الوقت- با فروپاشی سریع دولت بشار اسد و قدرت گیری گروههای مخالف سوریه، نظرات مختلفی درباره آینده سوریه و نقشی که گروههای مختلف ایفا خواهند کرد، مطرح شده است. در این میان یکی از مهم‌ترین سؤالات که ناظران بین‌المللی در فکر پاسخ به آن هستند، این است که چه سرنوشتی در انتظار کُردهای سوریه خواهد بود.
هر چند رهبران کرد از سقوط دولت سابق استقبال کرده و ابراز امیدورای کردند که این فرصت تاریخی برای ساخت سوریه‌ای مبتنی بر دموکراسی باشد که حقوق تمامی قومیتها را تضمین کند. با این وجود، تحولات روزهای اخیر چالش‌آفرینی تحولات را خیلی زودتر از فرصت‌ها برای آنها به رخ کشید.
نگرانی و ابهامات پیرامون آینده کردها در سوریه جدید از این بایت است که نیروهای دموکراتیک سوریه موسوم به «قسد» در جنگ داخلی سوریه یکی از گروههای تاثیرگذار و اما چالش برانگیز در تحولات سیاسی و امنیتی این کشور بودند.
با فروپاشی هسته‌های مرکزی گروههای تروریستی بین سالهای 2016 تا 2018، چالش جدی برای دولت مرکزی از جانب کردها بود که از فرصت ناامنی‌های سوریه استفاده کرده و با کمک آمریکا توانستند بخشهای زیادی از استانهای «دیرالزور، الحسکه و حلب» را تحت کنترل درآورند و به نوعی خودمختاری نسبی برای خود ایجاد کردند.
کردها علاوه‌بر توسعه سرزمینی در مناطق شمالی و شرق سوریه، پای قدرتهای خارجی را نیز به این معرکه باز کردند که روند اشغالگری خارجی را در این کشور هموار کرده بود.
ترکیه که از همان ابتدای بحران سوریه تلاش کرد تا جای پایی در تحولات داشته باشد تهدیدات ناشی از گروههای تجزیه طلب کرد را دستاویز قرار داد و هر از گاهی عملیات گسترده‌ای را در عمق خاک سوریه انجام می‌داد و حضور نظامی خود را در شمال این کشور تثبیت کرد. بزرگترین عملیات ارتش ترکیه در منطقه کوبانی و عفرین در سال 2018 رخ داد. پس از آن آنکارا به رغم درخواستهای مکرر دولت سوریه، حاضر نبود این مناطق را تخلیه کند.
از سوی دیگر، موقعیت جغرافیایی و سیاسی کردها، پای آمریکا را به بحران سوریه باز کرد و نظامیان آمریکایی به بهانه مقابله با داعش در شمال شرق سوریه بویژه مناطق نفت‌خیز دیرالزور مستقر شدند. این کشور از سال 2016 تاکنون با ساخت چندین پایگاه در این مناطق، جای پای خود را محکم کرده و به غارت منابع نفت و گاز سوریه اقدام می‌کند.
کردها، گرفتار بین ترکیه و گروههای مسلح
با این اوصاف، کردها که به سختی در آشفتگی جنگ داخلی سوریه به خودمختاری دست یافته‌اند، اکنون بار دیگر خود را در بین شورشیان اسلامگرا و نیروهای تحت حمایت ترکیه که مشتاق پایان دادن به خودمختاری کردها هستند، گرفتار می‌بینند.
اکنون، در شرایطی که همه چیز در سوریه بر وفق مراد ترکیه است، به نظر می‌رسد آنکارا بیش از هر چیز به دنبال آن است که رویای خودگردانی کردها را در نطفه خفه کند. مقامات آنکارا معتقدند که کردها گرایشات تجزیه‌طلبانه دارند و اگر دولت خودمختاری در شمال سوریه تشکیل دهند، سبب تحریک کردهای داخل ترکیه می‌شوند و امنیت این کشور را به خطر می‌اندازد.
بنابراین، اردوغان که گفته اجازه نخواهد داد که کردها خودمختار شوند، در تازه‌ترین اظهارات خود تاکید کرد که به زودی پ ک ک و یگانهای مدافع خلق «YPD» در سوریه نابود خواهند شد.
اظهارات اردوغان پس از آن انجام شد که گروههای مسلح توانستد شهرهای منبج در شرق حلب، شهر دیرالزور و همچنین کنترل دو میدان نفتی «التیم» و «التنک» در بیابان‌های دیرالزور را که قبلا تحت کنترل شبه‌نظامیان کرد بود، تصرف کنند.
پیشروی برق‌آسای گروههای مسلح در مناطق تحت کنترل کردها، ترکیه را نسبت به اجرای طرح‌های جاه‌طلبانه خود امیدوار کرده است.
فواز گرگز، استاد روابط بین‌الملل در دانشکده اقتصاد لندن در گفتگو با شبکه فرانس 24، درباره وضعیت گروههای سیاسی در سوریه جدید معتقد است: «کردها بیشترین ضرر را خواهند داشت و خودمختاری آنها و امنیت جوامعشان در معرض تهدیدات جدی قرار خواهد گرفت. من فکر می‌کنم ترکیه زمان خود را در نظر گرفته و منتظر لحظه مناسب برای حمله به کردها است و نیروهای اپوزیسیون طرفدار ترکیه حمله‌ای شوک‌آمیز را نه تنها علیه دولت اسد، بلکه حتی علیه کردها انجام داده‌اند. در حلب به کردها گفته شد یا تسلیم شوند یا بمیرند و آنها تصمیم گرفتند تسلیم شوند».
گوشت قربانی در بده و بستان آنکارا- واشنگتن
یکی از دلایلی که سبب شده تا تحلیلگران نسبت به چالش‌آمیز بودن شرایط کنونی برای کردها متفق القول باشند، توافق احتمالی بین ترکیه و آمریکا است.
از آنجا که دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا به زودی وارد کاخ سفید خواهد شد این احتمال وجود دارد که دولت جدید با آنکارا بده و بستان‌هایی در این زمینه داشته باشد و شاید این بار کردها وجه المصالحه بین قدرتهای خارجی قرار گیرند و در صورتی که واشنگتن دست حمایت خود را زا کردها بردارد، این گروهها در برابر ترکیه و گروههای مسلح سوریه تنها رها خواهند شد.
هر چند برخی سناتورهای آمریکایی از جمله لیندسی گراهام، هشدار داده‌اند که در صورت حمله ترکیه به کردها، تحریم‌های شدیدی علیه آنکارا اعمال خواهند کرد اما بسیاری از اعضای کنگره خواهان خروج از سوریه و همکاری با گروههای مسلح هستند و کاخ سفید نیز از بررسی خروج تحریرالشام از لیست گروههای تروریستی خبر داده است.
برخی کارشناسان بر این باورند که اردوغان قصد دارد تا قبل از مراسم تحلیف ترامپ در 20 ژانویه توازن قوای کنونی در مرزهای ترکیه و سوریه را تغییر داده و با یورش گسترده به مناطق تحت کنترل کردها، کار را تمام کرده و امنیت مرزهای خود را تضمین کند.
حتی برخی تحلیلگران بدبین‌تر بر این باورند که در معاملات پشت پرده سیاسی، این توافق میان آنکارا و واشنگتن صورت‌گرفته است که دست اردوغان در شمال سوریه باز باشد.
تجربه خروج ناگهانی آمریکا از افغانستان و تنها گذاشتن دولت مرکزی این کشور در برابر طالبان، ممکن است در سوریه نیز برای کردها تکرار شود و با از دست رفتن این حامی قدرتمند، شرایط برای کردها به مراتب بدتر خواهد شد.
راه علاج کردها برای فرار از تهدیدات ترکیه
از آنجا که ترکیه مدعی است تهدیدات امنیتی از سوی گروههای شبه نظامی پ ک ک و یگانهای مدافع خلق است و با غیرنظامیان مشکلی ندارد، لذا برخی کارشناسان تاکید دارند که نیروهای دموکراتیک سوریه برای اینکه نگرانی های آنکارا را رفع کنند بهتر است مرز خود را از «پ ک ک و وای پی دی» مشخص کرده و روابطشان را با این گروهها قطع کنند، زیرا حضور پ ک ک در شمال سوریه، مصیبت‌های زیادی را برای کردها ایجاد خواهد کرد.
این کارشناسان همچنین تاکید دارند در چنین فضایی کُردها خصوصاً حکومت اقلیم کردستان عراق می‌توانند از فرصت ایران بیشتر بهره ببرند. اشتراکات فرهنگی و ریشه‌های تاریخی از یکسو و سوابق برخورد حکومت ایران با کُردها از سوی دیگر نشان می‌دهد ایران می‌تواند در مقابل زیاده‌خواهی‌های اردوغان متحدی مناسب برای کردها باشد.
کردها و برخی حامیان خارجی آنها نیز از هم اکنون سعی دارند با اروپاییها گفتگو کنند تا از کردها در برابر حملات احتمالی ترکیه و متحدانش حمایت کنند. از اینرو، این گمانه‌زنی وجود دارد اروپاییها که در ظاهر از ثبات سوریه حمایت می‌کنند برای جلوگیری از جنگ داخلی مجدد در این کشور، آنکارا را تحت فشار قرار دهند تا دست از جنگ افروزی در شمال سوریه بردارد تا از این طریق مسیر برای تشکیل حکومت برآمده از همه اقلیتها فراهم شود، زیرا کردها نیز بخشی از جامعه سوریه به شمار می‌روند که باید در دولت آینده سهمی داشته باشند.
الهام احمد، مسئول روابط خارجی در اداره خودمختار سوریه، به سایت المشهد گفت: «ما با یک جنگ وجودی روبرو هستیم. موجودیت ما در خطر است و ما به جامعه بین‌المللی نیاز داریم که ترک‌ها را برای توقف حملاتش تحت فشار بگذارد. ما دنبال صلح هستیم و می‌خواهیم روابط همسایگی عادی با ترکیه داشته باشیم».
با توجه به اینکه آمریکا و اروپا هر گونه تعامل با تحریرالشام را به تصمیمات آتی این گروه منوط کرده‌اند، از اینرو فشارهای ترکیه می‌تواند در روابط این گروه و غرب چالش‌آفرین باشد و در این میان تا آینده نامعلوم کردها روزها را سخت و شبها را با رویای حفظ خودمختاری و یا رسیدن به فدرالیسم در سوریه جدید سپری می‌کنند.
