الوقت - در فاصله دو روز مانده تا برگزاری نشست میان دونالد ترامپ رئیسجمهوری آمریکا با کیم جونگ اون رهبر کره شمالی، فضایی از بیاعتمادی و التهاب سیاسی بر حکومتهای دو کشور سنگینی میکند. در شرایطی که معمولاً باید در چنین شرایطی فضای صلح و اظهارات مبتنی بر امیدواری به آینده از سوی رهبران دو طرف حاکم باشد اما به طور مکرر از امکان لغو ادامه مذاکره و هوشیاری در برابر کارشکنی یکدیگر سخن گفته میشود. از یک سو، ترامپ با تاکید بر نیاز داشتن به تنها یک دقیقه برای رسیدن به این نتیجه که آیا میتواند با اون به صلح برسد یا خیر؛ به نوعی برای خروج از مذاکرات اعلام آمادگی کرده است و در مقابل دولت کره شمالی، در فضایی مملوء از نگرانی نسبت به احتمال ترور کیم جونگ اون، امروز وارد سنگاپور شده است.
در آخرین تحولات قبل از نشست 12 ژوئن، دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا در گفتوگو با خبرنگاران در یک کنفرانس خبری در خاتمه حضورش در اجلاس گروه 7 در کبک کانادا که دیروز- شنبه- عصر برگزار شد گفت: نتایجی که او میخواهد یعنی خلع سلاح هستهای کامل شبه جزیره کره نیاز به زمان دارد. در عین حال ممکن است به جایی هم نرسیم و شانس زیادی هم وجود دارد که در نهایت چنین خلع سلاح هستهای کامل شبه جزیره کره عملی نشود. البته شانس بیشتر از آن این است که احتمالا نیاز به مدت زمانی خواهد داشت و فرایندی برای آن نیاز خواهد بود. در ادامه ترامپ تاکید کرد که «در همان اولین دقیقه» خواهد فهمید که آیا نشست سنگاپور که تا پیش از این یکبار در معرض لغو شدن قرار گرفت، موفقیت آمیز خواهد بود یا خیر. همچنین، ترامپ گفت: میدانید که گفتهاند که در پنج ثانیه اول شما متوجه خواهید شد که از کسی خوشتان میآید یا خیر؟ تا حالا این مساله را شنیدهاید؟ من فکر میکنم که خیلی سریع متوجه خواهم شد که اتفاقی خوب قرار است بیافتد یا خیر. من قرار نیست که زمان خودم را تلف کنم و قرار هم نیست که زمان او (کیم جونگ اون) را تلف کنم. در طرف مقابل، همزمان با ورود ترامپ به کره شمالی، گزارشها حاکی از آن است که مقامهای سیاسی پیونگ یانگ به شدت نگران امنیت رهبر کشورشان هستند و بر همین مبنا کارشناسان و تحلیلگران پیش بینی کمیکنند که تدابیر امنیتی بیسابقهای در مقایسه با دیدارش با رهبر کره جنوبی برای حفاظت از این رهبر جوان اتخاذ شود. در مجموع، تمامی این شرایط زمینه را برای انجام مذاکرات در فضایی از بیاعتمادی و التهاب ایجاد کرده است که میتوان دو شاخصه مهم را برای آنها بازشناخت.
فراگیر بودن حس بیاعتمادی میان سیاستمداران واشنگتن و پیونگ یانگ
دولت آمریکا از ابتدای مطرح شدن مذاکره مستقیم با کره شمالی و امکان دیدار میان ترامپ با کیم جونگ اون، کاخ سفید به شدت نگران خدشهدار شدن پرستیژ سیاسی و اعتبار دیپلماتیک خود بودهاند. بسیاری از رسانهها و ناظران سیاسی به دولت ترامپ هشدار دادند که مراقب کنشهای سیاسی پیونگ یانگ باشد؛ زیرا این امکان وجود دارد که موضوع مذاکره بازی سیاسی باشد که اون و مشاوراناش برای ترامپ طراحی کرده باشند. حتی این مساله مطرح شد که چرخش ناگهانی و بزرگ کره شمالی در طرح پذیرش خلعسلاح اتمی، مبنایی واقعی ندارد و بیشتر نوعی بازی دادن آمریکا همچون مقاطع گذشته است.
در سطح دیگر، دولت کره شمالی به شدت نسبت به وعدههای آمریکا و مفاد صلح احتمالی بدبین است. آنها نسبت به طرح آمریکا برای براندازی حکومت کره شمالی نگرانی عمیقی دارند و خلع سلاح خود را بدون در نظر گرفتن سازوکاری برای تامین امنیت و تداوم حکومت فعلی در این کشور، امری ناممکن ارزیابی میکنند. در نتیجه در وضعیت کنونی پیونگ یانگ بسیار بیشتر از آمریکا نسبت به نشست 12 ژوئن و نشستهای احتمالی در آینده احساس نگرانی میکند. در مجموع، فراگیر بودن حس بیاعتمادی دو طرفه آمریکا و کره شمالی نسبت به نشست میان ترامپ و اون را میتوان مهمترین مشخصه روند مذاکرات سنگاپور ارزیابی کرد.
مساله تضمین امنیتی و پیشینه نامطمئن واشنگتن
دیگر علت مهمی که بر التهاب نشست دوجانبه میان ترامپ و اون در 12 ژوئن افزوده است در ارتباط با پیشینه تاریخی و سابقه کارشکنیهای آمریکا در عمل به تعهدات خود و معاهدات بینالمللی است. در واقع، دولت آمریکا طی دهههای گذشته نشان داده که هیچگونه الزام عملی نسبت به توافقنامههای امضا شده و وعدههای خود ندارد و در مقاطع مختلف با بهانهتراشی مسیر خروج از تعهدات را در پیش گرفته است. مهمترین نمود این خصیصه سیاست آمریکاییها را میتوان در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ بیش از هر زمان دیگری مشاهده کرد.
رفتار دونالد ترامپ در خروج از توافق هستهای با ایران در 8 می 2018 (18 اردیبهشت 1397)، انتقال سفارت آمریکا به بیتالمقدس در 14 می 2018 (24 اردیبهشت 1397) و ایراد اظهارات مشاوران و نزدیکان ترامپ برای اجرایی کردن الگوی خلع سلاح لیبی برای پیونگ یانگ، از جمله زمینههایی است که رهبران سیاسی کره شمالی طی چندین اظهارنظر خواستار ارائه تضمینهای قطعی از سوی کاخ سفید شدهاند. در حقیقت، انتقال سفارت آمریکا به بیتالمقدس در شرایطی انجام گرفت که قطعنامههای شورای امنیت در ارتباط با موضوع فلسطین، به ویژه قطعنامه 242 شوراي امنيت که در 22 نوامبر 1967 تصویب شده، مخالف با اقدام دونالد ترامپ بودند. همچنین، خروج از برجام مساله دیگری است که میتواند مانعی بزرگ در راه اعتماد پیونگ یانگ به آمریکا ایجاد کند. در حقیقت مقامهای سیاسی کره شمالی با نگاه به این کنشها و نیز سرانجامی که دولتهایی همانند لیبی و عراق در سالهای گذشته داشتند، به شدت نسبت به گرفتن تضمینهای قطعی از آمریکا نگران هستند. بر این اساس، آنها در پی آن هستند که تضمینهای همیشگی و بدون امکان بازبینی را (که مهمترین آنها خروج نیروهای آمریکایی از شبه جزیره می باشد) از واشنگتن بگیرند که این امر بسیار بعید به نظر میرسد. در نتیجه میتوان اظهار داشت که بحث لزوم دادن تضمینهای قطعی از سوی آمریکا به کره شمالی یکی از دلایلی است که تاثیر زیادی بر ملتهب کردن و جاری شدن فضای ترس میان دو طرف داشته است.