الوقت- خاورمیانه و شمال آفریقا به چند دلیل از جمله مجاورت جغرافیایی، حضور بسیاری از مهاجران مسلمان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در کشورهای اروپایی، وابستگی اروپا به منافع طبیعی منطقه از جمله نفت و روابط گسترده تجاری بین اروپا و این کشورها، به عنوان حیات خلوت اروپا تلقی می‌شود. وقوع جنگ داخلی در سوریه و کشته شدن صدها هزار نفر در آن، تبدیل به موضوع محوری نگرانی برای اتحادیه اروپا، آمریکا و جامعه بین‌المللی شد. در این بخش مواضع، سیاست‌ها و رویکرد اتحادیه اروپا نسبت به این بحران در چند مرحله مورد بررسی قرار می‌گیرد:
الف) تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه و کمک‌های آن به مخالفان دولت:
اتحادیه اروپا در سال 2004 یک توافق‌نامه همکاری با سوریه امضاء کرد که در سال 2008 مورد تجدیدنظر قرار گرفت اما مراحل تصویب رسمی آن به دنبال تحولات سوریه در مارس 2011 و به بهانه نحوه عملکرد دولت بشار اسد در این حوادث به تعویق افتاد. پس از آن مجموعه گسترده‌ای از تحریم‌های این اتحادیه علیه دولت سوریه با هدف تحت فشار قرار دادن آن جهت پذیرش آتش‌بس و مذاکره تصویب شد. این تحریم‌ها شامل انسداد دارایی‌ها، ممنوعیت سفر، تحریم تجهیزاتی که به ادعای اروپایی‌ها ممکن است برای سرکوب داخلی و یا نظارت بر ارتباطات استفاده شود و همچنین اعمال محدودیت بر واردات نفت سوریه و صادرات تجهیزات و فرآورده‌های نفتی این کشور است.
اتحادیه اروپا 129 میلیون یورو از کمک‌های دوجانبه خود را به دولت سوریه و همچنین تامین مالی و پرداخت وام را در طی سال‌های اخیر متوقف کرده است. اتحادیه اروپا در دسامبر 2012 نیروهای مخالف دولت سوریه را به رسمیت شناخت و 626 میلیون یورو تحت عنوان کمک‌های انسان‌دوستانه به پناهندگان و بازماندگان در سوریه اعطا کرده است که از این مبلغ 265 میلیون از بودجه کمک‌های بشردوستانه اتحادیه اروپا و بیش از 361 میلیون آن از کشورهای عضو بوده است. کشورهای اروپایی همچنین کمک‌های نظامی فراوانی به شورشیان مسلح سوریه ارائه دادند. در این راستا اتحادیه اروپا به طور رسمی تحریم‌های تسلیحاتی خود در سوریه را به منظور انتقال وسایل و تجهیزات نظامی به مخالفان و فشار به دولت بشار اسد را لغو کرد. این اتحادیه در آوریل سال 2013 محدودیت‌های خود را به منظور فراهم کردن اجازه واردات نفت خام برای تقویت امور مالی نیروهای مخالف سوریه کاهش داد و با وجود آگاهی از این امر که صادرات اسلحه به مخالفان می‌تواند مورد سوء‌استفاده قرار گیرد، تعدادی از تحریم‌های خود را به منظور کمک به مخالفان سوری لغو کرد و به کشورهای عضو اجازه داد تا معاملات و سرمایه‌گذاری‌های خود در حوزه‌های مرتبط با نفت را با ائتلاف مخالفین ادامه دهند.
ب) اقدامات اروپایی‌ها پس از تهدید آمریکا به حمله نظامی:
پس از بهانه حمله شیمیایی 21 اوت 2013 و ادعای مخالفین مبنی بر استفاده‌ی دولت سوریه از این سلاح‌ها و تهدید آمریکا به حمله نظامی علیه دولت بشار اسد، وزیران امور خارجه 28 کشور اتحادیه اروپا در دیداری با جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، بر خواسته این اتحادیه مبنی بر ارائه‌ی پاسخی روشن و قدرتمند به حملات شیمیایی در سوریه تاکید کردند، اما به دلیل نگرانی از گسترش هرج و مرج و افراط گرایی در صورت وقوع جنگ و تردید نسبت به موثر بودن یا نبودن اقدام نظامی، از وی خواستند تا زمان ارائه‌ی گزارش بازرسان تسلیحاتی سازمان ملل در مورد اتهام دولت سوریه به استفاده از سلاح‌های شیمیایی، اقدام نظامی ایالات متحده به این کشور را به تعویق بیاندازند. در این راستا کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ضمن این که خواستار بررسی فوری و کامل اتهام استفاده دولت سوریه از سلاح‌های شیمیایی شد، تصریح کرد: جامعه بین‌المللی در مقابل استفاده از سلاح‌های شیمیایی نمی‌تواند بی‌تفاوت بماند. چنین جنایاتی غیرقابل قبول بوده و بدون مجازات نخواهند ماند و مستلزم پاسخی روشن و قاطع است.
ج) مواضع اتحادیه اروپا پس از توافق آمریکا و روسیه:
موضع اتحادیه اروپا پس از توافق 6 ماده‌ای آمریکا و روسیه نیز همچنان بر خلع سلاح سوریه تاکید داشت. کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در بیانیه‌ای خواستار بازرسی کامل تمام انبارها و پایگاه‌های موجود در سوریه توسط بازرسان سازمان منع کاربرد سلاح‌های شیمیایی و کارشناسان سازمان ملل شد و از آمادگی اتحادیه اروپا برای ارائه کمک فنی به این سازمان‌ها برای از بین بردن سلاح‌های شیمیایی سوریه خبر داد. در نشست ژنو 2 فرانسوا اولاند، رئیس جمهور کشور فرانسه مدعی شده بود که اگر در ژنو 2 هدف شرکت کنندگان تقویت پایه‌های قدرت اسد باشد این نشست نخواهد توانست راهکار سیاسی مناسبی برای حل بحران سوریه فراهم کند.
هدف عمده اتحادیه اروپا از اعمال تحریم‌های مذکور، در وهله اول اعمال فشار و تغییر رفتار دولت سوریه و در وهله بعد از بین بردن وفاداری سیاسی به واسطه افزایش تنگناهای مالی در بین گروه‌های طرفدار دولت و افزایش شکاف بین نیروهای دولتی و طبقات حامی دولت بود. نکته مهم در اعمال این تنگناهای مالی بر دولت دمشق، افزایش محذوریت‌های مالی دولت سوریه برای آرام کردن ناآرامی‌ها از طریق توزیع بسته‌های اقتصادی شبیه سیاست ملک عبدالله در عربستان بود.
مسئله‌ای مهم در خصوص نقش اروپا در خصوص بحران سوریه حضور فیزیکی شهروندان اروپایی در صف مبارزان سوری می‌باشد. بررسی‌هایی که توسط کالج‌کینگ لندن انجام شده، نشان می‌‌دهد که از سال 2011 و از زمان شروع ناآرامی‌های سوریه تا کنون بیش از 600 تروریست از 14 کشور اروپایی برای شرکت در درگیری‌های داخلی سوریه به این کشور اعزام شدند. بیشترین تعداد از تروریست‌ها از کشور انگلستان اعزام می‌شوند.
آرام حسن زاد
