الوقت- درحالی که دولت سوریه این روزها پرونده «بازگشت آوارگان» را در اولویت قرار داده تا پس از سالها، میلیونها سوری را به وطن بازگرداند اما غربیها دوباره دست بکار شده‌اند تا این پرونده به سرانجام نرسد. در همین رابطه، اتحادیه اروپا چهارشنبه گذشته (21 تیر) قطعنامه‌ای صادر کرد که در آن بازگشت آوارگان سوری از لبنان باید داوطلبانه، با عزت و ایمن و مطابق با استانداردهای بین‌المللی باشد. این قطعنامه که هدف آن نگه داشتن آوارگان در خاک لبنان است خشم لبنانی‌ها را برانگیخته است.
پارلمان لبنان در اعتراض به این تصمیم، آنرا مغایر با قانون اساسی، قوانین لبنان و قوانین بین‌المللی و حق بازگشت آوارگان به کشورشان اعلام کرد. عصام شرف الدین، وزیر امور مهاجران دولت پیشبرد امور لبنان هم تصمیم پارلمان اروپا را مداخله در امور کشورهای مستقل عنوان کرد و از پارلمان اروپا خواست که به خاطر این اقدام خود، از لبنان عذرخواهی کند.
قاسم هاشم، عضو فراکسیون توسعه و آزادسازی هم این تصمیم را مداخله آشکار در حاکمیت ملی لبنان عنوان کرد و گفت:«پارلمان اروپا فراموش کرده که لبنان، یک استان یا کشور اروپایی نیست. ای کاش آنان به تجاوزات و اقدامات اسرائیل علیه لبنان هم توجه می‌کردند».
جبران باسیل، رئیس جریان آزاد ملی لبنان نیز واکنش تندی به تصمیم پارلمان اروپا داشت و اعلام کرد:«اروپاییها به چه حقی درباره ابقای آوارگان سوری در لبنان نظر می‌دهند؟ تصمیم‌گیری درباره این موضوع مربوط به لبنانی‌ها بوده و یک مسئله حاکمیتی برای کشور ماست. کشورهای اتحادیه اروپا چرا چیزی را که خودشان نمی‌پذیرند به لبنان تحمیل می‌کنند؟ سقف مهاجرت به اروپا از 30 هزار نفر فراتر نمی‌رود درحالی که لبنان میزبان 2 میلیون آواره است. آیا اروپا جرات دارد با همین لحن با ترکیه صحبت کند؟».
رئیس شورای اجرایی حزب‌الله هم تأکید کرد، کاری که اروپاییها با موضوع آوارگان سوری در لبنان کرده‌اند، اقدامی وقیحانه و شنیع است. آنها در امور لبنان مداخله و برخی مسائل خود را بر لبنانی‌ها تحمیل کردند. آنها با آمریکایی‌ها و تکفیری‌ها این بلا را بر سر لبنان، سوریه، عراق و منطقه آوردند و باید به آنها بگوییم بروید و به امور خودتان برسید.
با وجود مخالفت گسترده جریانهای سیاسی لبنان با تصمیم اروپا، اما در این میان تنها حزب نیروهای لبنانی به ریاست سمیر جعجع با تصمیم دوستان غربی خود جهت ابقای آوارگان سوری در لبنان موافق است زیرا ادامه این روند سبب می‌شود تا آنها از آب گلالود ماهی گرفته و فشارها به حزب‌الله را تشدید کنند.
توافقات بیروت و دمشق برای بازگشت آوارگان
ادعای پارلمان اروپا درحالی است که مقامات سوری و لبنانی به دنبال پیدا کردن راه‌های تسریع بازگشت آوارگان سوری در طول بیش از یک سال گذشته جلسات متعدد برگزار و توافقات مختلفی انجام داده اند.
در یکی از مهمترین رایزنی‌های دو طرفه وزیر مهاجرت و امور پناهندگان لبنان سپتامبر 2022 در دیدار با مقامات سوری، روند بازگشت آوارگان را مورد بررسی قرار داد و اعلام کرد که بیروت یک طرح قابل قبول برای بازگرداندن ماهانه ۱۵ هزار آواره سوری به صورت داوطلبانه ترسیم کرده است. دولت سوریه هم آمادگی خود را برای پذیرش 200 هزار پناهنده اعلام کرد.
وزیر مهاجرت لبنان دو هفته پیش هم در اظهاراتی گفت که مرحله جدید بازگشت آوارگان سوری به زودی آغاز می‌شود و دو طرف آمادگی دارند تا بازگشت آوارگان سوری را با اتخاذ روش‌های جدید آغاز کنند که در مرحله اول ممکن است به 180 هزار نفر برسد. همچنین میشل عون، رئیس جمهور سابق لبنان هم ماه گذشته در سفر به دمشق، با مقامات ارشد سوریه دیدار و گفتگو کرد تا شاید پس از دوازده سال آوارگان بتوانند به سرزمین خود بازگردند.
لبنان در سال ۲۰۱۹ اولین مرحله از بازگرداندن آوارگان سوری به کشورشان را آغاز کرد و مرحله جدید آن نیز در اواخر ۲۰۲۲ پیگیری شد، اما مانع‌تراشی‌های بین‌المللی مانع از اجرای کامل این پروژه شد.
علاوه‌بر آمریکا و اروپاییها، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل و نمایندگی آن در لبنان هم بارها اعلام کرده که با بازگشت آوارگان سوری مخالف است. این کمیساریا و همچنین دیگر نهادهای وابسته به سازمان ملل بیانیه‌های هشدارآمیزی نیز با این مضمون که سوریه برای بازگشت آوارگان، امن نیست صادر کرده و در تلاش برای تحریک پناهجویان سوری به ماندن در لبنان هستند.
سازمان ملل و غرب سعی دارند با دادن وعده‌های توخالی حمایت مالی از آوارگان در ازای ماندن در کشورهای مهمان، راه بازگشت آنها را سد کنند. اما تجربه یک دهه اخیر نشان داد که غربیها و سازمان ملل هیچ کمکی به آوارگان نمی‌کنند و وضعیت تاسف باری که میلیونها سوری در کشورهای دیگر دارند، به خوبی این واقعیت را بازگو می‌کند.
لبنان از 2019 که با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند، و یارای میزبانی از آوارگان نیست. بر اساس داده‌های سازمان ملل، بیش از 850 هزار پناهجوی سوری در لبنان اقامت دارند، اما دولت لبنان این رقم را حدود 1.5 میلون نفر اعلام کرده است، لذا بازگشت این تعداد از آوارگان در شرایط کنونی می‌تواند فضای تنفسی را به دولت ورشکسته دولت بدهد. زیرا هزینه اسکان و تامین مایحتاج اولیه این تعداد از پناهنده‌ها برای دولت در بحران لبنان سخت است. اما غربیها علاوه بر اینکه هیچ حمایتی از آوارگان نمی کنند بلکه می خواهند هزینه‌های آنرا از جیب ملت لبنان تامین کنند.
هر چند پناهندگان سوریه که در ابتدای جنگ داخلی به کشورهای همسایه گریختند و حداقل از میدان نبرد و کشتارها دور بودند اما با این حال بسیاری از آنها در وضعیت اسفباری زندگی می‌کنند.
در سال ۲۰۱۴، سازمان ملل در گزارشی اعلام کرده بود که ورود تعداد زیادی مهاجر به لبنان فشار بسیار زیادی را بر شرایط اقتصادی و اجتماعی این کشور وارد کرده است و تأسیسات و نهادهای خدمات عمومی در لبنان قادر به مقابله با افزایش شدید تقاضا نیستند.
در بخش تأمین مواد غذایی مورد نیاز پناهجویان با توجه به اینکه بخش کشاورزی در لبنان ضعیف بود، این کشور با مشکلات زیادی در کمک‌رسانی به مهاجران سوری مواجه شده است. حتی وضعیت آوراگان در خاک لبنان، از زمانی که بحران اقتصادی شروع شد وخیم‌تر شد. بنا بر نتیجه تحقیقات صندوق کودکان سازمان ملل «یونیسف» که در تابستان 1400 منتشر شد، در مجموع ۷۷ درصد خانوارهای لبنانی غذا و یا پول کافی برای خرید غذا را ندارند و این رقم در بین پناهجویان سوری به ۹۹ درصد رسیده است. به گفته شرف الدین، حدود 90 درصد آوارگان سوری زیر خط فقر زندگی می‌کنند.
آن روی چهره بشردوستانه اروپا
اتحادیه اروپا که در دوره بحران سوریه، در کنار آمریکا با حمایت از گروههای تروریستی، آتش جنگ در این کشور را شعله‌ور کرده و میلیونها نفر را آواره کردند اکنون نیز به خیمه شب بازی‌های خود ادامه می‌دهند. این تصمیم اروپا حمله به حاکمیت لبنان، مداخله در امور داخلی آن و ضربه زدن به امنیت و ثبات لبنان به شمار می‌رود.
اروپاییها که از زیر بار پذیرش مسئولیتهای خود در قبال آوارگان شانه خالی می‌کنند، قصد دارند با اینگونه اقدامات مخرب چوب لای چرخ بازگشت آوراگان بگذارند. این درحالی است که هم آوارگان و هم دولتهای لبنان و سوریه خواستار بازگشت آوارگان به وطن هستند ولی اروپا قصد دارد برای آینده صدها هزار سوری تصمیم بگیرد.
غربیها سعی دارند با تبلیغات دروغین و اینکه اگر آوارگان به سوریه بازگردند توسط دولت دستگیر و زندانی خواهند شد، از بازگشت آنها ممانعت کنند اما این درحالی است که دولت سوریه تسهیلات زیادی در این زمینه ارائه و با صدور قانون عفو عمومی نشان داده که آوارگان در صورت بازگشت به کشورشان تحت هیچگونه پیگرد قانونی و امنیتی قرار نخواهند گرفت و همچنین دولت دمشق متعهد به تامین سرپناه مناسب برای آنهاست.
اقدام اروپاییها درحالی است که دولت سوریه توانسته در سالهای اخیر امنیت نسبی را در کشور برقرار کند و تسهیلاتی هم برای بازگشت آوارگان فراهم کرده است اما سازمان ملل به تبعیت از غرب در این مسیر کارشکنی می‌کنند. غربیها درحالی سنگ آوارگان سوری را به سینه می‌زنند که همین آوارگان در یک دهه گذشته به دلیل نقشه‌های شوم آمریکا و اروپا از وطن خود رانده شده و هزاران نفر از آنها جان خود را در دریا و سرما از دست داده‌اند.
کشورهای اروپایی هم مانند دولت آمریکا معتقدند که اگر آوارگان به کشورشان بازگردند، در بین افکار عمومی اینگونه جا خواهد افتاد که بشار اسد، رئیس جمهور سوریه توانسته با شکست تروریستها امنیت را در کشور برقرار کند و افزایش وجهه و اعتبار دمشق در عرصه بین‌المللی برای غربیها که با همه توان برای سرنگونی بشار اسد تلاش کردند گران تمام خواهد شد.
با اینکه کشورهای عربی پس از 12 سال تخاصم، مسیر عادی سازی روابط با دمشق را در پیش گرفتند و مشروعیت دولت سوریه افزایش یافت اما اروپاییها دنبال مشروعیت زدایی از دولت سوریه هستند.
غربیها درصددند با نگه داشتن آوارگان در خاک لبنان و سایر مناطق، از اهرم فشار آن بر علیه دولت مرکزی استفاده کنند و امتیازات سیاسی را از دمشق بگیرند. اما ممانعت در برابر بازگشت آوارگان، نه تنها کمکی به حل این پرونده نخواهد کرد بلکه می‌تواند میلیونها سوری را در شرایط سخت اقتصادی قرار دهد که قربانی جاه‌طلبی‌های غرب شده‌اند. چرا که کشورهای میزبان آوارگان دیگر توان پذیرایی از مهانانان ناخوانده را ندارند. از طرفی، تصمیم اروپا در آینده موج جدیدی از مهاجرت به سمت مرزهای اروپایی را کلید خواهد زد و بحران جدیدی را پیش پای غرب قرار خواهد داد.
