اتحادیه میهنی کردستان به ویژه کوسرت رسول علی، معاون اول دبیر کل حزب اتحادیه میهنی کردستان پس از خانه‌نشین شدن جلال طالبانی در اواخر سال 2012، بر سر نوع مدیریت حزب، با هیرو ابراهیم احمد، شاناز ابراهیم احمد، پسران طالبانی و برخی دیگر از اعضای بلندپایه دچار تشتت آراء شدند و به مرور بر دامنه اختلافات میان طرفین افزوده شد و روند در مسیری قرار گرفت که حزب اتحادیه میهنی طی مدت زمانی سه ساله کاملا دو جناحی شد. در نهایت، در سال 2016 برهم احمد صالح در مقام معاون دوم دبیر کل حزب اتحادیه میهنی، همراه با کوسرت رسول علی معاون اول دبیر کل حزب اتحادیه میهنی، «مرکز تصمیم‌گیری» را به عنوان منتقد جریان نزدیک به هیرو ابراهیم احمد ایجاد کردند.
بعد از اعلام مرکز تصمیم‌گیری برهم احمد صالح کنش آن‌چنانی را در عرصه سیاسی اقلیم کردستان از خود نشان نداد و در نهایت، در هیچ یک از نشست‌های شورای رهبری حزب اتحادیه میهنی کردستان حاضر نشد. در نهایت پس از حدود دو سال سکوت برهم احمد صالح، در شرایطی که بحث برگزاری رفراندوم استقلال اقلیم کردستان به شدت در جریان بود ایجاد جریان جدید «ائتلاف برای دموکراسی و عدالت» را در 16 سپتامبر 2017 اعلام کرد. در اولین آزمون سیاسی این حزب تازه تاسیس، در انتخابات پارلمانی عراق که در 12 می 2018 (22 اردیبهشت 1397) برگزار شد، شرکت کرد و تنها موفق به کسب 2 کرسی از مجموع 329 کرسی پارلمان شد. این نتیجه را به طور حتم می‌توان شکستی بزرگ برای برهم صالح ارزیابی کرد و در اثنای این رخداد مطرح شدن او به عنوان یکی از نامزدهای اصلی کردها برای تصدی مقام ریاست جمهوری امری غیرمعمول و تا حدودی یک رخداد غیرعادی بود.
احتمال بازگشت به دورن اتحادیه میهنی و معضلی با عنوان وجود جبهه‌ای بزرگ از مخالفان در درون دفتر سیاسی
طی روزهای گذشته احتمال بازگشت برهم احمد صالح به دورن حزب اتحادیه میهنی و انحلال حزب تازه تاسیس او به شکلی جدی از سوی رسانه‌ها و شخصیت‌های سیاسی اقلیم کردستان عراق مطرح شده است. این شائبه زمانی بیشتر تقویت شد که اخباری مبنی بر توافق میان بافل طالبانی پسر ارشد جلال طالبانی و رئیس آژانس امنیت حزب اتحادیه میهنی با عنوان «زانیاری» با برهم احمد صالح، با مضمون بازگشت او به درون حزب اتحادیه و انحلال ائتلاف برای دموکراسی و عدالت منتشر شد. در تقویت این فرضیه دستور برهم صالح برای لغو کارهای رسانه وابسته او «خندان» مطرح شد. در مجموع، ناظران این امر را مطرح کردند که در صورت بازگشت برهم صالح به دورن حزب اتحادیه میهنی کردستان، منصب ریاست جمهوری به او پیشنهاد شده است.
با این وجود، در همان ابتدای مطرح شدن این احتمالات و فرضیات، هیرو ابراهیم احمد همسر جلال طالبانی و در حقیقت تصمیم‌گیرنده اصلی حزب اتحادیه بیانیه‌ای را در ارتباط با شخصیت موردنظر او و حزب متبوع‌اش برای ریاست بر کاخ‌السلام منتشر کرد. هیرو در بیانیه خود نوشت: : «باید رهبری حزب، یکی از کادرهای با تجربه و متعهد و دارای پیشینه مبارزاتی که از برنامه و راه مام جلال جدا نشده است را نامزد تصدی ریاست جمهوری کند تا بتواند در تمامی زمینه ها و در هر شرایطی وظایف خود برای تحقق حقوق قانونی مردم کردستان را انجام داده و برنامه‌های مام جلال و سیاست اتحادیه میهنی را اجرایی نماید.»
بیانیه هیرو ابراهیم احمد نشانگر معضلی بزرگ برای برهم صالح ایجاد کرد که آن هم عبارت بود از مخالفت دفتر سیاسی حزب با نامزد شدن برهم برای پست ریاست‌جمهوری عراق و حتی در سطحی دیگر بازگشت او به حزب اتحادیه میهنی. در حقیقت، اکثریت قاطع اعضای دفتر سیاسی که به شدت تحت تاثیر اراده هیرو ابراهیم احمد قرار دارند، با سناریوی ریاست برهم صالح بر ریاست کاخ السلام مخالف هستند و خواهان نامزدن کردن یکی از اعضای وفادار به حزب برای این منصب هستند. از این رو می‌توان اجرایی شدن سناریو ریاست جمهوری برهم صالح را بسیار دشوار ارزیابی کرد.
معمای جلب رضایت حزب دموکرات کردستان عراق
علاوه بر مخالفت دفتر سیاسی جزب اتحادیه میهنی کردستان، برهم صالح برای نشستن بر کرسی ریاست جمهوری عراق نیازمند جلب رضایت و موافقت حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی است. این حزب در انتخابات پارلمانی 12 می با کسب 25 کرسی به عنوان حزب اول کردها راهی بغداد شد و طی چند ماه اخیر بارها بر این امر تاکید کرده‌اند که پست ریاست جمهوری می‌بایست به نماینده آنها به عنوان بزرگ‌ترین لیست کردی در بغداد واگذار شود. در واقع، این حزب با تغییر در معادلات سیاسی و مرگ جلال طالبانی، دیگر توافق‌نامه اتحاد استراتژیک میان خود با حزب اتحادیه میهنی کردستان را به رسمیت نمی‌شناسد و خواهان گماشته شدن یکی از شخصیت‌های برجسته خود همانند هوشیار زیباری در ریاست کاخ السلام است.
همچنین، اظهارات تند و حملات کوبنده برهم احمد صالح به حزب دموکرات کردستان عراق طی مبارزات انتخاباتی، اختلافات میان او با خاندان بارزانی را بیش از پیش فزآینده کرده است اما نباید از این امر غافل شد که امکان دارد حزب دموکرات کردستان با توجه به اینکه شانس خود را برای تصدی منصب ریاست جمهوری در بغداد اندک می‌بیند، تاکتیک حمایت از برهم صالح را برای ایجاد انشقاق در حزب اتحادیه میهنی کردستان در پیش بگیرد.
