الوقت- در آستانه فرا رسیدن عید سعید فطر، هبه‌الله آخوندزاده رهبر طالبان در پیامی ضمن تبریک به مناسبت این روز به مردم افغنستان، خطوط اصلی سیاست‌های داخلی و خارجی امارت اسلامی را برای اعضای این گروه ترسیم کرد. در این پیام که روز شنبه منتشر شد، آخوندزاده گفته که حکومت افغانستان خواهان روابط نیک با تمام کشورهای جهان است.
رهبر طالبان از کشورها خواست تا اراده نیک امارت اسلامی را به دیده شک ندیده و با این دولت روابط حسنه در پیش گیرند. در بخش دیگر این پیام همچنان آمده است که حکومت سرپرست به تطبیق شریعت اولویت می‌دهد و تامین عدالت، حدود و تغزیرات شرعی در مطابقت با آن تطبیق می‌شود.
اختلافات درونی طالبان
بخش قابل تأمل پیام رهبر طالبان سخنانی بود که از وجود اختلافات عدیده میان رهبران طالبان پرده برداشت به صورتی که رهبر این گروه مجبور شده تا در پیام عید فطر از آن حرف بزند و شخصاً برای پایان دادن به اختلافات داخلی وارد گود شود. آخوند زاده از جریانهای سیاسی خواست تا مانند مجاهدین سابق در میان خود اختلاف نداشته باشند. ملاهبه‌الله دلیل شکست حکومت مجاهدین را اختلاف و خودخواهی رهبران جهادی خوانده است.
اگرچه طالبان توانسته دولت موقت تشکیل دهد اما از همان ابتدای روی کار آمدن این گروه، شکاف و جناح بندی‌های سیاسی در دولت تازه تاسیس موج می‌زد. با اینکه مقامات طالبان سعی می‌کردند تا اخبار این اختلافات درون گروهی به بیرون درز نکند اما به نظر می‌رسد شکافها به قدری پیشرفت کرده که حتی رهبر طالبان هم نتوانسته آنرا مخفی نگه دارد.
این پیام درحالی است که به تازگی گزارش‌هایی منتشر شده که رهبر طالبان درصدد تحکیم قدرت خود است، اما « انستیتوت مطالعات جنگ» به نقل از منابع خود گفت که فرماندهان سطح میانی طالبان از ارتباط نزدیک با رهبران ارشد خود استفاده کرده و از پاسخ‌گویی به فرمان‌های ملاهیبت الله سر باز می‌زنند.
سازمان ملل هم در گزارش فصلی خود اعلام کرده که بین گروه‌های مختلف طالبان بر سر موضوع حکومت داری اختلاف نظر وجود دارد و همین مسئله راه تشکیل دولت فراگیر را سد کرده است.
اختلافات علنی در میان مقام‌های طالبان افغانستان به ندرت دیده شده اما برخی چهره‌های ارشد این گروه مخالفتشان را با نحوه تصمیم‌گیری رهبران آن به ویژه ممنوعیت‌هایش علیه تحصیل زنان ابراز کرده‌اند.
میانه‌روهای طالبان از دولت کابل می‌خواهند که فرصت‌های بیشتری در زمینه‌های آموزشی، بهداشتی به زنان بدهد و تلاش کند تا خواسته‌های جامعه جهانی به‌ویژه در مورد مسائل زنان را برآورده کند، در حالی که تندروها در این گروه به شدت مخالفت می‌کنند.
در حال حاضر، به نظر می‌رسد که تندروها در موقعیت ضعیفی قرار دارند و میانه‌روها که از فراخوان‌های جامعه جهانی برای تأمین حقوق بیشتر زنان در افغانستان استفاده می‌کنند، بر بحث عمومی در جامعه افغانستان مسلط هستند. علیرغم پیشرفت‌هایی که به دست آمده، هنوز سیاست‌های سخت گیرانه در دولت موقت و حملات علیه زنان افغان ادامه دارد و این جنبش همچنان مانع دستیابی آنان به حقوق کار و تحصیل می‌شود.
داستان دعواهای عقیدتی داخلی در طالبان البته جدید نیست و از زمان تشکیل دولت موقت اختلافاتی بین رهبران شبکه حقانی با بدنه اصلی این گروه به وجود آمده که حتی به درگیری فیزیکی و اسلحه‌کشی روی همدیگر نیز رسیده است.
دعواهای درونی طالبان، البته محدود به اختلافات عقیدتی نیست و به تفاوت‌های نژادی و قومی هم مربوط می‌شود. سال گذشته گزارش‌هایی نشان داد که اختلاف و شکاف بین پشتون‌ها و غیرپشتون‌ها تا حدی پیش رفته است که مخدوم عالم، یکی از فرماندهان ازبک طالبان به اتهام آدم‌ربایی بازداشت شد که با اعتراضات خیابانی هوادارانش مواجه شد و البته در نهایت آزاد هم شد.
قاری صلاح‌الدین ایوبی، از فرماندهان غیرپشتون نیز که با حکومت مرکزی اختلاف دارد، چندین نظامی پشتون را در شهر «المار» هدف ضرب‌وشتم قرار داد که بحران در بین اعضای طالبان را تشدید کرد. اختلافات درون گروهی طالبان در زمانی که دولت موقت از سوی جامعه بین‌المللی برای تشکیل دولت فراگیر ملی تحت فشار است می‌تواند بحران سیاسی را تشدید کند.
توجه نسبی به خواست مردم
در پیام اخیر رهبر طالبان بیش از پیام پیشین او به مسائل حکومتداری بویژه تأمین نیازهای مردم و مقابله با فساد و... هم اشاره شده است که نشان می‌دهد آخوندزاده چالش‌های تداوم مشکلات اقتصادی را برای مشروعیت و مقبولیت عمومی این گروه به خوبی حس کرده است. اگرچه آخوندزاده در سخنانش درباره تحصیل، صحبتی از بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها برای زنان و دختران نکرد اما به طور نسبی بر بهود وضعیت آموزشی و تربیتی در افغانستان تاکید کرد.
عدم اشاره به آموزش زنان در پیام ملاهبه‌الله از سوی برخی کارشناسان نشانی از ضدیت او با آموزش مدرن و برابری جنسیتی خوانده شده است. شماری از زنان و دختران می‌گویند که تفکر رهبر طالبان در ضدیت با زن قرار دارد و هر چیزی از زبان هبت‌الله بیان شود زن در آن غایب است. لازم به ذکر است که زنان افغان از زمان شروع به کار دولت موقت، از تحصیل در دانشگاه محروم شده‌اند که واکنش مجامع بین‌المللی را برانگیخته است.
از سوی دیگر، رهبر طالبان ادعا کرده که با تسلط این گروه، امنیت در افغانستان تامین شده است. او مردم را به همکاری با نیروهای طالبان ترغیب کرده تا به قول او جلو «مفسدین» گرفته شود. رهبر طالبان گفت که امنیت با سخت‌گیری و دادن تلفات زیاد تامین نمی‌شود و از اعضای این گروه خواسته که از ظلم بر مردم اجتناب کنند و به ناحق مردم را زندانی نکنند. این درحالی است که در ماه‌های اخیر شهروندان افغان از ناامنی و عدم مصونیت جان و مال خود شکایت دارند. به گفته آنان، طالبان افراد را به اتهام‌های گوناگون بدون هیچ دلیلی به شکل خودسرانه توقیف، زندانی و شکنجه می‌کنند.
توجه به حل مشکلات اقتصادی
همانطور که گفته شد در پیام آخوندزاده به مسئله اقتصاد پررنگ‌تر از گذشته پرداخته شد و او از مردم خواسته که فرصت را برای کشت‌وکار فراهم سازند و با طالبان همکاری کنند. به گفته او، دولت طالبان نیز تلاش می‌کند شرایط بهتر را در بخش‌های کشت و زراعت فراهم کند.
به نظر می‌رسد رهبر طالبان بحران عمیق اقتصادی در جامعه را تاحدودی درک کرده و سعی دارد مشکلات معیشتی را سر و سامان دهد. با توجه به اینکه مبادلات افغانستان با جهان خارج از زمان قدرت‌گیری طالبان قطع شده است، لذا این کشور با موجی از بحرانهای اقتصادی دست به گریبان است و ادامه این وضعیت دولت موقت کابل را هم تهدید می‌کند.
پس از حاکمیت دوباره طالبان، بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی در گزارش‌های خود از افغانستان به عنوان کشوری یاد کرده‌اند که بخش زیادی از مردم آن به دلیل کمبود غذا با گرسنگی، سوء تغذیه و حتی مرگ مواجه هستند.
گسترش فقر در افغانستان در سه سال گذشته سبب شده تا میلیون‌ها نفر برای یافتن غذا به کشورهای همسایه مهاجرت کنند که این مسئله بار سنگینی را روی دوش کشورهای منطقه گذاشته است. در چنین شرایط اسفبار، بازگشت مهاجران از خارج نیز مزید بر علت شده است و اخراج هزاران نفر از مهاجران افغان توسط دولت پاکستان بار مضاعفی را روی دوش دولت موقت قرار داده است. از اینرو، می‌طلبد که برای بهبود وضعیت اقتصادی، رهبران طالبان چاره‌ای بیندیشند.
بلوکه کردن بیش از 7 میلیارد دلار از دارایی‌های افغانستان توسط آمریکا هم مصائب اقتصادی افغانها را دوچندان کرده است. اینکه رهبر طالبان برای اولین بار از همکاری با جهانیان سخن می‌گوید نشان می‌دهد که به این واقعیت پی برده‌اند که بدون تعامل با کشورهای دیگر نمی‌تواند بر مشکلات فائق آیند.
رهبران این گروه متوجه شده‌اند که برای تحکیم پایه‌های قدرت خود باید با کشورها تعامل داشته باشند و برای این کار باید گشایش‌های سیاسی در داخل انجام دهند تا جامعه جهانی برای به رسمیت شناختن دولت موقت قدمی بردارد.
یکی از شروط غربی‌ها برای به رسمیت شناختن دولت موقت، فراهم کردن شرایط تحصیل برای زنان افغانستان است. بنابراین، اگر طالبان واقعا دنبال همکاری با کشورهای دیگر است باید فضای آموزش را برای زنان باز بگذارد تا بتوانند به تحصیل خود ادامه دهند، در غیر این صورت تعامل با جهان چیزی جز شعار توخالی بیش نخواهد بود.
برخی معتقدند پیام رهبر طالبان برای همکاری با نظام بین‌الملل به خاطر ترس از تهدیدات آمریکا است. در این رابطه، عبدالله خنجانی، معین وزارت دولت در امور صلح حکومت پیشین افغانستان، در واکنش به پیام ملا هبه‌الله گفت:«او پیش از گشت‌زنی هواپیماهای بی‌سرنشین آمریکا گفته بود که ۲۰ سال دیگر با غرب می‌جنگد، اما بعد از گشت‌زنی پهپادها خواستار روابط خوب با جهان شده است». گفته می‌شود پس از حمله تروریستی در مسکو، پهپادهای آمریکا بالای سر محل اقامت رهبر طالبان به گشتی‌زنی پرداخته بودند و همین مسئله سبب شده تا آخوندزاده به یک پایگاه نظامی در ولایت قندهار نقل مکان کند.
کسب مشروعیت سیاسی
طالبان با اینکه ظاهرا قدرت سیاسی در افغانستان را در دست دارد اما تاکنون نتوانسته در بین مردم پایگاهی برای خود کسب کند. مقامات طالبان به این مسئله واقف هستند که در بین بسیاری از مردم افغانستان مشروعیت ندارند و تلاش می‌کنند تا در وضعیت حکومتداری خود تغییراتی ایجاد کنند. چرا که ظلم به مردم و جلوگیری از ورود اقلیت‌های قومی به بدنه دولت و محدود کردن آن به طالبان پشتون، پایه‌های حکومت این گروه را تضعیف خواهد کرد.
اگرچه طالبان متعهد شده بود که پس از بازگشت به قدرت انعطاف بیشتری از خود نشان دهد اما به سرعت به تفسیر دقیق خود از قوانین شریعت که مشخصه حاکمیت آن بین سالهای 1996 تا 2001 بود، بازگشت.
پیش‌تر در فایل صوتی منسوب به هبه‌الله آخوندزاده که منتشر شد، آمده که جنگ طالبان با تصرف کابل پایان نیافته و این گروه برای «تطبیق شریعت» باز هم خواهد جنگید اما علی‌الظاهر فحوای کلام رهبر طالبان نشان می‌دهد که این گروه عقاید و ایدئولوژی افراطی خود را تعدیل کرده تا از این طریق در بین افغانها محبوبیت خود را بالا ببرد.
حسن عباس، استاد دانشگاه دفاع ملی در واشنگتن گفت که پیام آخوندزاده بسیار معقول به نظر می‌رسد و بر مسائل حکومتداری و مبارزه با فساد متمرکز بود. عباس به آسوشیتدپرس گفت:«من معتقدم که این پیام با دقت ساخته شده تا برداشت منفی ایجاد شده توسط یک فایل صوتی اخیرا منتشر شده از او را که پیامی بسیار جزمی و واپس گرایانه به خصوص در مورد مجازات‌های عمومی و حقوق زنان می‌دهد را از بین ببرد. این پیام همچنین به عنوان کنترل آسیب در نظر گرفته شده است».
