الوقت- سفر اردوغان به عربستان سعودی، قطر و امارات در این هفته، مرحله دیگری از تغییر سیاست خارجی ترکیه در قبال کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به شمار می‌رود که سال‌ها دچار تنش بود. سفر اردوغان به خلیج فارس درشرایطی انجام می‌شود که اقتصاد این کشور در بدترین وضعیت خود قرار دارد و ارزش لیر به پایین‌ترین سطح خود رسیده است و وقوع زلزله 7.8 ریشتری ماه فوریه که بیش از 100 میلیارد دلار هزینه روی دوش دولت گذاشته که حل این همه بحران به تنهایی از عهده دولت اردوغان خارج است. بنابراین، دولت جدید اردوغان برای فائق آمدن بر این مشکلات به کمکهای خارجی نیاز دارد و در آخرین دوره ریاست جمهوری خود به شیوخ ثروتمند منطقه متمرکز شده تا با کمک دوستان عرب، خون جدیدی در اقتصاد بحران زده ترکیه تزریق کند.
برای بررسی بیشتر ابعاد سفر اردوغان به کشورهای عرب خلیج فارس، الوقت با دکتر عبدالرضا فرجی راد، کارشناس مسائل بین‌الملل گفتگو کرده است.
سفر اردوغان به کشورهای عربستان، امارات و قطر در شرایط کنونی با چه اهداف و انگیزه‌هایی انجام می‌شود؟
اردوغان با اینکه دور آخر ریاست جمهوری خود را سپری می‌کند اما دوست ندارد که حزب عدالت و توسعه قدرت را از دست بدهد. بنابراین، در دور بعدی انتخابات یا قانون اساسی تغییر پیدا می‌کند و اردوغان دوباره نامزد انتخابات می‌شود یا اینکه یکی از نزدیکانش را به عنوان نامزد معرفی خواهد کرد و به همین خاطر دنبال این است تا با بهبود وضعیت داخلی، مقبولیت حزب حاکم را در بین مردم افزایش دهد.
الآن، اقتصاد ترکیه ضعیف شده و دلیل اصلی آن هم کاهش سرمایه گذاری خارجی در سالهای اخیر است و غربیها روابط خوبی با دولت اردوغان نداشتند و کشورهای عربی هم به دلیل تنشها، حاضر به سرمایه گذاری در ترکیه نشدند. اما در این دوره اردوغان سعی دارد روابط خوب و حسنه‌ای با کشورهای عربستان سعودی، امارات و کویت داشته باشد و در درجه اول، دنبال این است که از سرمایه‌های این کشورها در اقتصاد ترکیه استفاده کند. دوم، اینکه اعراب را متقاعد کند بخشی از درآمدهای خود را در بانکهای ترکیه سپرده گذاری کنند تا میزان ذخایر مالی و ارزی این کشور افزایش یابد.
ترکیه در حال حاضر از تورم شدید رنج می‌برد و هر چه پول خارجی در بانکهای این کشور بیشتر باشد پشتوانه مالی خوبی برای کنترل تورم خواهد بود. قطر مقداری از درآمد و سرمایه‌اش در بانکهای ترکیه سپرده گذاری کرد و اردوغان در انتخابات از طریق سرمایه‌گذاری قطر و ذخیره پول این کشور در بانک‌هایش، توانست تورم را در دوران انتخابات کنترل کند و یکی از اهداف اردوغان در سفر به کشورهای حوزه خلیج فارس جذب سپرده‌گذاری این کشورها در بانکهای ترکیه است.
قراردادهایی که بین ترکیه و کشورهای عربی خلیج فارس امضا شده است، بیشتر در چه حوزه‌هایی متمرکز است و آیا اعراب واقعا تمایلی برای سرمایه‌گذاری و بهبود وضعیت اقتصادی ترکیه دارند؟
در شرایط فعلی، عربستان دنبال ثبات در منطقه است و بدشان نمی‌آید با قدرت منطقه‌ای مانند ترکیه روابط خوبی داشته باشند ولی این همکاریها منوط به این است که ترکیه هم از لحاظ سیاسی با اعراب همراهی کند. زیرا کشورهای عربی دوست ندارند ترکیه سیاستهای قبلی خود از جمله حمایت از «اخوان المسلمین» را ادامه دهد و نیروهای ترکیه در شمال سوریه حضور داشته باشند، چرا که سوریه الآن بخشی از اتحادیه عرب است و همچنین اعراب نمی‌خواهند دولت اردوغان در امور داخلی آنها مداخله کند.
اگر این اختلافات و موانع رفع شود و به نظر می‌رسد اردوغان در این باره رویکرد خود را تغییر داده و روی مسئله اقتصاد متمرکز است، کشورهای عربی هم تمایل دارند که در اقتصاد ترکیه سرمایه‌گذاری کنند. چراکه ترکیه کشور جذابی برای سرمایه گذاری است و ضمن اینکه ترکیه در سه دهه گذشته از ثبات نسبی سیاسی برخوردار بوده است و این برای اعراب هم اهمیت ویژه‌ای دارد.
با اینکه اردوغان در دو سال گذشته تلاش کرده با دریافت کمکهای مالی و امضای توافقات تجاری با سایر کشورها، از جمله اعراب اقتصاد متزلزل ترکیه را سر و سامان دهد، اما با این حال این اقدامات نتوانسته در بهبود اوضاع اقتصادی گشایشی ایجاد کند و ارزش لیر به پایین‌ترین سطح خود در دو دهه اخیر رسیده است. دلیل این مسئله چیست؟
ما نمی‌توانیم بگوییم که اقتصاد ترکیه کلا ویران شده است، درحالی که اگر آمارها را نگاه کنیم سال گذشته ترکیه بیشترین صادرات تاریخ این کشور و همچینین بیشترین درآمدهای توریستی را داشت. درآمد توریستی خیلی مهم است و نشان می‌دهد که این درآمدها در بخشهای مختلف ترکیه، از جمله بخش تولید توزیع شده است. وقتی بیشتر مردم خاورمیانه و روسیه در ترکیه خانه خریداری می‌کنند، خود به خود در این کشور اشتغال ایجاد می‌کند و همه اینها به نفع اقتصاد است.
اردوغان فقط یک اشتباه داشت و اینکه می‌خواست قیمت ارز را پایین بیاورد تا صادرات را افزایش دهد اما این سیاست از کنترل خارج شد و از طرفی کاهش سرمایه گذاری غربیها هم مشکلات جدی ایجاد کرد و کاهش درآمدها بر نرخ تورم هم اثر گذاشت. با اینکه تورم افزایش یافته و ارزش پول ملی پایین آمده است اما از آن سو میلیونها توریست به ترکیه آمده‌اند و ارز خارجی هم به اقتصاد این کشور تزریق شده و صادرات این کشور هم بالاترین رکورد را ثبت کرده است.
برخی منابع گفته‌اند که اردوغان دنبال جذب50 میلیارد دلار از کشورهای عربی برای سرمایه گذاری در اقتصاد ترکیه است، آیا باتوجه به اوضاع بحرانی این کشور این مبالغ دردی از کشور دوا خواهد کرد. از آنجا که برای جبران آسیبهای زلزله اخیر بیش از 100 میلیارد دلار نیاز است که اردوغان مدعی شده در مدت یکسال همه واحدهای تخریب شده را خواهد ساخت؟ نظرتان در این باره چیست؟
اگر این 50 میلیارد دلار برای بازسازی‌های زلزله باشد بسیار خوب است اما اردوغان این مقدار پول را فقط در ساخت و سازها استفاده نخواهد کرد اما این رقم به اقتصاد این کشور کمک می‌کند. زیرا 50 میلیارد دلار رقم کمی برای ترکیه نیست و اگر در امور توسعه به صورت دقیق بکار گرفته شود، طبیعتا در کنترل تورم اثر مثبت خواهد گذاشت و همچنین جامعه اقتصادی را فعال می‌کند و تا حدی رضایت مردمی را جلب خواهد کرد.
از طرفی، اردوغان پس از پیروزی در انتخابات اخیر مسیر دوری از روسیه و گرایش به غرب را در پیش گرفته است و زمانی که روابط آنکارا با غربیها بهبود پیدا کند می‌تواند سرمایه‌گذاری غرب را جذب کند و این برای اقتصاد ترکیه تاثیر مثبتی خواهد گذاشت.
اردوغان گفته که با تغییر ترکیب کابینه و آوردن تکنوکراتهای جدید می‌تواند در پنج سال آخر ریاست جمهوری خود، رشد اقتصادی ترکیه را افزایش دهد، شما چشم انداز اقتصادی این کشور را در سالهای آینده چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یکی از اهداف اصلی اردوغان این است که در 5 سال آینده و پایان دوره ریاست جمهوری خود، یک دستاورد اقتصادی داشته باشد. هر چند بر اساس قانون اساسی نمی‌تواند دوباره رئیس جمهور شود اما با وجود داشتن اکثریت کرسی‌های حزب عدالت و توسعه در پارلمان می‌توانند این قانون را تغییر دهند تا راه برای ورود مجدد او به قدرت هموار شود یا یکی از اعضای حزب مسیر اردوغان را ادامه دهد.
بنابراین، اردوغان که می‌خواهد قدرت همچنان در دست حزب عدالت و توسعه باقی بماند باید با برنامه‌های مدون اقتصاد کشور را بهبود دهد و به سمت توسعه حرکت کند تا بتواند در انتخابات آتی هم موفق باشد. هر چند مخالفانش به خاطر اختلافات نتوانستند در انتخابات گذشته موفق شوند اما می‌توانند در انتخابات آتی با اتحاد بیشتر در برابر اردوغان و حزب حاکم پیروز شوند و اردوغان هم به این مسئله واقف است که مخالفان در انتخابات دور بعد اشتباهات گذشته را تکرار نخواهند کرد.
