الوقت- کمتر از یک هفته از آغاز آتش بس سراسری میان ارتش و گروه های معارض در سوریه می گذرد. این آتش بس در نتیجه شکست های اخیر تروریست ها و با موافقت ترکیه برای کنترل آنها صورت گرفت. اما اینک در شرایطی که انتظار می رفت مذاکرات صلح تعیین کننده وضعیت سیاسی این کشور بحران زده باشد، معارضین از تعلیق برنامه های خود برای حضور در گفتگوهای آتی خبر دادند.
نیروهای مسلح علت چنین تصمیمی را نقض آتش بس از سوی ارتش اعلام کرده اند در حالی که شواهد عینی خلاف این موضوع را نشان می دهد. نکته مهم در این راستا احتمال قریب به یقین هماهنگی موضع اخیر تروریست ها با دولت آنکارا است. زیرا در توافق روسیه و ترکیه، ترک ها مسئولیت کنترل شبه نظامیان را بر عهده داشتند.
دلایل نقض آتش بس در سوریه
نقض آتش بس با قطع آب دمشق و آلوده کردن آن توسط معارضین در منطقه وادی بردی غوطه شرقی پایتخت شروع شد. یکی از اصلی ترین دلایل این اقدام را می توان در جلوگیری شبه نظامیان از واگذاری سرزمین های تحت تصرف بیشتر تا پیش از مذاکرات «آستانه» دانست. چرا که در این مذاکرات آنچه می تواند مسیر گفتگوها را شکل دهد، مساله جغرافیا و زمین است. لذا نیروهای مسلح سعی دارند با راه اندازی جنگ روانی گسترده در عرصه رسانه ای، ارتش و دولت سوریه را در شرایط تعلیق عملیاتی در صحنه میدانی قرار دهند.
از طرفی معارضان امیدوارند بتواند با تکرار نقض آتش و شبیخون زدن به نیروهای دولتی، امکان امتیازگیری خود را در «آستانه» بیشتر کنند. این سناریو پیش تر نیز در خان طومان اجرا شده بود؛ زمانی که گمان می رفت نیروهای مخالف آتش بس را قبول کردند، ارتش با حمله گسترده تروریست ها روبرو شد و این اتفاق باعث شد تا بخشی از نیروهای دولتی آسیب ببینند و این منطقه نیز سقوط کند.
در شرایط کنونی، اگر معارضان بتوانند با عملیات رسانه ای و تحریف واقعیت، نقض آتش بس را به دولت بشاراسد مرتبط سازند، دیگر حساسیتی بر روی عملیات های نظامی آنها وجود نخواهد داشت و در صورت پیشروی زمینی، نه تنها بر قدرت چانه زنی خود در مذکرات صلح آینده می افزایند بلکه از اثرگذاری دمشق در آستانه به دلیل عدم اجرای تعهدات می کاهند.
جایگاه ترکیه در تحولات پیش روی سوریه
توافق آتش‌بس سراسری در سوریه محصول مذاکرات سه‌جانبه میان ایران، ترکیه و روسیه در سطح وزرای خارجه بود. بر این اساس دولت ترکیه در جریان مذاکرات سه جانبه متعهد شد تا ضمن بهره برداری از نفوذ خود بر گروه های مسلح مستقر در سوریه به منظور توقف عملیات‌های نظامی آنها، هرگونه عبور و مرور افراد مسلح از مرزهای خود به خاک سوریه را متوقف و مجوزی برای آنها صادر نکند. اما گروه های مسلح همچنان از مرزهای ترکیه به خاک سوریه روانه می شوند و هیچ سازوکار مستحکمی برای متوقف کردن آمد و شد آنها از طریق مرزهای ترکیه به سوریه، توسط دولت آنکارا اندیشیده نشده است. از سوی دیگر، شاهد آن هستیم که آتش‌بس سراسری با وجود ورود به مرحله اجرا همچنان از سوی گروه های مسلح تحت الحمایه ترکیه نقض می شود.
در این شرایط این سوال مطرح است که چرا آنکارا اقدامی در جهت اجرای تعهداتش انجام نمی دهد؟
برای پاسخ به این سوال باید به همکاری ترکیه با ارتش آزاد در ماه های اخیر اشاره کرد که طبق موافقت نامه آتش بس سه جانبه، آنکارا باید مانع هرگونه اقدامی از سوی این گروه برای به چالش کشاندن توافق می شد.
ترک ها پس از آنکه متوجه شدند آمریکا برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع و جلوگیری از قدرت یابی یگان های مدافع خلق با آنها همکاری نمی کند، تصمیم گرفتند تا از طریق ارتش آزاد به اهداف خود برسند. در همین راستا طی روزهای قبل از آتش بس، اخباری در خصوص پیشروی ترکیه و ارتش آزاد در منطقه الباب و حرکت به سوی منبج منتشر شد.
براین اساس اگر ارتش آزاد بتواند با فرافکنی، نقض آتش بس را به دولت سوریه نسبت دهد، می تواند با تداوم روند پیشروی هایش در شمال این کشور، امکان بهبود موقعیت ترکیه به عنوان حامی اصلی خود در نشست آستانه را ارتقا دهد.
در این شرایط ترکیه نیز برای افزایش قدرت اثرگذاری اش در تحولات سوریه امیدوار است از این برگ برنده استفاده کند. اما آنکارا با جلوگیری از وقوع این حوادث، جایگاه خود را در مذاکرات صلح آستانه متزلزل کرد. زیرا کشوری که در کمتر از چند روز از تعهدات خود عدول می کند نمی تواند یک متغیر اصلی در برنامه خاتمه جنگ به شمار آید.
از سویی، رویکرد اردوغان در این مساله یک عقب گرد در سیاست خارجی ترکیه بود. او نه تنها بی ثباتی آنکارا را در تصمیم گیری های مهم منطقه ای را آشکار کرد بلکه دروغ بودن تبلیغات رسانه های غربی برای انکار کامل نقش سازنده ایران در مسأله سوریه با هدف قهرمان‌سازی اردوغان را برای افکار عمومی روشن کرد.
از این رو یکبار دیگر آنکارا با تصمیم گیری اشتباه در مساله سوریه، اعتبارسیاسی خود را زیر سوال برد، موضوعی که به نظر نمی رسد به آسانی رفع و جوع شود.
