الوقت- نشست فرمت مسکو درباره افغانستان از روز جمعه در شهر کازان روسیه آغاز شد تا بار دیگر مشکلات و مسائل اساسی افغانستان در دستورکار مذاکره و رسیدگی کشورهای منطقه قرار گیرد.
اظهارات ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه در امور افغانستان و همچنین ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه قبل از برگزاری نشست حاکی از آن است که در این نشست، موضوعات مهم و آینده‌نگر افغانستان به‌ویژه ایجاد حکومت فراگیر و مبارزه با تروریسم و مبارزه با قاچاق مواد مخدر را مطرح خواهد شد.
یکی دیگر از موضوعات احتمالی نشست مسکو، وضعیت حقوق بشر در افغانستان و موضوع تحصیل دختران و کار زنان است. نمایندگان کشورهایی که در این نشست حضور خواهند داشت نظرات خود را در این زمینه ها تکرار خواهند کرد.
نکته حائز اهمیت در این دور از گفتگوهای مسکو دعوت از امارت اسلامی طالبان برای حضور در نشست بود و طالبان نیز با اعزام یک هیئت به سرپرستی امیرخان متقی از این فرصت برای رایزنی با مقامات کشورهای حاضر و بیان دیدگاه‌هایش استفاده کرد.
در حالی که تاکنون تنها عده معدودی از کشورها حکومت طالبان را به رسمیت شناخته اند پیگیری این موضوع یکی از اهداف اصلی طالبان از حضور در نشست مسکو می‌باشد.
علاوه بر روسیه، قالب مسکو برای افغانستان شامل هند، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، چین، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان است.
از سوی ایران حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس جمهور ایران در امور افغانستان و سفیر ایران در کابل در نشست فرمت مسکو در کازان حضور دارد.
نشست روز جمعه پنجمین گردهمایی فرمت مذاکرات مسکو در مورد افغانستان است. سازوکار گفتگوی مسکو در مورد افغانستان در سال 2017 با هدف اصلی تسهیل حل و فصل سیاسی بین الافغانی برای تثبیت وضعیت در این کشور راه اندازی شد.
اولین نشست آن در 14 آوریل 2017 با حضور معاونان وزیر و نمایندگان ویژه 11 کشور از جمله طرف افغانستان برگزار شد.
هدف اصلی این نشست ارتقای روند آشتی ملی در افغانستان و استقرار زودهنگام صلح است. از زمان تسلط طالبان بر کابل در آگوست 2021، رایزنی‌های فرمت مسکو دو بار در اکتبر همان سال و در نوامبر 2022 برگزار شده بود. با اینکه در نشست سال 2021 «عبدالسلام حنفی» معاون نخست وزیر طالبان در مذاکرات حضور داشت اما آخرین، چهارمین دور نشست، در نوامبر 2022 بدون شرکت طالبان در مسکو برگزار شد.
دولت فراگیر همچنان در راس خواسته بین‌المللی از طالبان
از زمان تسلط طالبان بر افغانستان، شرط عمده جامعه بین المللی برای به رسمیت شناختن حکومت امارت اسلامی ایجاد حکومت فراگیر با حضور همه اقوام و مذاهب بوده است.
در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران، پاکستان و همچنین عربستان سعودی و امارات متحده عربی تنها کشورهایی هستند که دولت طالبان را به رسمیت می شناسند. با این حال، روسیه و هند از جمله کشورهایی هستند که در افغانستان نمایندگی های دیپلماتیک دارند.
تاکید اصلی در نشست مسکو نیز تشکیل حکومت فراگیر افغانستان خواهد بود. طالبان تقریباً منحصراً پشتون هستند که تنها یکی از اقوام متعدد در افغانستان محسوب می‌شوند، اما حدود 55 درصد از کل جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند. طالبان اعلام کرده اند که دولت کنونی از همه اقوام و مذاهب افغانستان است و تعهد خود به تشکیل حکومت فراگیر را اجرا کرده است، اما برخلاف این ادعا در حال حاضر این امر محقق نشده است.
در این رابطه ضمیر کابلوف، نماینده ریاست جمهوری روسیه در امور افغانستان، در حاشیه این نشست به خبرنگاران گفت که مسکو انتظار دارد گام های سازنده بیشتری از سوی کابل برای تشکیل یک دولت فراگیر قومی سیاسی انجام شود.
او گفت: "در آینده، این ممکن است مبنایی برای به رسمیت شناختن رسمی رهبری جدید افغانستان شود."
موضوع دیگری که نشست فرمت مسکو را مهم می کند، سفر احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی افغانستان به مسکو و استقبال گرم روس‌ها از او است. به نظر می رسد که در دیدار احمد مسعود و مقامات روسی، مذاکرات پیرامون وضعیت سیاسی افغانستان مهم باشد. این احتمال وجود دارد که به منظور آغاز گفتگوهای بین الافغانی، به غیر از نمایندگان کشورهای منطقه در امور افغانستان و همچنین سرپرست وزارت امور خارجه طالبان، تعدادی از شخصیت های سیاسی افغانستان نیز در این نشست شرکت کنند.
موضوع حیاتی دیگر نگرانی کشورهای آسیای میانه و روسیه نسبت به فعالیت گروه های تروریستی در افغانستان و افزایش قاچاق مواد مخدر است. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد که مسکو همچنان نگران فعالیت های داعش در افغانستان است.
این در حالی است که طالبان نگرانی کشورهای آسیای میانه از فعالیت گروه های تروریستی و افزایش قاچاق مواد مخدر را بی اساس می دانند.
طالبان روز گذشته به نقل از امیرخان متقی سرپرست وزیر امور خارجه در این نشست در شبکه اجتماعی ایکس (X) گفت که طی دو سال گذشته، دولت (امارت اسلامی) پس از بازسازی سیستم‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی، مبارزه با گروه‌های شورشی را که "توسط مهاجمان آموزش دیده بودند" سرعت بخشیده است. "
از نوع موضع‌گیری‌های رهبران طالبان چنین برمی‌آید که برای تشکیل دولت فراگیر و تحقق انتظارات کشورهای منطقه از حکومت امارت اسلامی، هنوز راه درازی در پیش است و باید جلسات بیشتری برگزار شود.
اما از سوی دیگر با توجه به مشکلات حاد اقتصادی و معیشتی در افغانستان و ضرورت رسیدگی بین المللی به مسائل بشردوستانه در این کشور، نشست مسکو علاوه بر بررسی آخرین هماهنگی‌های منطقه ای برای کمک به مردم افغانستان، نقش غیرسازنده غرب در اعمال تحریم‌ها علیه کابل و بلوکه کردن دارایی‌های این کشور را گامی در جهت بحران‌آفرینی بیشتر عنوان می‌کند.
در این رابطه سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در این نشست خطاب به شرکت کنندگان گفت که کشورهای غربی "خسارت جبران ناپذیری" به مردم افغانستان وارد کرده اند و باید بار اصلی بازسازی این کشور جنگ زده پس از جنگ را به دوش بکشند. در عوض، ایالات متحده دارایی های افغانستان را مسدود کرده است، در حالی که مردم در شرایط دشواری زندگی می کنند.
فصل جدید همکاری‌های منطقه ای با طالبان
فصل کازان از رایزنی‌های فرمت مسکو از یک جنبه دیگر نیز اهمیت بیشتری نسبت به مذاکرات پیشین دارد زیرا در اوایل ماه جاری، چین اولین قدرت بزرگی بود که سفیر جدیدی به نام ژائو زینگ را در کابل منصوب کرد.
در حالی که کشورهای دخیل در مذاکرات مسکو هنوز از به رسمیت شناختن کامل طالبان امتناع می‌کنند، آنها به دنبال تعامل با حاکمان جدید در کابل در زمینه مسائل امنیتی، بشردوستانه و اخیراً اقتصادی برآمده‌اند.
چین به دنبال شرایط با ثبات در افغانستان است زیرا می‌خواهد ابتکار کمربند و جاده خود را از طریق کریدور اقتصادی چین – پاکستان، به افغانستان گسترش دهد و دسترسی امن خود به آسیای مرکزی را تضمین کند. افغانستان در اوایل سال جاری به ابرپروژه کمربند – جاده چین پیوست ، در حالی که پاکستان " نقشه راه توسعه " را برای کابل ترسیم کرده است و در کنار ازبکستان خواهان پیشرفت در خط راه آهن ترانس-افغان هستند ، هند نیز خواهان پیشرفت پروژه خط لوله گاز تاپی است. سهیل شاهین، رئیس دفتر سیاسی اداره طالبان در کابل پیشتر گفته است: "ما خواهان روابط سنتی مثبت با هند هستیم، همانطور که برای چندین دهه بوده است، اما انتظار داریم که دهلی نو از هدف ما برای ثبات اقتصادی و به رسمیت شناختن حمایت کند."
