الوقت- هم زمان با برگزاری مذاکرات صلح در کویت، رسانه‌های نزدیك به عربستان سعودی از كشته شدن صدها شبه نظامی وابسته به القاعده در جریان حملات ائتلاف عربی به بخش‌هایی از یمن خبر می‌دهند، که البته در خصوص اهداف و نیات پشت پرده این عملیات، تحلیل های مختلفی هم ارائه شده است. به دلیل اهمیت مذاکرات کویت، و همچنین عملیات اخیر سعودی ها در مکلای در روند تحولات سیاسی و میدانی یمن، پایگاه تحلیلی خبری الوقت مصاحبه ای را با آقای هادی محمدی کارشناس برجسته مسائل منطقه انجام داده است.
الوقت- طرف های یمنی پس از گذشت بیش از یک سال از جنگ یمن این بار در کویت گردهم آمده اند تا درباره پایان دادن به این بحران مذاکره کنند، شما این دور از مذاکرات را چگونه ارزیابی می کنید؟
محمدی: مذاکرات کویت در واقع حاصل چند دور تلاش طرف های مختلف است. تفاوت مذاکرات کویت با مذاکرات قبلی در جاهای دیگر مانند ژنو و مسقط در این است که طرف های متجاوز به یمن، یعنی عربستان سعودی و عده ای دیگر از کشورهای عربی به همراه حامیان غربی خود_ مشخصا آمریکایی ها و انگلیس_ اکنون به این جمع بندی رسیده اند که باید بحران یمن را از طریق سیاسی حل کرد.
در حالیکه شرایط آل سعود که از جهت اقتصادی هزینه بالایی را برای جنگ یمن متحمل شده است، با گذشت بیش از یک سال از جنگ سخت تر شده و هیچکدام از اهداف اعلان شده آن ها در یمن محقق نشده است و آمریکایی ها نیز دیدند که در یمن بر خلاف عراق و سوریه یک جریانی از القاعده که تحت مدیریت سرویس های اطلاعاتی آمریکا نیست در حال افزایش قدرت خود است، به این نتیجه رسیدند ادامه جنگ به معنی گسترش این جریان القاعده است و بیش از این نمی توانستند اجازه دهند کنترل از دست شان خارج شود.
به عبارت دیگر، نه تنها عربستان نتوانست کاری در یمن انجام بدهد بلکه زمینه رشد و قدرت یابی این جریان از القاعده را در یمن فراهم کرد، این در حالی بود که عربستان از تمامی کارت های خود استفاده کرده و از حمایت تسلیحاتی و اطلاعاتی آمریکا و حتی عملیاتی اسرائیل برخوردار بود.
لذا شما مشاهده می کنید که مکلای که مهمترین شهر بندری حضرموت هست نه تنها دست القاعده می افتد بلکه مناطق شمالی استان حضرموت و بخش هایی از استان البیضا هم به کنترل داعش در می آید. در واقع یک نوع تقسیم مناطق نفوذ جغرافیایی بین این گروه تروریستی صورت گرفته است چون که یک نوع زبان و هویت مشترک دارند و نمی خواستند با یکدیگر درگیر شوند.
ولی در شهر بندری عدن شرایط فرق می کند و زمینه های درگیری بین این گروه ها وجود دارد یعنی در عدن محله هایی وجود دارند که اختصاصا محل حضور القاعده معروف (انصارالشریعه) است و یک جریان داعش هم شکل گرفته است که در حال افزایش قدرت خود در عدن است. این گروه ها به صورت فشرده در کنار هم قرار دارند و همانطور که گفتم زمینه های درگیری بین آنها وجود دارد.
بنابرین آمریکا در سطح کلان امنیتی به این نتیجه رسید که ادامه این روند به قدرت افزایی جریان القاعده منجر می شود لذا به عربستان گفتند که شما باید به صورت جدی وارد فاز مذاکره شوید.
الوقت- چارچوب مذاکرات کویت چگونه تنظیم شده و این مذاکرات با چه چالش هایی مواجه است؟
محمدی: آمریکایی ها، انگلیسی ها، اسرائیلی ها و عربستان تلاش دارند فرایند مذاکره را نوعی تنظیم کنند که بتوانند بخشی از اهداف جنگ را از طریق این مذاکرات به دست بیاورند. همین اتفاق هم افتاد لذا می بینیم اقای شیخ ولد که نماینده ویژه سازمان ملل در امور یمن است به شکل آشکار در تنظیم و طرح شکل و محتوای مذاکره، عمدتا خواسته های ریاض را مدنظر قرار می دهد.
به طور کلی مبنای مذاکرات کویت، پنج محور قطعنامه 2216 شورای امنیت سازمان ملل است که شامل موضوعات مختلفی می باش. یعنی همان قطعنامه را چارچوب های اصلی مذاکرات کویت تعیین کردند.
جنبش انصارالله در کنار جریان علی عبدالله صالح در قالب کنگره ملی که احساس می کردند تاکنون خیلی خوب توانسته اند طرف مقابل را در یک وضعیت بن بست قرار بدهند، بنابراین بدون رد قطعنامه 2216، تلاش کردند طوری مذاکرات را مدیریت کنند که کمترین زیان و آسیب را متحمل شوند و حقوق ملی را یمن را حفظ کنند
یکی از بندهای این قطعنامه درباره برقراری آتش بس است. انصارالله و جریان علی عبدالله صالح همین مسئله را به صورت جدی مورد درخواست قرار دادند و اعلام کردند مذاکره سیاسی بدون برقراری آتش بس میسر نیست.
اما طرف مقابل تلاش دارد بندهای دیگر را در اولویت قرار دهد. یعنی همان بازی را که در مذاکرات سیاسی سوریه داشتیم که در دوره های قبلی مذاکره امادگی برای برقراری اتش بس وجود نداشت ولی تلاش می شد روی تشکیل دولت انتقالی مانور جدی انجام بگیرد. در یمن نیز همین نوع و سبک مذاکره را سعی کردند به اجرا بگذارند و تاکید دارند همزمان با ادامه حملات مذاکرات نیز ادامه پیدا کند.
ولی طرف سعودی حتی باوجود اینکه با فشار بیشتری از طرف آمریکایی ها و سازمان ملل مواجه است حاضر نیست به صورت مطلق آتش بس را به اجرا بگذارد و سعی می کند با اهرم فشار حملات نظامی امتیاز سیاسی بگیرد ولی عملا صحنه میدانی طوری است که سعودی ها از این حربه نمی توانند به شکل بلندمدت استفاده کنند و به همین دلیل است که طی چند روز گذشته اقای ولد شیخ پیش نویسی را برای اجرای جدی اتش بس ارائه کرد و انصارالله هم پذیرفت اما ریاض پیش نویس شیخ ولد را نپذیرفت و تقریبا مذاکرات کویت در استانه شکست قرار گرفت. وزیر خارجه کویت برای دفاع از موقعیت و پرستیژ کشورشان وارد شدند و سعی کردند زمینه اجرای اتش بس را فراهم کنند.
لذا طرف وطنی که انصارالله و کنگره ملی هستند با اصرار بر روی اتش بس، طبق اخرین گزارش هایی که از این مذاکرات منتشر شده طرف مقابل را مجبور به پذیرش آن کرده اند و قرار است که به زودی و به شکل جدی تری اتش بس برقرار شود.
الوقت- همانطور که گفتید چارچوب مذاکرات کویت در واقع همان قطعنامه 2216 شورای امنیت سازمان ملل است. یکی از مهم ترین بندهای این قطعنامه خلع سلاح انصارالله و سایر گروه ها تعریف شده است. به نظرتان این مسئله چه چالشی را در مذاکرت کویت ایجاد کرده است؟
محمدی: بخش دیگر از فراینده مذاکره سیاسی کویت در واقع موضوع خلع سلاح و تشکیل کابینه است. طرف ریاض اصرار دارد قبل از تشکیل کابینه و دولت خلع سلاح های طرف های انصارالله و کنگره ملی و کمیته های محلی انجام بگیرد تا پس از خلاح سلاح هر ترکیبی را برای کابینه خواستند با حفظ اهرم های فشار انتخاب کنند.
اما انصارالله و متحدانش با هوشیاری با این مسئله مخالفت کرده اند و با استدلال کافی این سوال را مطرح می کنند که تحویل سلاح باید به چه کسی صورت بگیرد؟ انصارالله می گوید باید ابتدا یک دولت وحدت ملی و قابل قبول ایجاد شود تا بتواند سلاح ها را تحویل بگیرد.
در مقابل، ریاض می گوید دولت عبدربه منصور هادی دولت قانونی است و سلاح را باید به این دولت تحویل داد. اما انصارالله با رد این ادعای سعودی ها، تاکید کرده است، همان قدر که شما خودتان را قانونی می دانید ما نیز خودمان را قانونی می دانیم و به جای اینکه مذاکرات را در این مرحله در بن بست قرار دهیم ابتدا دولت وحدت ملی شکل بگیرد که موارد توافق همه گروه ها باشد و سپس همه سلاح های خود را به این دولت تحویل دهند.
الوقت- همزمان با مذاکرات کویت، سعودی ها از عملیات گسترده علیه القاعده در بخش هایی از یمن بویژه در استان حضرموت خبر دادند، به نظر شما این عملیات چه ارتباطی با مذاکرات سیاسی کویت دارد؟
محمدی: طرف سعودی و متحدانش تلاش کردند که اجرای اتش بس را دچار تزلزل کنند و در همین راستا عملیات نمایشی را در بندر مکلای علیه القاعده به اجرا گذاشتند.
همه می دانند که جریان القاعده ای که در آنجا وجود دارد با سرویس اطلاعاتی عربستان سعودی ارتباط دارد و حتی به یاد داشته باشید اخیرا بی بی سی گزارشی را منتشر کرد که شبه نظامیان القاعده در کنار نیروهای ائتلاف علیه نیروهای انصارالله می جنگند.
لذا اقدامی که در این شهر انجام می شود کاملا نمایشی است. به یاد داشته باشید که مکلای شهر مهمی است و روبری جزیره استراتژیک سخورته قرار دارد. آمریکایی ها در این جزیره مهم ترین فرودگاه پهپادی خود را ایجاد کرده اند که از طریق آن در اقیانوس هند، باب المندب و حتی در شمال افریقا و عراق عملیات هایی انجام می دهند.
این جزیره سخورته در نزدیکی شهر مکلای قرار دارد که نزدیک به یک سال در اختیار القاعده بود اما آمریکایی ها هیچ گونه عملیات پهپادی علیه القاعده در این شهر انجام ندادند و درست در شرایطی که اتش بس در یمن باید به اجرا در بیایید این عملیات نمایشی از طرف سعودی ها و همپیمانانش در این شهر مکلای انجام می گیرد. طبیعی است این بخش از القاعده و یا حتی جنبش جنوب و نیروهایی که در آن منطقه وجود دارند به راحتی این عملیات نمایشی را به اجرا گذاشته اند. همانطور که بعضی فعالان یمنی مطرح کرده اند سعودی ها هیچگونه تصویری از کشته شدن 800 شبه نظامی القاعده منتشر نکردند و تمامی شواهد حاکی از توافقی بودن خروج القاعده از مکلای است.
عربستان می خواهد بگوید که طرف مقابل خواستار توقف عملیات نظامی علیه القاعده است و همچنین می خواهد با این حرکت، اقدامات جنایتکارانه خود را در بخش شمالی یمن را تحت شعاع قرار بدهد.
اگرچه این عملیات یک ظرفیت رسانه ای و تبلیغاتی را برای سعودی ها ایجاد می کند اما نمی تواند در مسیر مذاکرات و متعهد شدن سعودی ها به بحث آتش بس انحرافی ایجاد کند و سعودی ها مجبور هستند تن به آتش بس دهند.
