.jpg){kind=logo}
الوقت_ اردن كه با مخالفاني سرسخت و چالش‌هاي اقتصادي و امنيتي مواجه است ممكن است در شرايط كنوني تصميم خود را مبني بر ساخت راكتورهاي هسته‌اي به تاخير بيندازد اما كمبود انرژي اين كشور را وادار خواهد كرد كه در آينده طرح‌ها و راهبردهاي خود را در اين خصوص اعلام كند.كشور پادشاهي اردن بيش از يك دهه است كه نظاره گر بحران و تنش در اطراف مرزهاي خود است از يك سوي آمريكا عراق را اشغال كرد، از سوي ديگر اسرائيل جنگي را عليه لبنان شروع كرد، اخيرا هم شاهد جنگ داخلي در سوريه و ظهور و قدرت گرفتن گروه داعش بوده است. اردن در بخش عمده‌اي از دهه گذشته در حالي كه ميزبان پناهجويان بوده و يا با حملات‌تروريستي مواجه بوده است اما اين كشور در اين مدت هرگز بطور مستقيم وارد جنگ نشده است. روز چهارشنبه اعلام شد پادشاهي اردن آماده است يكي از خطرناك‌ترين‌تروريست‌هاي تاريخ اين كشور را با خلباني كه توسط گروه داعش به گروگان گرفته شده است مبادله كند. اين موضوع نشان دهنده فصل جديدي از تقابل بي پايان اردن با شبه نظاميان در مناطق مرزي آن است. فراتر از همه چالش‌هاي منطقه‌اي، ابر سياه ديگري بر فراز اردن در حال شكل گيري است. اين ابر سياه ناشي از نگراني، بي ثباتي و تنشي است كه به علت برنامه هسته‌اي مخفيانه ايران شكل گرفته است. در حالي كه تمام توجه غرب به مناطق اطراف اردن بويژه بر روي مذاكرات هسته‌اي با ايران متمركز شده است دولت اردن در اقدامي جدي ولي بدون جلب توجه‌ها، گام ديگري به سمت هسته‌اي شدن برداشت. در حقيقت پادشاهي اردن بعنوان قابل اعتمادترين شريك واشنگتن در جهان عرب آخرين كشور منطقه خاورميانه است كه دستيابي به انرژي هسته‌اي را مورد توجه قرار داده است. اين بدان معنا است كه اين كشور قصد ندارد از حق خود در بخش انرژي هسته‌اي و غني سازي دست بردارد .
مدير مطالعات بخش سياست‌هاي عربي در انستيتوي واشنگتن نوشته است: ْآمريكا و اردن مدتي است كه موضوع همكاري در بخش هسته‌اي را بررسي مي‌كنند اما مذاكرات آنها از سال دو هزار و يك و بعد از انقلاب مصر و حملات مكرر به خطوط لوله گاز در منطقه صحراي سينا وارد مرحله حساس‌تري شده است. حملات مكرر به لوله‌هاي انتقال گاز در صحراي سينا باعث شده است كشور اردن بخش زيادي از مهمترين منبع انرژي مورد نياز خود را از دست بدهد. در سال دو هزار و سيزده به دو ميليارد دلار ضرر و بعبارتي به حدود بيست درصد كسري بودجه منجر شد. در طول چهار سال گذشته كشور پادشاهي اردن روز به روز بيشتر توجه خود را بر انرژي هسته‌اي متمركز كرده است و در اين چارچوب دو نيروگاه هزار مگاواتي انرژي ساخته است تا بتواند نياز خود را به انرژي تامين كند. مقامات اردن تخمين زده‌اند كه تا سال دو هزار و سي انرژي هسته‌اي سي درصد از انرژي برق مورد نياز اين كشور را تامين خواهد كرد .
طرح‌هايي كه دولت اردن براي ساخت زيرساخت‌هاي هسته‌اي ارائه كرده است هم در داخل اين كشور هم در خارج از آن با مخالفت‌هايي مواجه شده است. واشنگتن مخالفت خود را با غني سازي در فعاليتهاي هسته‌اي مورد نظر اين كشور مخالفت كرده است. اصرار اردن مبني بر استفاده از حق غني سازي اورانيوم باعث شده است اين كشور نتواند با آمريكا به توافق موسوم به «توافق صد و بيست سه» دست بيابد كه بر همكاري هسته‌اي بين‌المللي آمريكا نظارت مي‌كند. كشور اردن كه هيچ منبع نفتي در اختيار ندارد اما منابع غني اورانيوم اوره در اختيار دارد. گزارش شده است اردن حدود سي و پنج هزار تن اورانيوم دارد كه براي مصرف اين كشور به مدت صد سال كافي خواهد بود. دولت اردن همچنين اميدوار است بتواند از منابع در بخش تجاري هم استفاده كند .
نويسنده گزارش انستيتوي واشنگتن نوشته است اسرائيل هم به جاه طلبي‌هاي هسته‌اي اردن واكنش نشان داده است. اولين علت نگراني اسرائيل هم امنيت اين فعاليت‌ها است. گفته مي‌شود قرار است يكي از نيروگاه‌هاي هسته‌اي اردن در حاشيه رود اردن ساخته شود. اين منطقه بر روي يك خط عمده زلزه قرار دارد. بر اساس اطلاعات ديپلماتيك آمريكا كه ويكي ليكس بخشي از آنها را منتشر كرد مقامات اسرائيلي در سال دو هزار و نه در ديدار با مقامات اردن اين موضوع را به آنها اعلام كرده‌اند. دو سال قبل از آن كه فاجعه نيروگاه هسته‌اي فوكوشيما دائيچي به وقوع بپيوندند. در آن زمان مقامات اردن در برابر اظهارات مقامات اسرائيل استدلال كرده بودند كه ژاپن موفق شده است نيروگاه‌هاي هسته‌اي خود را در مناطق زلزله خيز بسازد و امنيت آنها را هم تامين كند .
بر اساس اين گزارش، بزرگترين مخالف فعاليتهاي هسته‌اي اردن در داخل اين كشور است. درك علت مخالفت‌هاي داخلي با فعاليتهاي هسته‌اي اردن هم چندان دشوار نيست. در ابتدا بايد گفت يكي از طرح‌هاي هسته‌اي اردن قرار است در مركز منطقه «باني ساكر» ساخته شود كه بزرگترين قبيله اردن مي باشد. يك نماينده زن جوان و كاريزماتيك پارلمان اردن بنام هند الفايض كه اصالتا از قبيله باني ساكر است و از روي تصادف با يك فعال محيط زيست ازدواج كرده است موضوع مخالفت با فعاليتهاي هسته‌اي را در اردن مطرح كرد و در ماه مي سال دو هزار و دوازده توانست راي اكثريت پارلمان را براي توقف اين نوع فعاليتهاي در كشورش كسب كند .
ديويد شنكر مدير مطالعات بخش سياست‌هاي عربي در انستيتوي واشنگتن نوشته است يكي از مسائلي كه هند الفايض نماينده با نفوذ مجلس اردن مطرح كرد اين بود كه كشوري مانند اردن با منابع محدود آب چگونه مي تواند راكتوري را كه حدود دويست مايل با سواحل دريا فاصله دارد خنك نگه دارد. وي همچنين اين سئوال را مطرح كرد كه آيا اردن به‌اندازه كافي نيروي انساني متخصص در بخش انرژي هسته‌اي در اختيار دارد كه بتوانند با امنيت خاطر زيرساخت‌هاي هسته‌اي اين كشور را اداره كنند؟ اين نماينده مجلس اردن همچنين با هزينه ده ميليارد دلاري ساخت نيروگاه هسته‌اي مخالفت كرد و گفت اين مبلغ با بودجه يك سال كشور اردن برابري مي‌كند .
چاير خالد توكان رئيس كميسيون انرژي اتمي اردن كه درجه دكتراي مهندسي هسته‌اي از موسسه فن آوري ماساچوست دارد يكي از كساني است كه در برابر مخالفان داخلي اين كشور با فعاليتهاي هسته‌اي آن ايستاده است. وي يكي از مهمترين مشوقان دولت اردن براي اجراي طرح‌ها در بخش انرژي هسته‌اي است. وي گفت عدم دسترسي اردن به منابع آبي براي خنك سازي راكتورهاي هسته‌اي مشكل مهمي نيست. وي استدلال مي‌كند مانند سه نيروگاه هسته‌اي در پالو وِرده در آريزونا، اردن هم مي تواند از آب كربات السامرا براي خنك سازي راكتورهاي هسته‌اي خود استفاده كند. دومين راكتور اردن هم كه قرار است در نزديكي بندر عقابا ساخته شود از آبي كه از درياي سرخ پمپ خواهد شد استفاده خواهد كرد. با اين طرح مي توان بحران آب را در اردن از طريق شيرين سازي آن رفع كرد. چاير خالد توكان در برابر استدلال منتقدان مبني بر نبود نيروي انساني ماهر و متخصص در بخش هسته‌اي اردن هم معتقد است اين مشكل نمي تواند تا مدت طولاني ادامه داشته باشد. كشور اردن در حال ساخت يك راكتور تحقيقاتي و آموزشي است همچنين برنامه آموزش مهندسي هسته‌اي هم در اين كشور شروع شده است و حدود شصت و يك نفر از دانشجويان اين كشور در حال حاضر در دانشگاه‌هاي خارجي براي تحصيل در حوزه‌هاي مرتبط با مهندسي هسته‌اي ثبت نام كرده‌اند. وي در پاسخ به مشكلات مالي پيش روي طرح‌هاي هسته‌اي در اردن هم گفت روسيه كه در حال حاضر اعلام كرده است براي ساخت راكتورها آمادگي دارد منابع مالي مورد نياز اين نيروگاه‌ها را تامين خواهد كرد و مالكيت چهل و نه و نهم دهم اين نيروگاه‌ها را در اختيار خواهد داشت. دولت اردن هم مي تواند هزينه‌هاي باقيمانده را تامين كند و مالكيت باقيمانده سهم نيروگاه‌ها را هم در اختيار داشته باشد .
نويسنده مقاله موسسه واشنگتن در ادامه نوشت هر چند پاسخ‌ها و استدلال‌هاي خالد چاير توكان مستدل و قابل قبول هستند اما وي نتوانسته است افراد و جريان‌هايي را كه در داخل اردن درباره فعاليتهاي هسته اين كشور‌ترديد دارند متقاعد كند. شايد يكي از علل اين باشد كه در سال دو هزار و سيزده مشكلات امنيتي زيادي در نيروگاه‌هاي هسته‌اي آمريكا در پالو وردا ايجاد شد. شايد هم علت ادعاهايي باشند كه توكان در سال دو هزار و چهارده در پارلمان اردن مطرح كرد. وي گفته بود تشعشعات هسته‌اي از راكتور هسته‌اي اسرائيل در ديمونا به افزايش ابتلاي سرطان در اردن منجر شده است و همين موضوع اردني‌ها را بيش از پيش درباره انرژي هسته‌اي بدبين كرد. اين بدبيني همچنين ممكن است نتيجه نگراني‌هاي از‌تروريسم بويژه در پي تحركات اخير داعش در منطقه باشد .
سال گذشته هندالفايض اعلام كرد آنها نيروگاه هسته‌اي را مگر بر روي جسد من بسازند. يك سال بعد هنوز از خصومت وي با طرح ساخت نيروگاه‌هاي هسته‌اي در اردن كاسته نشده است. درباره نياز اردن به انرژي هيچ‌ترديدي وجود ندارد. نياز شديد اين كشور به انرژي باعث شد چند ماه قبل حكومت اين كشور با وجود مخالفت‌هاي داخلي يك قرارداد پانزده ساله را به ارزش پانزده ميليارد دلار براي خريد گاز با اسرائيل امضا كند. امان در حال حاضر و به علت بي ثباتي در مناطق گازي اسرائيل مذاكره با اسرائيل را در خصوص خريد گاز متوقف كرده است. هر چند اين توافقنامه گازي مهم است اما نمي تواند همه نياز كشور اردن را به گاز در ساليان آينده تامين كند .
دولت اردن كه با مخالفت‌هاي داخلي و خارجي مواجه است هنوز كامل مشخص نيست كه آيا گزينه هسته‌اي شدن را پيگيري خواهد كرد يا خير؟ كميسيون انرژي اتمي اردن در حال حاضر انرژي هسته‌اي را يك انتخاب راهبردي توصيف مي‌كند اما در حالي كه حدود يك ميليون پناهجوي سوري در اردن مستقر شده‌اند و اقتصاد اردن با چالش‌هاي زيادي مواجه است و خطر‌تروريسم داخلي در اردن روز به روز تشديد مي‌شود و يك خلبان اردني در چنگال گروه داعش اسير است عبدالله پادشاه اردن مي تواند تصميم گيري در اين خصوص را به تاخير بيندازد و از تقابل با واشنگتن تا مدت نامشخصي خودداري كند. با توجه به چالش‌هاي موجود حداقل در حال حاضر پادشاهي اردن موضوع انرژي هسته‌اي را پيگيري نمي‌كند.
انديشكده واشنگتن به قلم «ديويد شنكر»
