گسترش مناسبات اقتصادی میان چین و پاکستان الگوی مشخصی از تسری همکاری‌های دوجانبه میان کشورها از حوزه‌های امنیتی- سیاسی به حوزه‌های کارکردی و اقتصادی است. آن چه نوکارکردگرایان در نظریات روابط بین‌الملل از آن تحت عنوان تسری حوزه‌های همکاری از امنیتی به اقتصادی یاد می‌کنند، این روزها در ماهیت روابط میان چین و پاکستان به خوبی مشهود است و براین اساس چندان دور از انتظار نیست که در مقابل اتهامات واشنگتن علیه اسلام‌آباد، پکن نیز واکنش نشان دهد.
الوقت- برخی منابع خبری اوایل هفته جاری از تصمیم چین برای ساخت پایگاه نظامی در پاکستان خبر دادند. نخستین بار روزنامه «سَوت چاینا مورنینگ پُست» به نقل از منابعی نزدیک به ارتش چین اعلام کرد که یک اسکله دریایی چینی در محلی استراتژیک در سواحل جنوبی پاکستان ساخته خواهد شد.
این خبر دو روز بعد توسط «لوکانگ» سخنگوی وزارت خارجه چین تکذیب شد، اما از همان ابتدا برای بسیاری این خبر در قالب بخشی از گرایشات چینی‌ها به پاکستان ارزیابی شد. در واقع اگرچه ساخت پایگاه نظامی چین در پاکستان از سوی وزارت خارجه چین تکذیب شد، اما گزاره‌های متعددی از همسویی و گرایش پکن نسبت به اسلام آباد را همچنان می‌توان ردیابی کرد.
نزدیکی بیشتر چین به پاکستان همزمان با تنش اسلام‌آباد و واشنگتن
آن چه همزمان با موضع‌گیری‌های چین درباره پاکستان قابل توجه به نظر می‌رسد، بالاگرفتن اختلافات و تنش‌های بی‌سابقه اسلام‌آباد و واشنگتن پس از اظهارات دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکاست. در نخستین روز سال میلادی جدید، دونالد ترامپ با انتشار اظهاراتی در صفحه توئیتر خود مدعی شد که ظرف 15 سال گذشته بیش از 33 میلیارد دلار کمک آمریکا به پاکستان احمقانه بوده است.
این اظهارات ترامپ برای پاکستانی‌ها بسیار گران آمد و علاوه بر احضار سفیر آمریکا، وزیرخارجه پاکستان دریافت کمک مالی از آمریکا در دولت ترامپ را به شدت تکذیب کرد. حتی واکنش پاکستانی‌ها علیه ترامپ تا بدان حد بود که «خواجه محمد آصف» وزیر خارجه این کشور در گفتگو با وال استریت ژورنال اتحاد کشورش با آمریکا را تمام شده اعلام کرد.
اما قسمت جالب تنش اسلام‌آباد و واشنگتن، واکنش چینی‌ها به این تحولات بود. سخنگوی وزارت خارجه چین با رد ادعاهای ترامپ مبنی بر حمایت پاکستان از تروریستهای فعال در افغانستان، وجود قربانیان فراوان تروریسم در پاکستان را نشانه تلاش اسلام آباد برای مبارزه با تروریسم عنوان کرد و با یادآوری مسئولیت همه کشورها برای مبارزه با تررویسم، به اظهارت ضدپاکستانی مقامات آمریکایی واکنش نشان داد.
این گونه واکنش چین در قبال تنش پاکستان و آمریکا حاوی این پیام بود که برای پکن، موقعیت اسلام‌آباد دارای اهمیت است و چینی‌ها نمی‌توانند در قبال اتهام زنی به متحد خود تنها نظاره‌گر باشند.
یارگیری منطقه‌ای چین در فضای رقابت منطقه‌ای و جهانی
برای چینی‌ها، پاکستان شریک امنیتی مهم در رقابت با رقیب منطقه‌ای خود یعنی هند است. هم چین و هم پاکستان به هندی‌ها به چشم سرسخت‌ترین رقیب منطقه‌ای خود نگاه می‌کنند و رقابت چین در حوزه اقتصادی و پاکستان در حوزه امنیتی با کشور هند گاه تا بدان حد تنگاتنگ است که این روابط بیش از رقابت به تقابل می‌رسد.
از سوی دیگر علاوه بر رقابت منطقه‌ای، چین علاقه مند است تا فضای انحصارگرایی آمریکایی را به چالش بکشد و در این شرایط هر فرصت و موقعیتی که بتواند به ائتلاف در مقابل واشنگتن منجر شود، برای پکن سودمند است. لذا طبیعی است همزمان با اتهام‌زنی واشنگتن به اسلام‌آباد، پکن به سمت دلجویی از پاکستان حرکت کند. رفتاری که در واکنش وزارت خارجه چین به آمریکا در ارتباط با اتهام علیه پاکستان دیده شد و برخلاف واشنگتن، رهبران پکن، اسلام‌آباد را قربانی تروریسم عنوان کردند.
تسری همکاری‌های امنیتی به حوزه‌های اقتصادی
از سوی دیگر همزمان با آب گل آلود روابط پاکستان و آمریکا، پکن بر کریدور اقتصادی مشترک خود با اسلام‌آباد تاکید دارد و سخنگوی وزارت خارجه چین در جلسه مشترک خود با خبرنگاران بر اهمیت مسیر اقتصادی موسوم به «سی پیک» به سرمایه‌گذاری 46 میلیارد دلاری در خاک پاکستان تاکید کرد.
اما کریدور اقتصادی میان چین و پاکستان، تنها منحصر به چند کلمه یا مسیری ترانزیتی نیست. این طرح اقتصادی قرار است با احداث شبکه‌های حمل‌ونقلی مدرن، تولید نیروگاه‌های انرژی، و ایجاد مناطق ویژهٔ اقتصادی، زیرساخت‌های کشور پاکستان را به‌سرعت مدرن کند و اقتصاد آن کشور را قوت ببخشد. مقامات پاکستانی امیدوارند اجرای این طرح بزرگ اقتصادی ۲٫۳ میلیون شغل بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰ برای پاکستانی‌ها به وجود آورد و رشد اقتصادی این کشور را سالانه ۲ تا ۲٫۵ درصد افزایش دهد.
عملیاتی شدن مجموعه این طرح‌ها جز به معنای حرکت تدریجی روابط چین و پاکستان به سوی استراتژیک شدن نیست و طبیعی است پس از پایان این طرح‌ها، پاکستان بزرگترین جای پای اقتصادی چین در منطقه باشد.
از سوی دیگر گسترش مناسبات اقتصادی میان چین و پاکستان الگوی مشخصی از تسری همکاری‌های دوجانبه میان کشورها از حوزه‌های امنیتی- سیاسی به حوزه‌های کارکردی و اقتصادی است. آن چه نوکارکردگرایان در نظریات روابط بین‌الملل از آن تحت عنوان تسری حوزه‌های همکاری از امنیتی به اقتصادی یاد می‌کنند، این روزها در ماهیت روابط میان چین و پاکستان به خوبی مشهود است و براین اساس چندان دور از انتظار نیست که در مقابل اتهامات واشنگتن علیه اسلام‌آباد، پکن نیز واکنش نشان دهد. شاید برای چینی‌ها، پاکستان علاوه بر یک متحد سیاسی، این روزها یک شریک اقتصادی مطمئن در رقابت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی باشد.
