الوقت – طی یک هفته گذشته جامعه جهانی گویی تنها بر حول یک موضوع تمرکز کرده بود که آنهم عبارت بود از «سوریه». موضوعات وقوع «حمله شیمایی در دومای سوریه»، «امکان درگیری آمریکا با روسیه» و «حمله به دولت بشار اسد»، تبدیل به کلیشههای شدند که از تحلیلگران و متخصصان گرفته تا شهروندان عادی در هر نقطه از جهان، هر روز آن را میشنیدند. در کانون اصلی تحولات جهانی یک هفته گذشته، آنچه بیش از همه اهمیت شاهد بودهایم عبارت است از «جنگ قطعنامهها در شورای امنیت».
در واقع، از هنگام انتشار اخبار وقوع حمله شیمیایی در شهر دوما در 8 آوریل 2018 (18 فرودین 1397) موجی از تلاشهای غرب و روسیه برای تصویب قطعنامه در شورای امنیت پیرامون این حادثه آغاز شد. علیرغم اینکه در همان ابتدای وقوع این حمله، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل متحد به نقل از آنتونیو گوترش تاکید کرد که سازمان ملل قادر به تایید استفاده از سلاح شیمیایی در دوما نیست اما موج اتهامات از سوی آمریکا، انگلستان و فرانسه، علیه دولت سوریه و همکاری مسکو با آن آغاز شد. همین امر موجب شد که در یک هفته گذشته شاهد زنجیرهای از پیشنویسهای پیشنهادی از سوی کشورهای عضو شورای امنیت باشیم که میتوان آن را با عنوان جنگ قطعنامهها مورد خطاب قرار داد.
اپیزود اول: برگزاری نشست اضطراری با در خواست 9 عضو شورای امنیت
اولین درخواست برای بررسی موضوع سوریه در روز 9 آوریل 2018 (20 فروردین 1397) برگزار شد که با درخواست 9 عضو شورای امنیت شامل پرو، لهستان، کویت، آمریکا، انگلیس، فرانسه، هلند،سوئد و ساحل عاج، بود. در این نشست اضطراری میان نمایندگان کشورهای غرب با نماینده کشور روسیه درگیری لفظی شدید رخ داد. در همین نشست، نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل تمایل خود را در زمینه رایگیری شورای امنیت ئدر همان روز درباره پیشنویس قطعنامه آمریکایی با محوریت انجام تحقیقات جدید برای مشخص شدن عوامل استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه ابراز داشت. او روسیه را به حمایت از دولت سوریه متهم کرد. علاوه بر هیلی نماینده انگلیس در شورای امنیت نیز گفت: روسیه خودش را با سیاستهایش در سوریه در حاشیه قرار داده اما در عین حال عمر جنگ در این کشور را طولانی میکند. همچنین، نماینده فرانسه نیز تاکید کرد: فرانسه تمامی مسؤولیتهای خود را در زمینه منع اشاعه تسلیحات شیمیایی برعهده خواهد گرفت. به گفته نماینده فرانسه، بدون حمایت روسیه و ایران این اتفاقات نمیافتند و هیچ تردیدی نیست که نظام سوریه در حمله دوما دست دارد. در مقابل طرح این ادعاها، واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل نیز با انتقاد از آمریکا، انگلیس و فرانسه گفت: غرب از تروریستها در سوریه حمایت میکند و فرانسه، آمریکا و انگلیس خط مقابله با روسیه را دنبال و بدون هیچ ابایی آن را تهدید میکنند. سفیر روسیه گفت، تروریستها مواد شیمیایی در سوریه دارند و هیچ حمله شیمیایی در دوما رخ نداده است. وی از کارشناسان منع تسلیحات شیمیایی خواست همان روز سه شنبه به منظور انجام تحقیفات درباره این رویداد به دمشق بروند.
اپیزود دوم: وتوهای متقابل آمریکا و روسیه در شورای امنیت
دومین پرده از جنگ قطعنامهها میان روسیه و آمریکا در روز سهشنبه هفته گذشته 10 آوریل 2018 (21 فرودین 1397) یعنی تنها پس از یک روز از شکست دور اول نشست شورای امنیت پیرامون بررسی موضوع حمله شیمیایی به شهر دوما بود. در این نشست نمایندگان آمریکا و روسیه از وتوی متقابل علیه پیشنویسهای پیشنهادی یکدیگر یکدیگر استفاده کردند. در این نشست سه پیشنویس مطرح شده که یکی از سوی آمریکا و دو پیشنویس دیگر از سوی روسیه بود، وتو شدند. در ابتدا پیشنویس قطعنامه آمریکا از سوی نیکی هیلی نماینده این کشور در سازمان ملل مطرح شد. در پیشنویس قطعنامه آمریکا بر ایجاد مکانیزم مستقل تحقیقات وابسته به سازمان ملل برای یک سال جهت جمعآوری اطلاعات و تحلیل آن و گردآوری نمونههایی از مجروحان و مناطق درگیری و اجازه دادن به تیم پزشکی برای رفتن به منطقه و تلاش برای شناسایی عامل حمله تأکید شده است. این پیشنویس که با رای منفی بولیوی و رای ممتنع چین همراه بود، نهایتا از سوی روسیه وتو شد. واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل پس از وتوی این قطعنامه، تصریح کرد: آمریکا و همپیمانانش به دنبال تیم تحقیقاتی هستند که مثل مکانیزم مشترک تحقیقات مترسکی در دست آنها باشد. این نشست هیچ ارتباطی با تحقیق ندارد؛ چراکه این گروه از قبل گناهکار را تعیین کردهاند. نیازی به تیم تحقیقات ندارند. این فقط بهانه آنهاست که گروه «کلاه سفیدها» به آنها درباره این مسئله کمک میکند. ما به درخواست دولت سوریه در آنجا هستیم اما شما به دعوت تروریستها در آنجا هستید. در ادامه همین نشست روسیه دو قطعنامه پیشنهادی را ارائه کرد که با وتوی آمریکا همراه شد.
اپیزود سوم: «تهدید علیه صلح و امنیت بین الملل»
اپیزود سوم از جنگ قطعنامهها در شورای امنیت، در روز جمعه هفته گذشته 13 آوریل 2018 (24 فروردین 1394) با درخواست روسیه، چین و بولیوی با عنوان «تهدید علیه صلح و امنیت بین الملل»، برای بررسی تهدید آمریکا، فرانسه و انگلیس علیه سوریه تشکیل شد. در این درخواست کشورهای روسیه، چین و بولیوی درخواست کردند تا تهدید نظامی علیه یک کشور مستقل از سوی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا به عنوان تهدید علیه صلح و امنیت بین الملل بررسی شود. همچنین، آنها از آنتونیوگوترش دبیرکل سازمان ملل متحد هم خواستند تا در این نشست حضور یافته و درباره وضعیت سوریه و تاثیرات افزایش تنشها در این کشور گزارش دهد. در این نشست واسیلی نبزنیا نماینده روسیه در سازمان ملل، با بیان اینکه تهدید نظامی علیه یک کشور مستقل، مغایر قوانین بین المللی است، گفت: «نباید سناریوی عراق و لیبی در سوریه تکرار شود.»
اپیزود چهارم: تداوم جنگ قطعنامهها بعد از حمله موشکی آمریکا و متحداناش به سوریه
اپیزود چهارم از جنگ قطعنامهها در روز شنبه هفته جاری 14 آوریل 2018 (25 فروردین 1397) پس از انجام حمله موشکی و هوایی آمریکا، انگلستان و فرانسه به سوریه برگزار شد. در این نشست، نمایندگی روسیه در سازمان ملل متحد، پیش نویس قطعنامهای را به شورای امنیت ارائه داد که در آن خواستار محکومیت حمله آمریکا، انگلیس و فرانسه به سوریه شد. در جریان رایگیری برای این قطعنامه از 15 عضو شورای امنیت روسیه، چین و بولیوی رای مثبت دادند و 8 کشور رای منفی و چهار کشور هم رای ممتنع دادند. متعاقب رای نیاوردن این قطعنامه در روز یکشنبه هفته جاری گزارشهایی منتشر شد که سه کشور آمریکا، فرانسه و انگلستان، پیش نویس قطعنامه جدیدی برای تحقیق درباره بمباران شیمیایی در سوریه آماده کردهاند. بر اساس این پیش نویس مشترک، آنها خواهان اعزام کمکهای بشر دوستانه بدون محدودیت، اجرای آتش بس و متعهد کردن سوریه به مذاکرات صلح به رهبری سازمان مل شدهاند.
در مجموع، روند جنگ قطعنامهها در شورای امنیت نشان میدهد که به احتمل زیاد این قطعنامه نیز با وتوی مسکو همراه خواهد شد. با این اوصاف، آنچه که در یک هفته گذشته در شورای امنیت سازمان ملل گذشت، نشان میدهد که اکنون جامعه جهانی دچار نوعی استیصال و درماندگی در مدیریت نظم جهانی شده است و شورای امنیت که به عنوان حافظ نظم و امنیت نظام بینالملل در نظر گرفته شده بود، اکنون به محلی برای ایجاد بیثباتی و ناامنی در سطح جهانی تبدیل شده است. روند کنونی نشان میدهد که اساس طرح شورای امنیت و تعیین 5 پلیس بینالملل به عنوان اعضای دایم این شورا با امتیاز ویژه حق وتو، طرح شکستخورده و ناموفق در حفظ صلح و ثبات بین المللی و حل و فصل موضوعات عمده بین المللی (در شرایطی که میان قدرتهای بزرگ تضاد دیدگاه و منافع وجود داشته باشد) بوده است.
