الوقت- علیرغم آرامش نسبی حاکم بر مناطق مختلف سوریه، اما استان دیرالزور ماجرای متفاوتی دارد و هر از گاهی درگیری‌های محلی بین عشایر عرب با مهمانان ناخوانده رخ می‌دهد.
درگیریها بین برخی قبال عرب دیرالزور با نیروهای دموکراتیک سوریه موسوم به «قسد» از تابستان سال گذشته شروع شده و مجددا در روزهای آتش جنگ شدت گرفته است..
در همین ارتباط، یک منبع میدانی دیرالزور گفت که نیروهای دموکراتیک سوریه روز پنجشنبه منطقه «کورنیش المیادین» در کرانه غربی رود فرات که موسسات دولتی سوریه در آن واقع شده است را هدف قرار داده‌اند که نیروهای عشایر عرب به این حملات پاسخ داده و این امر منجر به درگیری‌های مسلحانه میان دو طرف شد.
شبه‌نظامیان قبایل عرب در حومه شرقی دیرالزور پس از درگیری با نیروهای قسد توانستند کنترل چندین پایگاه کردها در شهرهای ذیبان و تیانا را به دست بگیرند.
منابع رسانه‌ای دیرالزور نیز تایید کردند که اکثر نقاط نظامی نیروهای قسد در شهر ذیبان پس از حمله عشایر به ساختمان اداره پست و مدرسه راهنمایی عقب‌نشینی کرده‌اند.
رسانه‌های وابسته به عشایر دیرالزور فیلم‌هایی را منتشر کردند که نشان می‌دهد شبه‌نظامیان عرب پس از استقرار در شهر ذیبان، خسارات زیادی را به نیروهای قسد و تجهیزات نظامی این گروه وارد کرده‌اند.
به گفته منابع محلی، در نتیجه این درگیریها 5 تن از نیروهای دموکراتیک سوریه کشته شدند.
نیروهای عشایر همچنین همزمان با انتقال مردم شهر عشارا به مناطق امن‌تر، از سمت شهرک درنج به یکی از نقاط نیروهای دموکراتیک سوریه در نزدیکی پل عشارا حمله کردند.
نیروهای دموکراتیک سوریه به دنبال تحرکات نیروهای قبیله‌ای در شهرهای السبها، الدحله، ابریحه و البصیره منع رفت و آمد را اعمال کردند و از طریق بلندگوهای مساجد اعلام شد که تک تیراندازان هر فردی را که مقررات منع رفت و آمد را نقض کند هدف قرار خواهند داد.
ماجرا از چه قرار است؟
این رویدادها پس از آن رخ داد که شیخ «ابراهیم الهفل» برادر رئیس قبیله «العقیدات» و رئیس شبه‌نظامیان موسوم به «ارتش قبایل» بسیج عمومی را با هدف بازپس‌گیری زمین‌های شهر ذیبان که اخیراً توسط نیروهای دموکراتیک سوریه تصرف شده را اعلام کرد.
قبایل دیرالزور خواهان تقویت موقعیت عربها در نهادهای سیاسی «اداره خودمختار» هستند که تحت سلطه کادرهای رهبری حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (PYD) شاخه سوری حزب کارگران کردستان «پ ک ک» قرار دارد و این به ضرر اعراب منطقه است.
گروههای قسد، برخی قبایل عرب را به همکاری و ارتباط با دمشق متهم می‌کنند و تعدادی از رهبران این قبایل را تاکنون بازداشت کرده‌اند و این اقدامات به تشدید تنشها دامن زده است.
در ماه آگوست گذشته نیز در پی دستگیری احمد الخبیل، رهبر شورای نظامی دیرالزور توسط قسد درگیری‌های مسلحانه بین دو طرف شروع شد که به مدت چند روز ادامه داشت.
مظلوم عبدی، رهبر نیروهای دموکراتیک سوریه، در آن زمان متعهد شده بود که پس از پایان درگیریها به خواسته‌های قبایل عرب پاسخ دهد و اشتباهاتی را که در اداره منطقه مرتکب شده‌اند، اصلاح کند.
عبدی در مورد چگونگی رفع نواقص، متعهد شده بود که شورای مدنی اداره خودمختار که زیرنظر استانداری اداره می‌شود و هم ترکیب شورای نظامی دیرالزور وابسته به قسد را اصلاح کند تا نمایندگانی از همه طوایف در آن حضور داشته باشند اما با گذشت سه ماه، هیچ یک از این وعده‌ها محقق نشده و این مسئله نارضایتی اعراب را در پی داشته است.
نیروهای قسد به طور کامل نهادهای سیاسی و منابع دیرالزور را در اختیار دارند که منجر به افزایش احساس بی‌عدالتی، استثمار و به حاشیه راندن سیاسی مردم محلی شده است.
در سطح امنیتی، نیروهای دموکراتیک سوریه همچنان در حال اجرای کمپین‌های دستگیری خودسرانه با هدف قرار دادن جوانان عرب دیرالزور و سیاست سربازگیری اجباری و جابجایی سیستماتیک هستند که این مسئله منجر به افزایش خشم عمومی شده که مانند آتش زیرخاکستر در دیرالزور باقی مانده است.
حضور نیروهای آمریکایی در منطقه که از نیروهای قسد در برابر اعراب حمایت می‌کند و آنها را برای مقابله با دولت مرکزی تسلیح کرده، بخشی از مشکل است نه راه حل.
عشایر عرب خواستار توانمندسازی ساکنان مناطق عرب‌نشین برای مدیریت مستقیم و مستقل از نیروهای قسد از نظر نظامی، امنیتی، پلیسی، خدماتی، اقتصادی و سیاسی هستند.
اعراب همچنین خواستار توزیع عادلانه منابع دیرالزور بین ساکنان عرب و کرد هستند تا بخشی از مشکلات معیشتی که در طی یک دهه اخیر گریبانگیر آنها شده است را رفع کنند.
تکلیف نیروهای قسد مشخص است که به لحاظ مالی و نظامی از سوی آمریکا ارتزاق می‌شوند ولی عشایر عرب که عمدتا در مناطق تحت کنترل دولت مرکزی قرار دارند، سند متقنی وجود ندارد که آیا از طرف دمشق و یا از سوی بازیگران خارجی حمایت می‌شوند یا نه.
با این حال، برخی کارشناسان مدعی هستند که دولت مرکزی و ایران از شبه نظامیان عرب در دیرالزور حمایت تسلیحاتی انجام می‌دهند تا بتوانند نیروهای اشغالگر آمریکایی را از این استان نفت خیر بیرون برانند.
از آنجا که اکثریت جمعیت دیرالزور را عشایر عرب تشکیل می‌دهند، با این حال مناطق استراتژیک این استان از جمله میادین نفت و گاز توسط کردها کنترل می‌شود و دسترسی اعراب به منابع درآمدی میسر نیست.
کردهای قسد درحالی این منطقه را با حمایت آمریکا تحت کنترل درآورده‌اند که در شرق دیرالزور مناطق کردنشین وجود ندارد و عشایر عرب از به حاشیه رانده شدن توسط نیروهای اشغالگر خشمگین هستند و خواستار احقاق حقوق خودشان هستند.
اهمیت اقتصادی و نظامی دیرالزور
استان دیرالزور در شرق سوریه برای همه بازیگران محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی از اهمیت بالایی برخوردار است. این استان از یک موقعیت استراتژیک حیاتی برخوردار است که آنرا به مکانی برای رقابت از طرق مختلف تبدیل کرده است. دیرالزور در کنار رود فرات و نزدیک مرز عراق واقع شده و با مساحتی در حدود 33 هزار کیلومتر مربع، جمعیت بیش از یک میلیون نفری را در خود جای داده است.
دیرالزور دو کشور همسایه عراق و اردن را به هم متصل می‌کند و همچنین به پنج استان سوریه یعنی حمص، حماه، رقه، الحسکه و ریف دمشق مشرف است. همچنین، دیرالزور یکی از نقاط مسیر زمینی است که لبنان را از طریق سوریه به ایران متصل می‌کند.
اهمیت دیرالزور علاوه بر موقعیت مکانی، به دلیل وجود مقادیری نفت و گاز و ایستگاه‌های فرآوری و پمپاژ نفت و گاز از طریق شبکه خطوط لوله است که جایگاه آنرا برای قدرت‌های بین‌المللی برجسته کرده است.
برای آمریکا بسیار مهم است که مناطق راهبردی آزاد شده از چنگ گروه تروریستی داعش که در مرز مشترک سوریه و عراق قرار دارد از کنترل دولت مرکزی و نیروهای محور مقاومت دور بماند. به همین خاطر آمریکا از چند سال پیش، روزانه دهها تانکر از منابع نفت سوریه را غارت و به کشورهای دیگر منتقل می‌کند که با یک حساب سرانگشتی تاکنون چند میلیارد دلار از این طریق درآمد کسب کرده است.
آمریکا قصد دارد با تقویت مواضع کردها، مسیر مواصلاتی بین بغداد- دمشق را قطع کرده و اشغالگری طولانی‌مدت خود را تحکیم کند و لذا به صورت نرم نیروهای قسد را در همه مناطق دیرالزور تقویت می‌کند تا همچنان به چپاول منابع سوریه ادامه دهد.اعراب هم که از این درآمدهای ملی محروم مانده‌اند سر به اعتراض برداشته‌اند تا مدیریت این منابع بکر را در اختیار خود بگیرند.
علاوه‌براین، ایالات متحده خواهان ایجاد پایگاه‌های دائمی در سوریه است و برای پیشبرد این نقشه‌ها به کمک متحدان کُرد نیاز دارد و عشایر موی دماغ واشینگتن در این قضیه هستند.
از سوی دیگر، قرار گرفتن گذرگاه «البوکمال» در دیرالزور، اهمیت این منطقه را به لحاظ نظامی دوچندان کرده است. از آنجایی که آمریکا کنترل پایگاه «التنف» را در اختیار دارد، البوكمال، نقش و جایگاه برجسته‌ای برای دمشق و هم‌پیمانان دارد که می‌توانند از این گذرگاه تحرکات اشغالگران را رصد کنند.
در همین راستا، ارتش سوریه نیز در سالهای اخیر استحکامات نظامی در البوکمال را افزایش داده و رزمایش‌هایی را برای پاکسازی این مناطق از عناصر تروریستهای داعش انجام داده است که آخرین مورد آن در روزهای اخیر انجام شد.
در این رابطه، ارتش سوریه و هم‌پیمانان آن روز پنجشنبه رزمایش نظامی زمینی را در مرزهای سوریه و عراق در صحرای البوکمال به پایان رساندند. به گفته ارتش، این رزمایش‌ها عملیات رویارویی زمینی با تحرکات گسترده افراد مسلح در منطقه التنف و مناطق تحت کنترل نیروهای قسد در کرانه شرقی رود فرات را با هدف مسدود کردن مسیرهای ارتباطی بغداد و دمشق شبیه‌سازی کرد. از اینرو، به نظر می‌رسد آمریکا از تحرکات نظامی مقاومت در البوکمال نگران شده و سعی دارد مواضعش در دیرالزور را تقویت کند.
دیرالزور به دلیل موقعیت و ثروت خود به نقطه عطف مهمی در درگیری‌های سوریه تبدیل شده و این بدان معناست که کنترل بر آن در سنجش کارت‌های بازیگران در روند راه حل نهایی در سوریه مهم ارزیابی می‌شود.
تنش‌های موجود بین قبایل مورد حمایت دولت با کُردها و سیاست‌های متناقض آمریکا، همگی عواملی هستند که به التهاب و پیچیده‌تر کردن اوضاع این منطقه کمک می‌کنند. بنابراین، نیاز مبرمی به یافتن راه‌حل‌هایی وجود دارد که منافع مردم دیرالزور را در نظر گرفته و ثبات و توسعه را در این منطقه تقویت کند و این مسئله جز با اخراج اشغالگران از شمال سوریه و سپردن اداره نهادهای سیاسی و منابع انرژی به دولت مرکزی امکان پذیر نخواهد بود.
