الوقت- شکست اتحادجماهیر شوروی در برابر آمریکا در سال 1991 پایان چند دهه جنگ سرد میان دو جبهه کمونیسم و سرمایه‌داری را در پی داشت. با این وجود، تحولات چند سال اخیر مناطق قفقاز و غرب آسیا موجب شده که از آغاز مرحله‌ای جدید از جنگ سرد سخن به میان آید. در واقع، بعد از دخالت نظامی مستقیم ناتو در بحران لیبی و ایفای نقش مؤثر آمریکا و متحدانش در جریان بحران مصر و تونس و حمایت کشورهای غربی از سرکوب قیام‌های مردمی توسط دیکتاتوری‌های دست‌نشانده و حافظ منافع غرب در منطقه مانند یمن و بحرین کشور روسیه را به این تحلیل نهایی رساند که باید در برابر روند جدیدی از نفوذ و گسترش پایگاه غرب در منطقه خاورمیانه مقابله نمود.
نقطه عطف تقابل دفاعی ـ امنیتی بعد از شروع و شدت یافتن هر چه بیشترعمق بحران سوریه ایجاد شد. به‌عبارتی، بعد از حمایت کشورهای غربی به‌ویژه ایالات متحده آمریکا از گروه‌های معارض حکومت مرکزی سوریه و تقاضای آنان برای کناره‌گیری بشار اسد از قدرت، شاهد واکنش شدید کشورهای ایران و روسیه بودیم. در واقع، در برابر مواضع کشورهای غربی جبهۀ جدیدی متشکل از کشورهای هم‌پیمان روسیه شکل گرفت که اساساً به‌شدت مخالف نفوذ هر چه بیشتر آمریکا در منطقه خاورمیانه بودند. ورود رسمی روسیه به عرصه بحران سوریه در 30 سپتامبر 2015 این قطب‌بندی را به شکل جدی آشکار ساخت. مجموع این روند، سطحی از تنش‌ها و اختلافات را میان آمریکا و روسیه ایجاد کرده است که از آن به عنوان جنگ سرد شدید سخن به میان می‌آورند. جنگ سرد جدید در محورهای مختلفی همچون عدم حصول توافق میان طرفین از طریق گفت‌وگو، تنش فزآینده میان مواضع مسکو و واشنگتن، تقسیم قطب‌بندی قدرت‌ها حاضر در بحران سوریه در دو محور مخالفان و موافقان بشار اسد، دوقطبی شدن هر چه بیشتر جامعه سیاسی سوریه نمود پیدا کرده است و در ماه‌های اخیر شاهد تشدید جنگ سرد جدید میان آمریکا و روسیه هستیم که مهم‌ترین محورهای آن را در قالب چند مولفه می‌توان مورد بررسی قرار داد.
1- تلاش آمریکا برای بازتجدید نفوذ سنتی خود در نظام بین‌الملل
اولین و مهم‌ترین موضوع در ارتباط با تشدید جنگ سرد میان آمریکا و روسیه را در بستر تحولات جدید، می‌توان با رویکرد ترامپ برای افزایش نفوذ در سطح بین‌المللی دانست. بر خلاف تصورات نه تنها روی کار آمدن ترامپ موجب کاهش تنش‌ها میان مسکو و واشنگتن نشد، بلکه سطحی گسترده‌تر از رقابت میان دو طرف آغاز شده است. از یک سو، بر اساس راهبرد جدید وزارت خارجه آمریکا، در سطح غرب آسیا باید آمریکا در قالب بازسازی نقش سنتی خود در منطقه ائتلافی بزرگ را میان کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی ایجاد کند. اساس این اتحادها، بر مبنای افزایش قدرت آمریکا در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است و در سطحی فراگیر مخالفت با روسیه و متحدان منطقه‌ای اش از جمله ایران و حکومت بشار اسد را هدف قرار می‌دهد. از سوی دیگر، واشنگتن در سطحی گسترده به تقویت ناوگان دریایی خود در خلیج فارس و شرق آسیا اقدام کرده است. این مسائل موجب شده که دولتمردان مسکو با حساسیت بیشتری موضوع افزایش مداخله نظامی آمریکا را در سطح جهانی رصد کنند و این موضوع زمینه‌ها را برای تشدید هر چه بیشتر جنگ سرد میان دو طرف ایجاد کرده است.
2- واقعه خان شیخون و حمله موشکی آمریکا به پایگاه «الشعیرات»
یکی دیگر از موضوعاتی که زمینه‌ساز تشدید هر چه بیشتر رقابت و جنگ سرد میان آمرکیا و روسیه شده است را می‌توان به‌طور خاص در ارتباط با تحولات اخیر پیرامون بحران سوریه ارزیابی کرد. در 4 آوریل 2017 در منطقه خان شیخون در استان ادلب، حملاتی مشکوک به استفاده از سلاح شیمیایی انجام شد که در نتیجه آن تعدادی از شهروندانی سوری جان باختند. با وجود اینکه عامل این واقعه مشخص نشد؛ دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در اقدامی شتاب زده در 7 آوریل 2017 پایگاه هوایی «الشعیرات» که متعلق به نیروهای وابسته به حکومت مرکزی بود را مورد تهاجم موشکی قرار داد. این موضوع موجبات واکنش شدیدالحن مقامات روس را در پی داشت و بر دامنه تنش‌های میان دو کشور بیش از پیش افزود. در واقع اگر تا این موقع انتظاراتی مبنی بر تنش‌زدایی میان دو طرف وجود داشت، اکنون دیگر امیدها به ایجاد توافق بزرگ میان دو طرف بسیار کم‌رنگ شد. در مجموع بحران سوریه هم نقشی بزرگ را در تشدید جنگ سرد میان مسکو با واشنگتن داشته است.
3- افزایش رقابت ناتو با روسیه در منطقه قفقاز
افزایش حضور و دخالت‌های فزآینده سازمان ناتو در منطقه قفقاز، از دیگر موضوعات مهمی بوده که زمینه‌ساز تشدید جنگ سرد میان آمریکا و روسیه شده است. به طور خاص در یک ماه اخیر بحث پیوستن اوکراین به سازمان ناتو از طریق برگزاری همه‌پرسی در این کشور، به زمینه‌ای بزرگ برای تنش میان دو طرف تبدیل شده و احتمالا روس‌ها واکنش شدیدی را نسبت به این موضوع نشان خواهند داد؛ زیرا از یک سو، پترو پروشنکو رئیس جمهور اوکراین بر برگزاری همه‌پرسی الحاق اکراین به ناتو تاکید دارد و از سوی دیگر، تنش‌ها و درگیری‌ها میان مناطق شرقی اکراین با دولت مرکزی در حال افزایش است و این احتمال وجود دارد دوری جدید از جنگ در این کشور بر افروخته شود.
مجموع این دلایل مهم‌ترین بسترها و عواملی هستند که باعث شده اند تا در شرایط جدید، شاهد تشدید جنگ سرد میان آمریکا و روسیه باشیم. گستره اختلافات فعلی میان دو طرف به اندازه‌ای است که در کوتاه مدت هر گونه اتحاد و یا تنش‌زدایی میان دو کشور آمریکا و روسیه بعید به‌نظر می‌رسد. بر خلاف انتظارات ظهور ترامپ نه تنها به نزدیکی مسکو با واشنگتن منجر نشد، بلکه زمینه‌ساز جنگ سرد بزرگ‌تری میان دو طرف شد که ابعاد آن در آینده نیز می‌تواند افزایش پیدا کند.
