الوقت- مسئله کردي در ترکيه، چالشي پيچيده و غامض است که همواره موجب بروز تنش هايي ميان دولت مرکزي ترکيه و احزاب و گروه هاي کرد شده است. اگر چه در سال هاي گذشته، نگاه حزب عدالت و توسعه به كردهاي تركيه و منطقه دچار نوعي تحول شده، با اين حال طرفين نتوانستهاند به راه حلي جامع در اين خصوص دست پيدا کنند. به نحوي که هم در جبهه کردها و هم در ميان ساير نيروها و جريان هاي سياسي ترکيه، چندگانگي و عدم اجماع در خصوص حل و فصل مسئله کردي مشاهده مي شود. به همين دليل نيز عليرغم آنکه در آغاز با توجه به توافقات صورت گرفته ميان طرفين، اميد زيادي براي برقراري آتش بس و صلح بوجود آمد، اما گذر زمان نشان داد که چنين امري دست کم در مدت زمان کوتاه دور از دسترس است. زيرا چنين روندي با موافقان و مخالفان زيادي مواجه است و جهت گيري هر يک از آنها مي تواند سرنوشت مذاکرات را تغيير دهد.
در اين بين به نظر مي رسد انتخابات پارلماني ترکيه و نتايجي که در بر داشت، تا حد زيادي معادلات مربوط به مسئله کردي را تغيير دهد. در اين انتخابات، حزب دمکراتیک خلق ها به رهبری صلاح الدین دمیرتاش را مي توان بزرگترين برنده تلقي کرد. زيرا در شرايطي که بر اساس قوانین انتخاباتی ترکیه، تنها احزابی می توانند با ارائه لیست حزبی در انتخابات شرکت کنند که دست کم 10 درصد از کل آرای ماخوذه را به دست بیاورند، حزب دمکراتیک خلق ها در اين انتخابات، 13.12 درصد آراء را کسب و موفق به گذر از حد نصاب 10 درصد آرا در سطح ترکیه شد.
دلايل پيروزي حزب دموکراتیک خلق ها
برای نخستین بار در تاریخ تاسیس جمهوری ترکیه، کردها با حزب دموکراتیک خلق ها که از حمایت ترک های لیبرال و چپگرا هم برخوردار است، با عبور از حد نصاب ۱۰ درصدی آرا، توانست بطور حزبی وارد پارلمان ترکیه شده و علاوه بر به خطر انداختن حاکمیت تک حزبی، در دولت بعدی ترکیه نيز مي تواند قدرت خود را به عنوان حزبی تعیین کننده به نمایش بگذارد. مانیفست انتخاباتی حزب دموکراتیک خلق هاي ترکیه مملو از روح چپ جدید و ایده دموکراسی رادیکال است. این مانیفست نشان میدهد که این حزب جوان و بالنده که پس از تحولات کردستان سوریه و به ویژه مقاومت حماسی در کوبانی روح تازهای گرفته است، تصمیم گرفته به نماینده تمامی محذوفان و سرکوب شدگان جامعه ترکیه، و نه فقط کردها، تبدیل شود. مطالباتی که این حزب به نمایندگی از زنان، جوانان، کودکان، دگرباشان جنسی، کارگران و… مطرح کرده است، تلاشی برای جذب حداکثري است. مطالبات مطرح شده در این مانیفست علی رغم رادیکال بودن هیچ کدام پرهزینه، غیرممکن، خیالی، و یوتوپیایی نیستند و تحقق آنها در جامعه ترکیه تنها به آگاهی، سازماندهی، انگیزه، سرسختی، و جسارت آنها بستگی خواهد داشت .
رهبری مشترک حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) ، صلاح الدین دمیرتاش و فیگن یوکسکداغ، مانیفست انتخاباتی حزب را مطرح کرده اند. مانیفست HDP دوازده نکتهی اصلی را که در پی میآیند برجسته کرده است؛ «ما زنان هستیم، ما جوانان هستیم، ما رنگینکمان (مدافع حقوق همجنسگرایان) هستیم، ما کودکان هستیم، ما مدافعان دموکراسی هستیم، ما نمایندهی همهی هویتها هستیم، ما مدافعان یک جهان آزاد هستیم، ما حافظان طبیعت هستیم، ما سازندگان یک اقتصاد سالم هستیم، ما کارگران هستیم، ما زحمتشکان هستیم، ما ضمانتکنندگان حقوق اجتماعی هستیم . »
به اين ترتيب حضور «حزب دموکراتیک خلقها» که شامل ائتلافی از فعالان مستقل، سازمانها و احزاب کرد، سریانی، ارمنی، زازایی، ایزدی، علوی، رومایی و چپ است، با برنامهای کاملا متفاوت توانست صحنه رقابت احزاب در ترکیه را تغییر دهد. این حزب به رهبری صلاحالدین دمیرتاش و فیگن یوکسکداغ، با اعلام ۲۶۸ نامزد زن (بیش از چهل درصد نامزدهای انتخابی این حزب) مساله حقوق زنان و درصد مشارکت آنها در صحنه جدی سیاست را به دغدغهای برای احزاب رقیب بدل کرد. درباره علت افزايش آراي اين حزب مي توان به چند دليل اشاره کرد:
1. روند صلح میان آنکارا و حزب ممنوعه پ.ک.ک، به حزب دموکراتيک خلق ها که واسطه و ميانجي طرفين بود، مشروعیت داد و به اين ترتيب نفوذ و حضور کردها را که از مدتها پیش به دلیل اعمال رادیکال پ.ک.ک از جامعه و سياست جدا شده بودند، بیشتر کرد .
2. بسیاری از کردها با این پیشفرض که «حزب دموکراتیک خلقها» به «حزب دموکراتیک خلق کرد» گرایش دارد و نماینده کردهای ترکیه و حامی حزب کارگران کردستان (پکک) است، به اين حزب راي دادند .
3. حزب دموکراتیک خلقها پس از اعتراضات سال ۲۰۱۳ پارک گزی با افزایش قابل توجه حمایت مردمی روبرو شد و توانست خود را در میان لیبرالها و مخالفان ترکیه به عنوان چهره ضد حزب حاکم به نمایش بگذارد .
4. حضور نامزدهایی از اقوام غیر ترک در حزب دموکراتیک خلقها تاثير عمده اي در جذب آراي اقليت هاي قومي و مذهبي توسط اين حزب داشت. در واقع نامزدی نمایندگان علوی، ارمنی، ایزدی و زازایی در فهرست کاندیداهای این حزب، حمایت جامعه رومایی، سریانی و آشوری در ترکیه جایگاه این حزب را در بین اقوام غیر ترک و کرد مستحکمتر کرده است. گفتمان پذیرش نسلکشی ارامنه، سریانیها و آشوریان، یونانیان، علویها و زازاییها، از اقدامات کمنظیری است که اين حزب در تاریخ ترکیه انجام داده است .
5. حمايت چپ هاي ترکيه از حزب دموکراتیک خلقها نقش مهمي در افزايش آراي اين حزب داشت. در حال حاضر در ترکيه احزاب سوسیالیستی دو دستهاند: گروه اول بر این باورند که پیشروترین نیروهای انقلابی، کردها هستند و باید تحت هر شرایط و به هر عنوانی از آنها حمایت کرد. گروه دیگر معتقدند که در شرایط کنوني بايد از طريق مشارکت سياسي وارد ساختار قدرت شد. این گروه «حزب دموکراتیک خلقها» را تنها آلترناتیو واقعی چپ میدانند و به جای تحریم انتخابات، به آن رای میدهند. به همين دليل بسیاری از احزاب و سازمانهای چپ در ترکیه، با وجود احزاب چپ دیگر حاضر در این انتخابات از جمله حزب کمونیست، حزب ناسیونالیست «وطن» و حزب «آزادی خلق»، حمایت خود را از برنامههای «حزب دموکراتیک خلقها» اعلام داشتهاند .
6. انتقاداتي که تمام احزاب رقيب نسبت به حزب دموکراتیک خلقها داشتند، باعث افزايش توجه مردم ترکيه به اين حزب شد. به نحوي که احزاب رقیب، بخشی از سخنرانیهای انتخاباتی خود را به نقد برنامه این حزب تخصیص دادهاند و اين حزب را مدافع استقلال کردها و مروج زرتشتیگری، بیخدایی و مبارزه با مذهب معرفی میکردند، اما در نهايت اين تبليغات منفي به عاملي مثبت براي افزايش راي و جلب توجه مردم مبدل شد. به نحوي که حزب نه تنها از حمایت عشیرههای کرد ساکن جنوب شرقی ترکیه، بلکه از حمایت اهل تسنن نیز برخوردار شد .
7. افزایش رو به رشد آرای حزب دموکراتیک مردم نسبتا مدیون محبوبیت رهبر جوان آن صلاحالدین دمیرتاش است. دمیرتاش ۴۲ ساله که سابقا وکیل حقوق بشری بود، توانست خود را به عنوان منتقد قدرتمند اردوغان نشان دهد. وی در انتخابات ریاست جمهوری تابستان گذشته، رقیب اردوغان شد و توانست در مقابل ۵۱ درصد رای وی، ۸ / ۹ درصد رای بدست آورد که میزان قابل توجهی است .
8. بسیاری از احزاب، سازمانها و افرادی که به حزب «دموکراتیک خلقها» رای دادند، بیش از آن که این حزب را نماینده اقلیت کرد ترکیه بدانند، ورود آن به مجلس ترکیه را تنها راه جلوگیری از تثبیت دیکتاتوری اردوغان و حزب متبوعش قلمداد میکردند. همين امر باعث افزايش آراي اين حزب شد .
شعیب بهمن