طی ماه‌های اخیر نه تنها دیگر بارزانی از موضوع برگزاری فوری رفراندوم استقلال سخن به میان نیاورده است، بلکه این امر را به مذاکره با بغداد و بعد از پایان عملیات موصل موکول کرده است. در شرایط کنونی نیز شاهد هستیم که در کنفرانس داووس رئیس اقلیم کردستان در جمع خبرنگاران بر این امر تاکید گذاشت که برای مساله استقلال با حکومت مرکزی عراق مذاکراتی انجام داده‌ایم و می‌توانیم با بغداد همسایه‌ای خوب باشیم و نمی‌توانیم زمان معینی را برای اعلام استقلال تعیین نماییم. همچنین، بارزانی اعلام می‌کند که هماهنگی‌ها و ارتباطات میان اقلیم کردستان با حکومت مرکزی عراق، بیشتر بُعد نظامی دارد و در آینده نزدیک به‌طور جدی برای مساله استقلال با آنها مذاکره خواهیم نمود.
الوقت: مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان را می‌توان نماد ناسیونالیسم کردهای عراق قلمداد کرد که طی چند دهه گذشته همواره از بیان آرزوی ایجاد تشکیل دولت کردی هیچ بیم و پروایی به خود راه نداده است. بارزانی در سال‌های بعد از 2003 بارها بر تلاش برای جدایی از بغداد و ایجاد دولت مستقل سخن به‌میان آورده است. مواضع بارزانی بعد از سال 2014 یعنی بعد از ظهور داعش در عراق، بیش از هر زمان دیگری شدت گرفته و متعاقبا مورد توجه رسانه‌ها و سیاسیون واقع شده است. با این وجود، حضور بارزانی در نشست اخیر داووس در سوئیس و اظهارات او در ارتباط با استقلال کردهای عراق حاوی پیام‌های مهم سیاسی است که به نوعی از گذار در گفتمان این رهبر سیاسی کرد عراقی حکایت دارد. جهت بررسی دقیق و تحلیل این موضوع در ابتدا بازنمایی رسانه‌ای حضور بارزانی در نشست داووس را بررسی خواهیم نمود و پس از آن، دلیل گذار بارزانی از آرمان‌گرایی به واقع‌گرایی را در ارتباط با استقلال کردهای عراق مورد بررسی قرار خواهیم داد.
تبلیغات رسانه‌های بارزانی از دستاوردهای سفر برای حمایت از استقلال اقلیم کردستان
در جریان نشست جهانی اقتصاد (داووس)، مسعود بارزانی به عنوان یکی از مهمانان دعوت شده در مراسم بود. در جریان این نشست رئیس اقلیم کردستان با رهبران سیاسی کشورهایی همانند آلمان، هلند، اردن، آذربایجان، نروژ، نمایندگان سیاسی اتحادیه اروپا (مونیکا موگرینی) و نمایندگان شرکت‌های بزرگ نفتی دیدار داشت. این دیدارها به طور زنده از کانال‌های ماهواره‌ای طرفدار بارزانی پخش شدند و خبرگزاری‌های متعلق به حزب دموکرات کردستان عراق از جمله (روداو و کردستان) که در حال حاضر مهم‌ترین خبرگزاری اقلیم کردستان محسوب می‌شوند، دیدارهای بارزانی را به نوعی بازنمایی می‌کردند که او با این دیدارها در حال آماده‌سازی مقدمات استقلال اقلیم کردستان و اعلام استقلال است. این رسانه‌ها با بزرگ‌نمایی در ماهیت نشست‌ها، بارزانی را در قامت رهبری بزرگ و با برند بین‌المللی تداعی می‌نمودند که نشانه هیبت و جلال کردها در جهان است. علی‌رغم، این تبلیغات گسترده رسانه‌های طرفدار بارزانی، رئیس اقلیم کردستان در چند نشست خبری در برابر خبرنگاران حاضر شد و در ارتباط با استقلال اقلیم کردستان و وضعیت کردها در ترکیه و سوریه سخنان مهمی را بر زبان آورد که همگی نشانگر گذار بارزانی به نوعی واقع‌گرایی در مساله استقلال خواهی است.
گذار از یکجانبه‌گرایی به مذاکره با بغداد برای استقلال
در ابتدای حمله داعش به عراق بیش از هر زمان دیگری بارزانی اراده خود را برای برگزاری رفراندوم استقلال در مرزهای اقلیم کردستان اعلام کرد و حتی اکثر گمانه‌زنی‌ها بر آن بود که به سرعت این اقدام انجام خواهد شد و شهروندان اقلیم کردستان در رفراندوم استقلال شرکت خواهند کرد. متعاقب اظهارات رئیس اقلیم کردستان، مقامات سیاسی حکومت مرکزی گفته‌ها بارزانی را غیرقانونی و نامشروع خواندند. اما بزرگترین مقام سیاسی اقلیم کردستان، بدون توجه به انتقادات بر مواضع خود پای‌فشاری می‌کرد و جلساتی را برای ایجاد هماهنگی با دیگر احزاب اقلیم کردستان پیش‌بینی کرد. در این اثنا، حمله داعش و آغاز مرحله‌ای بزرگ از بحران اقتصادی تمام معادلات بارزانی را بر هم ریخت و بخشی بزرگ از شخصیت‌ها و شهروندان اقلیم کردستان مخالفت خود را به درخواست وی ابراز کردند. در نتیجه این رخدادها، مواضع در اقلیم کردستان در دو گروه اصلی دسته‌بندی شدند. گروهی که خواستار بازگشت به بغداد و همکاری با حکومت مرکزی در قالب عراق واحد بودند و گروه دیگر که همچنان خواهان حمایت از بارزانی و تجزیه شدن از عراق بدون توجه به بغداد بودند.
بعد از گذشت قریب به دو سال، در نهایت مسعود بارزانی به این نتیجه رسید که در عرصه عمل پی‌گیری مساله استقلال کردستان بدون توجه به دولت مرکزی بغداد امکان‌پذیر نیست و آن‌چنان که شاهد بودیم در 29 سپتامبر 2016 مسعود بارزانی در قالب ریاست هیاتی سیاسی از اقلیم کردستان به بغداد سفر کردند و با حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق دیدار کردند. در نشست بارزانی و العبادی یکی از محورهایی که مورد گفت‌وگو قرار گرفت موضوع استقلال اقلیم کردستان بود. بعد از این نشست بسیاری از رهبران سیاسی اقلیم کردستان به‌ویژه نچیروان بارزانی نخست‌وزیر اقلیم کردستان و برهم احمد صالح معاون دوم جلال طالبانی در حزب اتحادیه میهنی کردستان و نخست‌وزیر سابق اقلیم، بر این امر تاکید گذاشتند که مسیر استقلال کردهای عراق، از کانال بغداد می‌گذرد و باید برای تحقق این امر با حکومت مرکزی مذاکره داشته باشیم.
متعاقب این اظهارنظرها، طی ماه‌های اخیر نه تنها دیگر بارزانی از موضوع برگزاری فوری رفراندوم استقلال سخن به میان نیاورده است، بلکه این امر را به مذاکره با بغداد و بعد از پایان عملیات موصل موکول کرده است. در شرایط کنونی نیز شاهد هستیم که در کنفرانس داووس رئیس اقلیم کردستان در جمع خبرنگاران بر این امر تاکید گذاشت که برای مساله استقلال با حکومت مرکزی عراق مذاکراتی انجام داده‌ایم و می‌توانیم با بغداد همسایه‌ای خوب باشیم و نمی‌توانیم زمان معینی را برای اعلام استقلال تعیین نماییم. همچنین، بارزانی اعلام می‌کند که هماهنگی‌ها و ارتباطات میان اقلیم کردستان با حکومت مرکزی عراق، بیشتر بُعد نظامی دارد و در آینده نزدیک به‌طور جدی برای مساله استقلال با آنها مذاکره خواهیم نمود.
ایراد این سخنان از سوی رئیس اقلیم کردستان بدین معناست که وی از اعلام استقلال یک‌جانبه ناامید شده است و می‌داند که بدون رضایت بغداد این اقدام برای آنها بسیار گران تمام خواهد شد. هر چند گفته‌های بارزانی به نوعی است که برای همگان این تلقی را ایجاد می‌کند که در آینده نزدیک اقلیم کردستان اتفاق خواهد افتاد، اما بیان مواضع بارزانی در داووس نشانگر آن است که بارزانی از آرمان‌گرایی به سمت واقع‌گرایی گذار پیدا کرده است. زیرا استقلال اقلیم کردستان نمی‌تواند بر اساس اظهارنظر اتفاق بیافتد، بلکه به یک سری لوازم عینی نیازمند است که در خال حاضر اربیل از آنها برخوردار نمی‌باشد.
عدم خوش‌بینی به آینده کردهای سوریه و آغاز فرآیند صلح در ترکیه
یکی دیگر از ابعاد گفته‌ها بارزانی در داووس مبتنی بر نوعی بدبینی نسبت به آینده و وضعیت کردها در سوریه و ترکیه است. رئیس اقلیم کردستان در پاسخ پرسشی در ارتباط با آینده کردهای سوریه ابراز می‌کند: «وحشت و کج‌روی‌های بزرگی در روژآوا وجود دارد و بر اساس روند معادلات به آینده روژآوا خوش‌بین نیستم». ایراد این سخنان از سوی بارزانی دارای دو پیام اساسی است. یکی اینکه بارزانی همچنان بر مخالفت خود با حزب پ‌ک‌ک و شاخه سوری آن در سوریه یعنی پ‌ی‌د (حزب اتحاد دموکراتیک) تاکید دارد و حاضر به هیچ‌گونه سازشی نسبت با تشکیلات آنان نیست. دیگر پیام بارزانی این است که وی در آینده از هر سناریویی که منجر به شکست سازمان‌ها و حکومت نیروهای طرفدار پ‌ک‌ک در روژآوا باشد، استقبال خواهد کرد.
همچنین، بارزانی در کنفرانس داووس در مسیر هم آهنگ با سیاست‌های اردوغان اظهار داشت: «در شرایط کنونی فضا برای آغاز مجدد فرآیند صلح میان حکومت و کردها مهیا نیست و از هر نوع تلاشی برای آغاز مجدد این فرآیند فروگذاری نخواهد کرد». ابراز این سخنان، نشانگر عمق اختلافات میان حزب دموکرات کردستان عراق با حزب کارگران کردستان است. بدین معنی که بارزانی از هر گونه سنارویی که منجر به کاهش نفوذ حزب پ‌ک‌ک شود استقبال می‌کند و سرکوب طرفداران این حزب را در داداگاه‌های ترکیه مقدمه‌ای برای آغاز مجدد فرآیند صلح می‌داند. اما زمانی این فرآیند مجددا باید آغاز شوند که طرفداران پ‌ک‌ک در حاشیه باشند. در مجموع این مواضع بارزانی، نشانگر گذار از آرمان‌گرایی به واقع‌گرایی محض حتی در مناسبات با دیگر احزاب کردی است.
