الوقت_ پاکستان کشوری پیچیده برای تحلیل است؛ یعنی لایه‌های مختلفی از قدرت در این کشور وجود دارد که برای تحلیل یک مسأله باید تمام این لایه‌ها تحلیل شود تا به عمق مسأله پی برده شود. سه ركن اصلي قدرت در اين كشور را سياسيون، مذهبيون و ارتشي‌ها تشكيل مي‌دهند. در اين ميان ارتش همواره نقش مهمي در حيات سياسي پاكستان ايفا كرده است و اكثر دولت‌هاي اين كشور دولت‌هايي با ماهيت نظامي بوده‌اند. در اين راستا نيز كودتاي نظامي يكي از وجوه پررنگ صحنه سياسي اين كشور مي‌باشد. در ميان متغيرهاي مختلف موثر بر نقش ارتش در صحنه سياسي پاكستان، متغيرهايي چون نوع رابطه با هند و بحران كشمير، بحران افغانستان و رابطه با امريكا پررنگ‌تر مي‌باشد. بنابراين اگر قرار باشد نقش ارتش در سياست پاکستان محدود باشد بايد چند اتفاق رخ دهد: 1. بحران کشمير حل و فصل شود چرا که تا زماني که اين بحران وجود دارد بايد نيرويي هم براي تهاجم وجود داشته باشد، 2. بحران افغانستان نيز بايد حل و فصل شود چرا که تا زماني که بحران بر سر خط ديوراند وجود دارد ارتش بايد مدافع مرزها باشد، 3. رابطه نظاميان با نيروهاي فرامرزي بايد کاهش يابد. ايالات متحده به‌رغم اينکه شعارهاي دموکراتيک مي‌دهد اما با ارتش پاکستان رابطه نزديکي دارد و از آن به عنوان ابزاري براي کنترل سياسيون و مذهبيون بهره مي‌جويد. براي کاهش مداخله ارتش در سياست بايد رابطه آمريکا با ارتش تعديل شود. سياست پاکستان در نتيجه رايزني‌ها و مشورت‌هايي که ميان ارتش آمريکا و ارتش پاکستان يا ارتش آمريکا با دولت اين کشور انجام مي‌شود تعيين مي‌شود. بايد فضاي دموکراتيک براي ساير نيروهاي سياسي جهت تعديل فضاي سياسي و کاستن از نقش نظاميان فراهم شود.
بنابراین میتوان گفت که نقش نظاميان و حضور آنها در صحنه سياسي پاكستان همچنان ادامه داشته و ارتش در پي مديريت شرايط جديد مي‌باشد. شرايط جديدي كه از يك سو ناشي از روي كار آمدن نواز شريف و تلاش وي براي بهبود رابطه با هند و كاهش نقش نظاميان و وضعيت جديد طالبان اين كشور مي‌باشد. از سوي ديگر شرايط منطقه‌اي چون خروج نيروهاي خارجي از افغانستان و تحولات ناشي از اين كشور، پاكستان را نيز متاثر مي‌سازد. در مجموع مشكلات اقتصادي به خصوص تامين انرژي و چالش با نواز بر سر مذاكره با طالبان، ارتش پاكستان را بيشتر درگير فضاي داخلي اين كشور مي‌كند و ظرفيت و فرصت نقش‌آفريني در تحولات منطقه‌اي چون افغانستان را از پاكستان به خصوص ارتش اين كشور مي‌گيرد.
