الوقت- طی چند سال اخیر یکی از چالش های جدی کشورهای حوزه بالکان، پیوستن جوانان مسلمان این کشورها به گرو های تکفیری و ارحابی است،که این مساله پس از تشدید فعالیت های این گروه ها در سوریه و عراق طی 4 سال گذشته به شدت افزایش یافته است .
نزدیک به 5 میلیون نفر از جمعیت 20 میلیون نفری کشورهای حوزه بالکان مسلمان هستند. کشورهایی که در گذشته یوگسلاوی سابق را تشکیل داده بودند و بعد از فروپاشی آن به ورطه بحران های شدید اقتصادی افتادند. همچنین منازعات خونینی که در دهه نود رخ داد سبب شد تا در کنار آلبانی مردم این مناطق بیش از پیش فقیر شوند.
در بوسنی و هرزگوین هزاران نفر جذب گروه های مسلح تندرو در جریان جنگ داخلی و طایفه ای این کشور در بین سال های 1992 تا 1995 شدند. بعد از پایان جنگ، مسلمانان بوسنی که در اصل خود معتدل هستند به دلیل فعالیت گروه های افراطی جذب آنها شده و به گروه های وهابی پیوستند. در حالی که تا قبل از جنگ داخلی بوسنی وهابیت هیچ جایگاهی در جامعه بوسنی نداشت.مشابه همین وضعیت در صربستان و مقدونیه در مناطقی که اکثریت جمعیت آنها را مسلمانان تشکیل می دهند نیز مشاهده می شود.
دارکو تاناسکوویچ، مستشرق اهل بوسنی در این باره می گوید: «برنامه های دینی گروه های تندرو و طایفه ای تا قبل از فروپاشی یوگسلاوی سابق جایی در میان مردم این مناطق نداشت. مسلمانان بالکان عموما به جریان های بسیار معتدل تمایل دارند. جریان هایی که تا اندازه بسیاری بخش مهمی از جامعه سکولار یوگسلاوی سابق را تشکیل می دادند. اما در خلال جنگ بوسنی و بعد از آن جنگ کوزوو و نفوذ گروه های تندرو و علمای دینی وابسته به جریان های افراط فضای اجتماعی و دینی این مناطق تغییر کرد و افراد تندرو در سراسر منطقه منتشر شدند».
بنا به تازه ترین آمار سازمان امنیت امریکا، سی آی ای، که در رسانه های محلی حوزه بالکان منتشر شده است، صدها نفر از شهروندان حوزه بالکان به جمع داعش پیوسته اند. به گونه ای که شهروندان این مناطق پس از اردن، عربستان سعودی و تونس چهارمین گروه نیروهای تشکیل دهنده داعش را شامل می شوند .
یکی از مهم ترین دلائل ذکر شده در خصوص پیوستن جوانان مسلمان بالکان به این گروه ها ،فقر شدید و بیکاری است. یک کارشناس حوزه کوزوو اخیرا در مصاحبه با رسانه های خبری پریشتینا گفته که گروه تروریستی داعش برای جذب جوانان کوزوویی که بدنبال شغل شرافتمتندانه می باشند مبلغ 20تا 30 هزار یوروو برای مشارکت در جنگ در سوریه به آنان پیشنهاد می کند.وی معتقد است وضعیت بد اقتصادی در کوزوو موجب شده است تعدادی از جوانان فریب این گروه تروریستی را بخورند.این نشریه در ادامه می نویسد: حقوق متوسط افراد در کوزوو حدود 200 یورو در ماه می باشد و نرخ بیکاری در کوزوو در میان جوانان بیش از 55 درصد است.
البته صرفا فقر و بیکاری عامل پیوستن جوانان مسلمان این کشورها به گرو ه های تکفیری نیست. طبق گزارش اخیر پایگاه اینترنتی روزنامه الحیات جذب آلبانیائیها برای جهاد در سوریه و عراق در کنار داعش فقط از کشورهای موسوم به بالکان (کوزوو ،مقدونیه ، صربستان ، مونته نگرو) انجام نمی شود بلکه کشورهای اروپای غربی را نیز شامل می شود.آلبانیائیهای مقیم اروپای غربی که در این کشورها استقرار یافتند و تابعیت این کشورها را کسب کردند نیز جذب جهاد در سوریه و عراق می شوند .
این بدین معنی است که اگر پیوستن آلبانیائیهای ساکن حوزه بالکان به داعش با عواملی مثل فقر و بیکاری توجیه شود،اما پیوستن این جوانان آلبانیائی به داعش، که در اروپای غربی متولد شدند ، بزرگ شدند و در همانجا تحصیل کردند تا نمونه ادغام موفقیت آمیز در این جوامع باشند، به سختی قابل توجیه است. چنین امری به ارتباط نسل جوان با پایگاههای اجتماعی در اینترنت مربوط می شود که برخی مواقع می توانند در میان برخی از جوانان، انقلابی ایجاد کنند .
به ادعای مقامات رسمی اتحادیه اروپا تخمین زده می شود تعداد سه تا پنج هزار نفر از اتباع مسلمان اتحادیه اروپا نیز در حمایت از داعش سرگرم جنگ در عراق و سوریه اند که از این تعداد حدود پانصد نفر از کشورهای بالکان غربی می باشند.
البته کشورهای حوزه بالکان نیز با توجه به خطر گرو ههای تکفیری ، برای ممانعت از شرکت شهروندان خود در درگیری‌های مسلحانه خارج از کشور اقدامات پیشگیرانه‌ای را انجام داده‌اند. از جمله در بوسنی و هرزگوین پلیس این کشور در ماه سپتامبر 16 تروریست را به اتهام انجام اقدامات تروریستی وعضوگیری برای گروههای تروریستی و همچنین قاچاق افراد جنگجو به عراق و سوریه بازداشت کرد. این اقدام آغاز تلاش‌های پلیس بوسنی برای بازداشت تروریست‌های بوسنی تبار نام گرفت. گفته می‌شود پلیس بوسنی اطلاعات زیادی از سفر تروریست‌های بوسنی تبار به عراق و سوریه و همکاری آنان با گروههای مسلح در آن کشورها، در اختیار دارد. همچنین دادگاه ملی بوسنی نیز به درخواست دادستانی ملی این کشور، حکم قرار بازداشت یک ماهه برای پنج تن از افرادی که در جریان عملیات «دمشق» مورخ 3 سپتامبر به اتهام حمایت از تروریسم بازداشت شدند را صادر کرد. بازداشت شدگان مظنون به حمایت مالی و سازماندهی و جذب اتباع بوسنی برای رفتن به سوریه و عراق و مشارکت در درگیری‌های مسلحانه در خاک این دو کشور در قالب گروه ها و سازمان‌های تروریستی چون «داعش و جبهه النصره» هستند.همچنین پلیس کوزوو نیز به تازگی در این رابطه طی یک عملیات گسترده 40 نفر را به اتهام حضور در مناطق جنگی در سوریه و عراق و حمایت از گروههای تروریستی بازداشت کرد.
از سوی دیگر، مجلس نمایندگان جمهوری مقدونیه نیز بنا به پیشنهاد دولت این کشور برای جلوگیری از شرکت اتباع خود در درگیری‌های مسلحانه در خارج از کشور به ویژه در خاورمیانه، به تازگی قوانیین کیفری را تغییر داده است. طبق قوانین جدید کیفری در مقدونیه، شهروندان این کشور که در مناطق جنگی خارج از کشور مشارکت می‌کنند به 5 سال زندان محکوم می‌شوند. اخیرا یک شهروند دیگر مقدونیه‌ای که در کنار افراطیون و گروههای تروریستی در درگیری‌های مسلحانه سوریه بر علیه نیروهای دولتی می‌جنگید، کشته شده است. تعداد شهروندان این کشور که جان خود را در سوریه از دست داده اند به 10 نفر افزایش یافته است.
یونان نیز به عنوان یکی از کشوررهای همسایه کشورهای بالکان که بارها نگرانی خود را از اقدامات تروریستی داعش در سوریه و عراق ابراز نموده و اخیرا به ائتلاف بین‌المللی علیه داعش پیوسته است نگرانی‌هایی در زمینه نفوذ احتمالی اعضای این گروه در این کشور دارد .
علاوه بر این، طبق اعلام رسانه‌های آلبانیایی، در جنگ سوریه بیش از 140 آلبانی تبار منطقه از مقدونیه، آلبانی و کوزوو حضور دارند. بغیر از شهروندان آلبانی تبار مقدونیه، بیش از 15 شهروند کوزوو و دهها شهروند آلبانی در جنگ سوریه در کنار گروههای افراطی مبارزه می‌کنند. صربستان نیز اخیرا اعلام کرده است که لایحه‌ای را با قید فوریت برای تصویب به پارلمان ارایه می‌دهد. براساس مفاد پیشنهادی لایحه پیشنهادی دولت، شرکت شهروندان این کشور در درگیری‌های مسلحانه خارجی به عنوان یک جرم جنایی سنگین در قانون کیفری صربستان تلقی خواهد شد .
با توجه به آنچه گفته شد می توان نتیجه گرفت که:
1. مسلمانان بالکان عموما به جریان های بسیار معتدل تمایل دارند. اما در خلال جنگ بوسنی در دهه نود و بعد از آن جنگ کوزوو و نفوذ گروه های تندرو و علمای دینی وابسته به جریان های وهابی، فضای اجتماعی و دینی این مناطق تغییر کرد و افراد تندرو در سراسر منطقه منتشر شدند .
2. متاسفانه طی بیست سال گذشته در اثر سیاست های آمریکا و قدتهای بزرگ اروپایی و ضعف داخلی وضعیت اقتصادی و اجتماعی در منطقه بالکان بدتر شده و فقر و بیکاری و نیز سرخوردگی اجتماعی ناشی از آن به مهم ترین چالش کشورهای حوزه بالکان بدل گشته است.این امر موجب شده تا جوانان مسلمان در این کشورها با پیشنهادهای چند هزار دلاری گروه های تکفیری اغفال شده و جذب این گروه هاشوند و به دنبال هویت جدید خود در قالب گرو های تکفیری باشند .
3. با آغاز جنگ در سوریه و عراق طی چند سال اخیر،تعداد زیادی از نیروهای تکفیری از حوزه بالکان به این مناطق رفته اند و این روند همچنان در حال افزایش است .
4. هرچند دولتهای حوزه بالکان به خطر گروه های تکفیری پی برده اند و اقدامات پیشگیرانه اندکی هم در این خصوص انجام شده،اما این اقدامات کافی نیست و عزم جدی تر و برنامه مشخص تری جهت کنترل و کاهش خطر گرو های تکفیری در این منطقه مورد نیاز است .
صادق زینالی
