الوقت- انتخابات شوراهای استانی عراق پس از یک دهه وقفه، روز دوشنبه در سراسر این کشور برگزار شد و میلیونها نفر برای انتخابات نامزدهای مورد نظر خود به پای صندوق‌های رای رفتند. پس از پایان انتخابات، شمارش آراء در حوزه‌های انتخاباتی شروع شد و کمیساریای عالی انتخابات عراق روز سه‌شنبه میزان مشارکت در انتخابات استانی این کشور را ۴۱ درصد اعلام کرد و گفت که نتایج اولیه تا ۲۴ ساعت دیگر اعلام خواهد شد. به نوشته خبرگزاری رسمی عراق (واع)، «عمر احمد» رئیس شورای کمیساریای عالی مستقل انتخابات عراق، در یک کنفرانس خبری گفت:«این عالی‌ترین نهاد انتخاباتی عراق به مسئولیت ملی خود با موفقیت عمل کرده و انتخابات شوراهای استانی در فضای امن و دموکراتیک برگزار شده است».
نسبت مشارکت در انتخابات شوراهای استانی نیز به تفکیک استانها اعلام شد و بیشترین مشارکت در استان کرکوک با ۶۵ درصد و کمترین مشارکت در استان میسان با ۲۹ درصد ثبت شده است. این انتخابات در ۱۵ استان از ۱۸ استان عراق برگزار شد و ۳ استان در اقلیم کردستان طبق قانون دولت فدرال، مشمول این انتخابات نشد.
با وجود برگزاری انتخابات استانی در عراق اما فضای استان کرکوک با سایر استانها متفاوت بود و شرایط استثنایی را تجربه می‌کرد، چیزی که تحسین مقامات عراقی را برانگیخت و آنها از این مسئله ابراز خشنودی کرده و آنرا مقدمه‌ای برای حل چالشهای موجود در این منطقه دانستند.
در این رابطه، محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق پایان انتخابات شوراهای استانی این کشور را تبریک گفت و برگزاری انتخابات در استان کرکوک را مهمترین دستاورد این دوره دانست. السودانی تاکید کرد:«انتخابات شورای استانی، تحقق تعهد دولت مندرج در برنامه وزرا و گامی دیگر در جهت تمرکززدایی اداری، تقویت صلح و ثبات مدنی و دستیابی به یک اراده دیرهنگام است که از سال 2013 متوقف شده بود». السودانی خاطرنشان کرد، بارزترین شکل موفقیت، برگزاری انتخابات در کرکوک بود که برای اولین بار از سال 2005 برگزار شد و من به همه کسانی که در اجرای این حق کمک کردند درود می‌فرستم.
قیس الخزعلی، دبیرکل عصائب اهل الحق هم تأیید کرد که ثبات کرکوک با توجه به اهمیت زیادی که در تحولات عراق دارد، لزوماً به معنای ثبات عراق است. الخزعلی گفت:«کرکوک با ثروت و منابعی که دارد وضعیت ویژه‌ای دارد و پس از بیست سال با فرصت جدیدی روبرو هستیم که کافی بود ببینیم چه چیزی برای کرکوک و عراق بهتر است».
استانداری کرکوک برای اتحادیه میهنی و حزب دموکرات اهمیت ویژه‌ای دارد و این احزاب با تمام تلاش خود می‌کوشند تا بیشترین درصد آرا را در انتخابات شوراهای استانی برای اثبات کُرد بودن این استان به دست آورند. در این استان حدود 870 هزار و 920 نفر حق رای در انتخابات شوراهای استانی را داشتند و میزان مشارکت در این منطقه 65 درصد بود که کرکوک در این زمینه گوی سبقت را از دیگر استانها ربود.
انتخابات کرکوک از این منظر اهمیت دارد که همه استان‌های عراق از سال 2013 شاهد برگزاری انتخابات شوراهای استانی نبوده‌اند اما در کرکوک از 2005 هیچ انتخابات شورای استانی برگزار نشده است و پس از 18 سال این شرایط برای مردم این استان فراهم شده تا بتوانند در انتخابات محلی شرکت کنند. بر اساس اصلاحیه سوم قانون انتخابات، شورای استانی در سال 2005 تشکیل شد و کرکوک از 16 کرسی، از جمله یک کرسی برای مسیحیان، در مقایسه با 41 کرسی در انتخابات برخوردار شد.
اهمیت انتخابات کرکوک
بازگشت شوراهای استانی راه حل بسیاری از مشکلات استانها به‌ویژه استان کرکوک تلقی می‌شود، زیرا این استان از وضعیت ویژه‌ای برخوردار است و مشکلات عدیده‌ای دارد که تنها از طریق سیاسی می‌توان آنها را حل کرد. انتخابات شورای استانی کرکوک به دلیل ماهیت استان، هیجان انگیزترین و رقابتی‌ترین روند است که شاهد یک درگیری سیاسی ملی است، زیرا احزاب کردی در تلاش برای به دست آوردن موقعیت استانداری و بازگرداندن نفوذ سیاسی خود پس از دست دادن آن در دو دهه گذشته هستند.
به همین منظور رهبران احزاب کرد پیش از انتخابات مردم کرد را به حضور در پای صندوق‌های رای فرا می‌خواندند تا با کسب کرسی‌های بیشتر، وزن خود را در برابر سایر اقلیتها ارتقا دهند. پیش از انتخابات محمد سید کریم، یکی از رهبران احزاب کرد در گفتگو با «فرات نیوز» با ارسال پیامی خطاب به مردم کرکوک گفته بود:«پیام من به مردم کرکوک این است که در انتخابات شرکت کرده و به لیست‌های کردی رای دهند تا آرای کردها از بین نرود و جایگاه کردها در شورای استان کرکوک تقویت شود».
از سوی دیگر، کرکوک به دلیل موقعیت اقتصادی و داشتن منابع عظیم نفت و گاز همواره مورد مناقشه بین دولت فدرال و اربیل بوده است. اقلیم کردستان در سالهای اخیر با فروش نفت کرکوک به ترکیه بدون موافقت دولت فدرال، درآمدهای زیادی کسب کرده و این مسئله خشم دولت بغداد را در پی داشته است. تا جایی که بغداد به دادگاه‌های صالحه بین‌الملل شکایت کرد و پس از چند سال دادگاه داوری پاریس در فروردین ماه سال جاری رای به نفع بغداد داد و طبق این حکم، اربیل فروش نفت به ترکیه را متوقف کرد.
میدان نفتی کرکوک قدیمی‌ترین میدان نفتی عراق و دومین میدان نفتی جهان پس از میدان غوار در عربستان سعودی از نظر ظرفیت تولید و همچنین پنجمین میدان بزرگ جهان از نظر وسعت است. دولت مرکزی با استناد به مواد قانون اساسی، خواستار فروش نفت کرکوک زیر نظر بغداد است تا درآمدهای حاصل از آن توسط دولت تقسیم شود و رهبران اقلیم مخالف آن بودند.
این کشمکش‌های سیاسی بین دولت دولت مرکزی و اربیل پس از برگزاری رفراندوم استقلال در اقلیم کردستان در سپتامبر 2017، تشدید شد و با وجود برگزاری نشست‌های متعدد بین مقامات دو طرف، اما تاکنون نتوانسته‌اند به راه حل اساسی در این زمینه دست پیدا کنند. بنابراین، برگزاری انتخابات شوراهای استانی در کرکوک که از سوی مقامات بغداد و اربیل مورد استقبال قرار گرفته است، می‌تواند در بازگشت ثبات سیاسی به این استان نفت‌خیز کمک کند.
حل اختلافات قومیتی
علاوه‌بر مسائل سیاسی و اقتصادی، آنچه کرکوک را در کانون توجهات قرار داده حضور تنوع قومیتی در این استان است. عراقی‌ها کرکوک را شهر ملیت‌های برادر یا شهر ملی شدن می‌نامند و شامل نژادها و ملیت‌های مختلف عراقی شامل کرد، ترکمن، عرب، آشوری، کلدانی و صابئین مندایی می‌شود. با اینکه این تنوع قومیتی مزیتی برای کرکوک به شمار می‌رود اما در سالهای اخیر درگیری بین این اقوام رو به فزونی گذاشته و ناامنی همچنان بر این استان سایه انداخته است.
در آخرین درگیری‌های قومی که شهریورماه گذشته رخ داد دست‌کم چهار نفر کشته و تعداد بیشتری زخمی شدند که در نهایت با ورود نیروهای دولت مرکزی غائله پایان یافت. ساکنان عرب و گروه‌های اقلیت که می‌گویند تحت حاکمیت کردها متضرر شده‌اند و به بازگشت حزب دموکرات کردستان به کرکوک اعتراض دارند و به همین منظور نتایج انتخابات استانی در کرکوک از اهمیت به سزایی برخوردار است. از اینرو، ورود احزابی از قومتیهای مختلف به شورای این استان، می‌تواند در حل و فصل مناقشات بین اقلیت‌های قومی هم کمک زیادی بکند.
زیرا تاکنون دادگاه صالحه‌ای برای رفع و رجوع اختلافات وجود نداشت اما از این پس نمایندگان محلی که ترکیبی از قومیتهای مختلف هستند، می‌توانند به نیابت از مردم به تنشها فیصله دهند. شوراهای استانی در عراق به عنوان مرجع قانونگذاری و نظارت در هر استان عمل می‌کنند و حق دارند قوانین محلی را صادر کنند که به آنها امکان می‌دهد امور خود را مطابق با اصل عدم تمرکز اداری اداره کنند، بدون اینکه با قانون اساسی و قوانین فدرال که تحت صلاحیت انحصاری مقامات قرار می‌گیرند مغایرت داشته باشند.
علاوه بر قومیتها، کرکوک به دلیل موقعیت اقتصادی که دارد، در یک دهه اخیر به محل نقش آفرینی قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه‌ای هم تبدیل شده است. به دلیل ناامنی و اختلافات بین اقلیم و دولت مرکزی، ایران در برهه‌هایی برای کاهش تنشها بین دو طرف میانجیگری می‌کرد تا بی‌ثباتی از عراق رخت بربندد. ترکیه هم کرکوک را شریکی محوری در امنیت انرژی می‌داند و خط لوله نفت کرکوک-جیهان، نمادی از این مشارکت است. آمریکا هم که همواره دنبال ماهی گیری از آب گلالود است، در سالهای اخیر با دامن زدن به تنشها بین اربیل و بغدادف سعی داشت تا منافع استعمااری خود را تامین کند.
عناصر گروه تروریستی کارگران کردستان «پ ک ک» هم در سالهای گذشته از ناامنی‌ها در کرکوک به نفع خود استفاده کرده بود. در مهر 1396 در آستانه اعلام نابودی گروه تروریستی داعش، برخی رسانه‌ها اعلام کردند که دولت اربیل، عناصر پ ک ک را به کرکوک اعزام کرده است و متعاقب آن شورای امنیت ملی عراق حضور عناصر پ ک ک در کرکوک را به مثابه اعلام جنگ ضد دولت مرکزی دانست.
در کل می‌توان گفت، به دلیل غرق شدن کرکوک در بحرانهای سیاسی و امنیتی در یک دهه اخیر، برگزاری انتخابات شورای استانی می‌تواند مرهمی هر چند کوچک برای پایان دادن به این مناقشات در این استان باشد و با حل اختلافات بین اربیل و دولت مرکزی، امید است که امنیت به کرکوک بازگردد.
