الوقت_ يكي از افتخارات يمني ها اين مي باشد كه به وسيله حضرت علي (ع) به اسلام گرويدند. پيامبر براي نخستين بار يكي از ياران دانشمند خود، معاذ بن جبل را رهسپار يمن ساخت تا نداي توحيد و اصول آئين اسلام را براي مردم تشريح كند. معاذ بن جبل با آنكه به كتاب و سنت پيامبر احاطه داشت، نتوانست به سوالي كه از وي درباره حقوق شوهر بر همسر، پرسيده بودند پاسخ كافي بدهد. از اين جهت، پيامبر تصميم مي گيرد شاگرد ممتاز مكتب خود حضرت علي (ع) را روانه يمن سازد تا به وسيله ايشان اسلام را در اين منطقه گسترش دهد .
گذشته از اين خالد بن وليد، چندي پيش از حضرت از طرف پيامبر به يمن اعزام شده بود. خالد 6 ماه در يمن ماند، اما هيچ كس دعوت او را نپذيرفته بود. زمان كه حضرت علي (ع) به يمن اعزام شد، پيامبر دستور دادند كه خالد و همراهانشان بازگردند. با ورود حضرت علي (ع) به يمن، ايشان پس از حمد و ثناي خداوند، نامه پيامبر را براي مردم يمن خواندند. به دنبال آن همه مردم قبيله حمدان كه از بزرگترين قبايل يمن بود اسلام آوردند .
حضرت علي (ع) مدتي را در ميان مردم يمن به قضاوت و داوري مشغول شدند. موفقيت مردم يمن در تمسك به اسلام به دست حضرت، يكي از عوامل ولا و دوستي آنها نسبت به آن حضرت و علوي مذهب بودن شان به شمار مي آيد. همچنان كه آن ها بعدها هم به ياري حضرت و شيعيان در مقاطع مختلف تاريخ از جمله جنگ صفين شتافتند .
مردم يمن پس از اسلام آوردن در صفوف مسلمانان با كفار جنگيدند. با شكل گيري مذهب زيديه در اوائل قرن سوم هجري بخشي از مردم يمن به مذهب زيديه گرايش يافتند. اولين كسي كه در يمن مردم را به مذهب زيديه دعوت كرد، يحيي بن حسين رسي علوي در قرن سوم هجري بود. او از پيروان زيد بن علي بود كه از عراق به يمن كوچ كرد و در صعده اقامت كرد و در آنجا به نشر و ترويج اين مذهب پرداخت. پس از مدتي از او به عنوان امام ياد مي كردند. بدين ترتيب بود كه مذهب زيديه در يمن نفوذ كرد .
زيديه به جنبش شيعيان طرفدار زيد پسر علي بن حسين (امام سجاد (ع) اطلاق مي شود كه در ماه صفر 122 هجري قمري بر ضد هشام بن عبدالملك خليفه اموي قيام كرد و در نهايت كشته شد .
با اين حال زيد بن علي داراي اصول و عقايدي بود كه برمبناي آن مذهب زيديه شكل گرفت. از جمله عقايد او اين بود كه شيخين (ابوبكر و عمر) امامان انتخابي، مشروع و بر حق بوده اند، گرچه حضرت علي (ع) بر آنها ترجيح داشت. در اين رابطه نيز زيديه نظر امامت مفضول را مطرح مي كند. براساس اين نظريه، حضرت علي عليه السلام افضل صحابه بود، اما بنا به شرايط و مصالح آن دوران، از خلافت و امامت بركنار ماند. با اين وجود خلافت ابوبكر و عمر به عنوان امامت مفضول پذيرفتني است و آنها مجاز بودند كه به منظور تامين منابع موقت و معين حكمراني كنند. زيديه معتقد است كه با وجود شخص فاضل و برتر، تعيين شخص مفضول و فروتر به امامت جايز است. تاكيدي كه زيد بن علي بر مشروع بودن خلافت دو خليفه اول مي كرد منجر به اعتراضاتي شد و سرانجام موجب شد كه شيعيان غيور و متعصب او را رها كنند. برخي افراد سوگند وفاداري خود را نسبت به زيديه فسخ كردند و بيعت خود را با امام صادق (ع) تجديد نمودند .
اما نظريه مطلوب زيديه نظريه امامت است. امام زيديه بايد از اولاد حضرت فاطمه (س) باشد و غير از افراد اين شجره طيبه از اولاد طهرات، كس ديگري نمي تواند امام باشد. در كنار اين شرط براي امام، آنها معتقدند كه امام بايد عالم و زاهد و شجاع باشد و به دعوي امامت كند. زيدبن علي معتقد است كه امام مي بايست هم از اعقاب حضرت فاطمه (س) باشد و هم اينكه امامت خود را آشكار كند و با «قيام به سيف» احقاق حق نمايد. بنابراين امامي كه قيام نكند و براي احقاق حقوق مسلمانان به پا نخيزد از نظر مذهب زيديه مشروع نيست .
بر اين اساس برخي از مباحث كلامي و سياسي زيديه با مذهب تشيع دوازده امامي همحواني ندارد. از جمله آنكه زيديه، عصمت و نص الهي امام را قبول ندارد. با اين وجود به دليل قرابت فكري و مذهبي اماميه و زيديه در مباحث امامت و همچنين مسائل اعتقادي (خاصه در باب توحيد و عدل) و تاثيرپذيري هر دو گرايش از انديشه هاي معتزلي، روابط و داد و ستد فرهنگي ميان اماميه و زيديه در طول دوره تاريخي وجود داشته و علماي هر دو مذهب، از محصولات فكري و كلامي و فقهي و حديثي مذهب مقابل، بهره برده اند .
با شكل گيري مذهب زيديه اين مذهب تلاش نمود تا در سرزمين هاي اسلامي از جمله يمن پيرواني يابد. به نحوي كه امامت زيدي در يمن به سال ۲۸۴ق توسط نوه قاسم‌بن‌ابراهيم، الهادي الي الحق، كه قبايل محلي به اميد فرو نشاندن خصومت ميان آنها، به آن منطقه دعوت كرده بودند تاسيس شد. البته عقايد شيعي در بخشهايي از يمن، از زمان ظهور اسلام ظاهر شده بود، اما دليل ديگري نيز مبني بر فعاليت مخصوص زيديان قبل از ورود الهادي الي الحق به آنجا وجود دارد. الهادي پايتخت خود را شهر «صَعَده» قرار داد. او و پسرانش محمد المرتضي(م ۳۱۰ق) و احمد الناصر لدين الله (م ۳۳۲ق) يكي پس از ديگري به عنوان «امام» شناخته شدند. آنها در مسجد جامع آن شهر مدفون‌اند. صعده نيز به عنوان پايگاه مستحكم ايمان زيدي و تعاليم آن در يمن باقي ماند .
در مجموع زيديان يمن تا دولت معاصر، چهار دولت تشكيل داده اند كه عبارتند از :
-دولت اول: از دولت هادي الي الحق يحيي بن قاسم زيدي آغاز و تا دولت صليحيان اسماعيلي ادامه مي يابد. بين دولت اول تا دوم زيديان، يك وقفه‌اي كوتاه بوجود آمد كه به آن پايان دولت اول مي گويند. بدين معنا كه چون زيديان در ضعف بسر مي بردند اسماعيليان با استفاده از اين موقعيت براي مدتي به يمن آمده و حكومت را از زيديان مي گيرند و دولت صليحيان يمن را تشكيل مي دهند. صليحيان اسماعيلي مذهب بوده و تقريبا به مدت يك قرن در يمن حكومت مي كنند .
-دولت دوم « احمد بن سليمان المتوكل علي الله» و امام سيد حسني است. كه دولت او از سال 532 ه.ق آغاز و تقريبا تا 965 ه.ق « با نوساناتي تا نيمه دوم قرن دهم ادامه دارد.» يعني امامي پس از امامي و احيانا چند امام متعدد در مناطق مختلف در يمن حكومت كردند. اتفاقي كه در دولت دوم زيدي مي افتد اين است كه در زمان امامت امام يحيي شرف الدين، يمن در جهت بسط امپراطوري تركان عثماني به اشغال امپراطوري عثماني در مي آيد ولي عليرغم اينكه حاكميت امپراطوري عثماني در بقيه نقاط جهان تداوم داشت. امامان زيدي با فاصله نه چندان زيادي، در طي كمتر از نيم قرن (50 سال) موفق به خلع يد امپراطوري عثماني در يمن مي شوند
-پس از خلع يد امپراطوري عثماني از حكومت يمن، شخصي به نام قاسم بن محمد المنصور بالله (المنصور بالله قاسم بن محمد) كه از نسل همان قاسم رسي است، از سال 1006 بر سر كار مي آيد. در زمان ايشان و فرزندانش به تدريج عثماتي ها از يمن پس زده مي شوند. و بدنبال خروج عثماني ها از يمن، فرزندان و نوادگان قاسم يك حكومت مستقل مجددي را تشكيل داده و تا سال 1289 ه ق يعني تا زمان امامت امامي به نام « منصور حسين» ادامه مي دهند .
در اين زمان دوبار در حكومت امامان زيدي يك انقطاعي ايجاد مي شود كه اين فاصله انقطاعي را كه حدود دو نيم قرن است دوباره عثماني ها به يمن بازگشته و آن را اشغال كرده و در آن حكومت مي كنند. اين دوره انقطاعي دولت سوم زيديان را از دولت چهارم جدا مي كند. در اين دوران قدرت نهايي عثماني است كه به جنگ جهاني اول و در نهايت به فروپاشي آن امپراطوري منتهي مي شود و دوباره دولت زيديه بر سر كار مي آيد .
-دولت چهارم و آخرين دولت امام زيديه: زيدي ها اماماني از خاندان حميد الدين دارند كه آنان نيز از سادات حسني و از نسل قاسم رسي هستند و از محمد بن يحيي المنصور بالله شروع مي شود تا المتوكل علي الله احمد حميدالدين. احمد حميدالدين امامي است كه وقتي در سال 1382ه.ق حكومتش توسط كودتاي جمهوري خواهان متاثر از تفكرات جمال عبدالناصر ناسيوناليسم متعصب عربي مورد هجمه قرار مي گيرد، سقوط مي كند .
