الوقت_ وجود حدود ۹۵۰ کیلومتر مرز مشترک بین ایران و افغانستان، روابط کهن تاریخی و فرهنگی، از عوامل کالبدی و ساختاری استمرار تعاملات بین دو کشور در طی تاریخ محسوب می شود. تعاملاتی که در هر دوره با عوامل همگرا و واگرای خاصی همراه بوده و از این جهت فرار و نشیب هایی داشته است. در این میان آنچه بیش از همه اهمیت دارد، عدم بهره گیری مناسب از ظرفیت ها و پتانسیل های موجود برای ارتقای روابط دوجانبه بین ایران و افغانستان بوده، آنچه که به دلیل وجود عوامل پس ران خارجی و بین المللی مانع تعاملات سازنده دو همسایه شده است. در سال های اخیر حضور نیروهای خارجی در مرزهای شرقی، کشت و تجارت بخش عمده مواد مخدر در همسایه شرقی ما و وجود ناآرامی های متعدد قومی و سیاسی و چندین پارامتر دیگر در این کشور، پیامدهای متعدد سیاسی – امنیتی برای جمهوری اسلامی ایران داشته و از این روی اهمیت این کشور را به لحاظ ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی نزد جمهوری اسلامی ایران دو چندان ساخته است. بر همین اساس برقراری ثبات و آرامش در افغانستان با چنین صبغه ای همواره دغدغه ایران بوده است. به عبارت دیگر ایران در طول سال های اخیر، همواره تلاش کرده که مانع از بروز جنگ های داخلی و بی ثباتی در افغانستان شود و در این زمینه با جامعه بین المللی برای مبارزه با طالبان و یافتن راه حل سیاسی برای حل بحران افغانستان همکاری کرده است. اکنون که افغانستان در کنار چالش های مختلف؛ دولت وحدت ملی را تجربه می کند و با خروج نیروهای خارجی از این کشور تامین امنیت را خود بر عهده دارد؛ تعاملات دوستانه با همسایگان می تواند به بهبود اوضاع داخلی و به تبع آن منطقه ای منجر شود.
از سوی دیگر با توجه به اولویت روابط با همسایگان در سیاست خارجی ایران، سفر ظریف به کابل و دیدار با مقامات دولت وحدت ملی در راستای توسعه دیپلماسی منطقه ای و کمک به تامین امنیت افغانستان قابل ارزیابی می باشد. همچنانکه در این سفر وزیر خارجه کشورمان، حمایت خود را از روند وحدت ملی در افغانستان اعلام کرده و همچنین در زمینه‌های مورد علاقه دو کشور در موضوعات مختلفی که دو کشور را به هم وصل می‌کند و اشتراک منافع دارند یا خطرات مشابهی که دو کشور از آن رنج می‌برند بخصوص مواد مخدر، ترور و افراط، گفت‌وگوهای خوبی انجام گرفته است. به علاوه پیام حسن روحانی مبنی بر دعوت از رئیس‌جمهور افغانستان برای سفر به ایران؛ حکایت از تداوم این رویکرد دارد. به نظر می رسد که با پیشگامی جمهوری اسلامی ایران برای ارتقا روابط دوجانبه و ارسال دعوت نامه رسمی؛ فصل جدیدی از روابط دو کشور رقم بخورد . فصلی که احتمالا در آن دو کشور پای امضای پیمان استراتژیک خواهند نشست. اواسط دی ماه سال جاری، «نظیف الله سالارزی» سخنگوی رئیس جمهور افغانستان گفته بود، در آینده‌ای نزدیک امضای پیمان استراتژیک کابل و تهران در زمینه‌های مبارزه مشترک با تروریسم، چگونگی روند صلح، گسترش روابط اقتصادی و ترانزیتی، همچنین مبارزه با قاچاق مواد مخدر و رسیدگی به مشکلات مهاجرین امضا خواهد شد.
البته لازم به ذکر است که اشرف غنی بعد از امضای توافقنامه امنیتی با آمریکا، تا پیش از آنکه برنامه ای برای سفر به تهران داشته باشد رغبتی برای امضای پیمان استراتژیک با ایران از خود نشان نداد. به نظر می رسد وی ملاحظاتی در مورد این پیمان داشته و خواستار بازنگری نسبت به آنچه در دوره کرزی مورد بررسی روسای جمهور دو کشور قرار گرفته؛ است . بر این اساس اشرف غنی در صورت اعمال برخی تغییرات حاضر به امضای این پیمان خواهد بود. از این رو گسترش دیدارهای مقامات دو کشور می تواند زمینه ساز ارتقاء مناسبات دو جانبه و به دنبال آن اشتراک نظر در مورد این توافقنامه و سایر زمینه های همکاری شود.
