پایگاه تحلیلی الوقت - برخلاف تصوری که در ابتدای جنگ اوکراین از سوی رسانه‌‍‌های غربی و آمریکایی از صحنه جنگ به افکارعمومی راه می یافت، وضعیت اوکراین این روزها برای ادامه جنگ چندان مساعد نیست. ضدحمله‌‍ای که زلنسکی ادعای آن را سال گذشته مطرح کرده بود، نتوانست ورق را به نفع اوکراین بچرخاند و طی تقریبا 16 ماه گذشته نیروهای اوکراینی هیچ دستاوردی در میدان نبرد نداشته‌اند.
با وجود ادامه جنگ، اما مسکو چراغ سبز توقف جنگ را نشان داده است. چهار منبع روسی به رویترز گفتند که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه آماده است تا جنگ در اوکراین را با یک آتش‌بس قابل مذاکره که خطوط کنونی میدان جنگ را به رسمیت می‌شناسد، متوقف کند و عنوان کردند که او آماده است در صورت عدم پاسخگویی کی‌یف و غرب، به جنگ ادامه دهد. همزمان «دیمیتری پسکوف»، سخنگوی کرملین در پاسخ به درخواست برای اظهار نظر رئیس جمهور روسیه گفته است که پوتین بارها به صراحت اعلام کرده که مسکو برای دستیابی به اهدافش آماده گفت‌وگو است و ما «جنگ ابدی» نمی‌خواهیم. از طرف دیگر انتصاب «آندری بلوسوف»، اقتصاددان به عنوان وزیر دفاع روسیه، از نظر برخی از تحلیلگران نظامی و سیاسی غربی، نشانه آن است که اقتصاد روسیه در حال آماده کردن خود برای یک جنگ طولانی با هدف پیروزی است، هرچند دو تن از منابع بر اساس اطلاعاتی که از مکالمات در رده‌های بالای کرملین داشتند، گفتند پوتین بر این عقیده است که دستاوردهای جنگ تاکنون برای پیروزی کافی است.
چرا روس‌ها به توقف جنگ راضی هستند؟
به نظر می‌رسد که مسکو توانسته به اهداف اعلامی خود در ابتدای جنگ دست یابد. کنترل بخش شرقی اوکراین هدف اصلی روسیه از جنگ اوکراین بود و در حال حاضر تقریبا بخش شرقی اوکراین در کنترل نیروهای روس قرار دارد. در حال حاضر بخش‌هایی از استان لوهانسک و استان دونتسک از ۲۰۱۴ و بخش‌هایی از استان زاپوریژیا و استان خرسون از ۲۰۲۲ در کنترل ارتش روسیه قرار دارد و طی دو سال گذشته که جنگ جریان داشته است، نشانه کمی از عقب نشینی نیروهای روسی دیده می شود. در واقع نیروهای روسیه توانسته‌اند موقعیت خود در استان های شرقی اوکراین را مستحکم کنند و ارتش اوکراین نیز تا کنون نتوانسته اقدام قابل توجهی برای عقب راندن آنها انجام دهد. در شرایط فعلی که روسیه دستاوردهای خود در جنگ را تثبیت شده می داند، اعلام کرده است که حاضر به توقف جنگ به شرط پذیرش موقعیت این کشور در مناطق شرقی اوکراین است.
ضعف تسلیحاتی غرب در میدان جنگ
نکته مهم دیگر درباره وضعیت دشوار اوکراین برای ادامه جنگ این است که طی دو سال گذشته با وجود سرریز شدن میلیاردها دلار تسلیحات نظامی پیشرفته از آمریکا و اورپا به اوکراین، اما این تسلیحات نتوانسته‌اند نتیجه جنگ را برای اوکراین تغییر دهند. طبق اسناد محرمانه و آنچه مقامات ارشد نظامی اوکراین می‌گویند، بسیاری از مهمات هدایت‌شونده ماهواره‌ای ساخت آمریکا به وسیله فناوری پارازیت‌انداز روسیه با مشکل مواجه شده و کی‌یف را وادار کرده تا دیگر از برخی مهمات غربی استفاده نکند زیرا کارآمدی آنها در برابر تکنیک‌های روسیه افت پیدا کرده است. براساس این گزارش، فناوری پارازیت‌انداز روسیه در تسلیحات غربی از جمله در مسیر موشک‌انداز هیمارس – که می‌تواند برخی از راکت‌های ساخت آمریکا را تا بُرد ۵۰ مایل شلیک کند – توانایی اوکراین را کاهش داده و همچنین موجب شده تا مقامات در کی‌یف فورا از پنتاگون بخواهند تا این وزارتخانه نسخه‌های ارتقاء یافته را از تولیدکنندگان تسلیحات دریافت کند.
همچنین براساس ارزیابی‌های محرمانه اوکراین که توسط روزنامه واشنگتن پست مشاهده شده‌اند، سطح کارآمدی گلوله‌های اکسکالیبر ساخت آمریکا طی چند ماه اخیر کاهش پیدا کرده است و چندان قادر نیستند اهداف دقیق را شناسایی کنند. «راب لی» کارشناس برنامه اوراسیا در «موسسه تحقیقات سیاست خارجی» می‌گوید: «استفاده روسیه از جنگ الکترونیک برای مقابله با مهمات هدایت‌شونده، پیشرفت مهمی در میدان نبرد طی سال‌های اخیر محسوب می‌شود. بسیاری از تسلیحات در ابتدا پرقدرت هستند اما به مرور زمان کارآمدی خود را از دست می‌دهد.»
چگونه ورق برگشت؟
در اوایل جنگ اوکراین در سال 2022، روسیه در وضعیت بدتری نسبت به وضعیت امروزی اوکراین قرار داشت، اما روس‌ها نشان دادند که توانستند راه‌هایی برای رفع مشکلات اصلی خود در میدان جنگ پیدا کنند. روسیه همزمان با ادامه جنگ شروع به نوآوری در تاکتیک های نظامی خود کرد و از تاکتیک های نوآورانه جذب نیروی نظامی برای پر کردن صفوف ارتش خود استفاده کرد. در داخل نیز پوتین اقتصاد را به سمت اقتصاد جنگی هدایت کرد تا تولید تجهیزات بسیار مورد نیاز در جنگ افزایش یابد.
در مقابل، غرب در اجرای سیاست های لازم برای کاهش کمبود و نیازهای اوکراین در جنگ شکست خورده است. در طول سال 2023، هیچ تلاش هماهنگ دفاعی-صنعتی برای تامین مجدد خودروهای جنگی زرهی از انواع مختلف برای اوکراین صورت نگرفت. حتی تولید مهمات به ویژه در اروپا برای اوکراین نیز بسیار محدود بوده است. از 2.3 میلیون گلوله مورد استفاده اوکراین در سال 2023 ، تنها 300 هزار گلوله اروپایی بودند. ابتکار تدارکات مشترک اروپا در مورد مهمات تنها بخشی از آن در اواخر سال 2023 و بسیار دیرهنگام به واقعیت تبدیل شد و این در حالی بود که روس‌ها توانسته بودند که موقعیت خود در شرق اوکراین را استحکام بخشند. لذا با توجه به تردید غرب برای افزایش تولید تسلیحات و عدم برنامه ریزی برای دوره پس از ضد حمله، سال 2024 چالش برانگیزترین زمان برای اوکراین است.
بلندپروازی اوکراین
این را نیز باید در نظر داشت که کمبود تسلیحات برای اوکراین و بدقولی متحدان غربی باعث شده تا واکراین به فکر تولید و توسعه پهپادها، سیستم های جنگ الکترونیک، و خودروهای جنگی زرهی مانند تانک ها و خودروهای جنگی پیاده نظام در داخل از طریق برنامه‌ای بلندپروازانه برای احیای صنعت تسلیحات خود باشد. این هدف اگرچه در مراحل اولیه است و تا کنون با موفقیت هایی روبرو بوده است، اما این تسلیحات تا سال آینده آماده نخواهند شد و تنها تا سال 2026 میلادی است که در مقادیر کافی در دسترس اوکراین خواهند بود. علاوه بر این، اوکراین برای هواپیما و تسلیحات هوایی پیچیده به غرب وابسته خواهد بود. پیچیدگی سامانه های پدافندی اجازه تولید داخلی را به اوکراین نمی دهد و حتی با وجود احیای صنعت تسلیحاتی اوکراین، اما این کشور همچنان به تامین مهمات توپخانه از خارج و کشورهای غربی وابسته خواهد بود.
سناریوی منفی جنگ برای کیف
در منفی ترین سناریو برای اوکراین، ترامپ نامزد ریاست جمهوری می شود و لفاظی های ضد اوکراینی به طور فزاینده ای بر گفتمان انتخاباتی ایالات متحده حاکم می شود. در کنگره هم، جمهوری خواهان می خواهند تحت هر شرایطی شاهد شکست بایدن باشند و از این رو ممکن است وضعیت اوکراین تحت الشعاع رقابت‌های انتخاباتی در آمریکا قرار گیرد و آمریکا پشت اوکراین را خالی کند.
اروپایی‌ها هم اگرچه هنوز تسلیحات برای اوکراین می‌فرستند، اما تسلیحات اروپایی فاقد قابلیت‌های مورد نیاز از نظر کمیت و کیفیت برای جبران جای خالی آمریکاست. بنابراین احتمالا نیروهای اوکراینی به طور فزاینده‌ای با کمبود گلوله، تسلیحات و موشک‌هایی مواجه خواهند شد که فقط برای حفظ موقعیت فعلی بدان نیازمند هستند و شاید اگر این کمبود تشدید شود، حتی حفظ موقعیت فعلی نیز برای اوکراین دشوارتر شود.
