امروزه هنر و اهمیت دادن به هنر یکی از معیارهای کسب پرستیژ بینالمللی برای حاکمان کشورها است که بن سلمان میخواهد با دستاویز قرار دادن این موضوع، چهره مخدوش این کشور در نزد افکار عمومی جهانی را به دلیل حمایت از ایدئولوژی خشونتپرور وهابیت- و گروههای تکفیری منبعث از آن همچون داعش و جبهه النصره و طالبان و القاعده- که دیدگاه و عملکرد بسیار منفی و مخرب نسبت به مقوله هنر و آثار فرهنگی و باستانی دارد، بازسازی کند.
الوقت- یک روزنامه آمریکایی (والستریت ژورنال) روز پنجشنبه و به استناد اطلاعاتی از دولت آمریکا و یک منبع آگاه به مسائل هنری، در خاورمیانه، در گزارشی اعلام کرد خریدار واقعی تابلو منجی جهان اثر داوینچی که رکورد گرانقیمتترین تابلوی جهان را به نام خود ثبت کرده است، ولیعهد عربستان سعودی شاهزاده محمد بن سلمان میباشد. این تابلو در حراجی که در ماه گذشته انجام پذیرفت به قیمت بیسابقه ۴۵0 میلیون دلار به فروش رسید. هویت خریدار این تابلو پس از حراج اعلامنشده بود و گفته میشد که این خریدار از طریق تماس تلفنی در حراج شرکت داشته است.
سالواتور موندی، تابلوی رکورد شکن
تابلوی سالواتور موندی (Salvator Mundi) به معنای مُنجی جهان، اثری از لئوناردو داوینچی نقاش مشهور ایتالیایی است که در آن شمایل حضرت مسیح (ع) به تصویر کشیده شده است. تا سال 2005 هنوز اصالت این تابلو تأیید نشده بود. برخی این تابلو را کپی قلمداد میکردند و یا اغلب به یکی از شاگردان داوینچی نسبت داده میشد. این اثر از معدود آثار داوینچی میباشد که در تملک خصوصی قرار دارد. لازم به ذکر است که این تابلو در سال 201 توسط میلیاردر روسی به نام «دمتری ریبووولیف» به قیمت 127 میلیون دلار خریداریشده بود و در ماه گذشته هم از سوی او به فروش رفت. اکنون این تابلو گرانقیمتترین تابلوی جهان است. پیش از این رکورد گرانقیمتترین تابلوی جهان متعلق به تابلو «زنان الجزایر» اثر پیکاسو بود که به قیمت 179 میلیون دلار در سال 2015 فروخته شد.
محمد بن سلمان پشت پرده خرید تابلو داوینچی
در همین راستا منابع خبری در روزهای اخیر از نام محمد بن سلمان ولیعهد سعودی بهعنوان خریدار مرموز این تابلو نام بردند. در ماه گذشته بن سلمان بهواسطه یکی از شاهزادگان سعودی نزدیک به خود به نام «بدر بن عبدالله بن محمد بن فرحان آل سعود» در این حراجی شرکت کرده و علت خریداری این تابلو را وجود نمادهای دینی در آن اعلام داشته است.
لازم به ذکر است که این اثر قرار است در موزه لوور ابوظبی که در ماه گذشته افتتاح شد نگهداری شود. در همین راستا در مراسم افتتاحیه این موزه نیز اعلام گردید که قرار است گرانقیمتترین تابلوی 500 ساله جهان در این موزه به نمایش درآید. این امر نشانگر برنامهریزی چند ماهه برای این اقدام میباشد.
با توجه به رویدادهای اخیر در شبهجزیره عربستان، اغلب کارشناسان معتقدند که دولت سعودی با کسری بودجه و بحران مالی روبهرو است. در ماه گذشته بن سلمان، در اقدامی بیسابقه بسیاری از شاهزادگان سرمایهدار سعودی را بازداشت و بخشی از اموال آنها را به نفع دولت مصادره کرد. پایین ماندن قیمت نفت در کشوری که اصلیترین منبع تأمین بودجهاش نفت میباشد و همچنین هزینههای گزاف جنگ این کشور در یمن و کمکهای مالی هنگفت به تروریستها در کشورهای مختلف، مهمترین عوامل بحران مالی و اقتصادی در عربستان میباشد. لذا با توجه به بحران مالی این کشور، اقدام محمد بن سلمان در خریداری تابلوی 450 میلیون دلاری محل بحث، انتقادات و اما و اگرهای بسیاری شده است.
هدف از 455 میلیون دلار برای یک تابلو
در پرداخت به چرایی این اقدام میتوان به دلایل مختلفی اشاره کرد. نخست اینکه محمد بن سلمان میخواهد با این اقدام شایعه وجود بحران مالی در عربستان را خنثی سازد؛ خنثیسازی شایعه بحران مالی در عربستان بهنوعی ایجاد نیروی محرکه تازه برای قراردادهای تجاری جدید عربستان با دیگر کشورها است. بهعلاوه او با این اقدام میخواهد نشان دهد که دستگیری شاهزادگان آل سعود در ماه گذشته به علت تأمین کسری بودجه دولت نبوده و صرفاً در راستای مقابله با فساد انجامشده است.
دلیل بعدی متوجه تلاش عربستان و کشورهای عربی برای ارائه تصویر متمدن از خود به جهان میباشد. عربستان در ماههای اخیر با تصویب طرحهای چون نئوم و سند چشمانداز 2030 سعی دارد تصویر عربستان نوین و متمدن را ارائه دهد. امروزه هنر و اهمیت دادن به هنر یکی از معیارهای کسب پرستیژ بینالمللی برای حاکمان کشورها است که بن سلمان میخواهد با دستاویز قرار دادن این موضوع، چهره مخدوش این کشور در نزد افکار عمومی جهانی را به دلیل حمایت از ایدئولوژی خشونتپرور وهابیت- و گروههای تکفیری منبعث از آن همچون داعش و جبهه النصره و طالبان و القاعده- که دیدگاه و عملکرد بسیار منفی و مخرب نسبت به مقوله هنر و آثار فرهنگی و باستانی دارد، بازسازی کند. توجه به فرهنگ برای عربستان بهنوعی استفاده از دیپلماسی فرهنگی برای نزدیکتر شدن روابط غرب و عربستان نیز میتواند تلقی شود. چرا که در این تابلو عمدهترین نماد، یعنی نماد حضرت مسیح (ع) اصلیترین نماد فرهنگ مذهبی غرب میباشد.
بهعلاوه این اقدام به نظر میرسد در راستای اهداف منطقهای عربستان قرار دارد. در سالهای گذشته شاهزادگان قطری پیشرو شرکت در حراجیهای هنری و خریداری آثار فاخر نقاشی بودهاند. بهعنوانمثال در سالهای اخیر قطریها با خرید یک نقاشی معروف اثر پل سزان به مبلغ 250 میلیون دلار خبرساز شده بودند. ایدئولوژی اخوانی و گروههای منبعث از آن در منطقه که از سوی قطر مورد حمایت هستند، دیدگاه معتدل تری در قبال نوع مواجهه با مدرنیته و دستاوردهای جهان مدرن به نسبت ایدئولوژی خشک وهابیت دارد و این امر موجب اقبال شهروندان عربی بویژه در کشورهای حوزه خلیج فارس من الجمله عربستان سعودی به گروههای اخوانی شده است. از این حیث سعودیها اخوان المسلمین را رقیب و خطری مهم برای تداوم حکومت خود در داخل و عرصه منطقهای میدانند. لذا در شرایط حاضر با توجه به تنشهای شدید ایجادشده میان ائتلاف عربی به رهبری عربستان با قطر، سعودیها با شکستن رکورد خرید تابلوهای هنری و امارات با افتتاح موزه لوور ابوظبی بهنوعی وارد رقابت با قطر و ایدئولوژی اخوانی شدهاند. در همین راستا والستریت ژورنال نوشت: «با توجه به سابقه چندین ساله شاهزادگان قطری در خرید آثار هنری، ممکن است این اقدام ولیعهد سعودی، تلاشی در جهت به دست آوردن حق بالیدن به فرهنگ و جلبتوجهها بهسوی آثار هنری عربستان باشد.»
بااینحال این اقدام در شرایط اقتصادی بد عربستان مسلماً متضمن افزایش فشارها بر مردم عربستان است. دولت، جهت جبران این هزینه گزاف مسلماً حاضر به کاهش بودجه نظامی و یا کمک به تروریستها نیست بلکه با لغو یارانهها و تحمیل عوارض بر مردم این هزینه را جبران خواهد کرد.