الوقت- با بسته شدن پرونده جنگ گسترده دولت سوریه با تروریسم و آزادسازی بخش زیادی از مناطق این کشور، اکنون پرونده بازسازی ویرانی‌ها و بازگشت آوارگان به مهمترین دستور کار دمشق برای عیور کامل از بحران تبدیل شده است. در این میان دمشق تا زمانی که بتواند روی پای خود بایستد برای رسیدگی به وضعیت بخش زیادی از مناطق کشور همچنان نیازمند کمکهای انساندوستانه بین المللی است اما تلاش طرف‌های غربی برای استفاده ابزاری از کمکهای بشردوستانه و نگاه تبعیض آمیز به مردم سوریه موجب شده تا مسیر ارسال این کمکها با چالش مواجه شود.
شورای امنیت سازمان ملل روز سه‌شنبه (20 تیر) تشکیل جلسه داد تا دو قطعنامه پیشنهادی از سوی سوئیس و برزیل و همچنین روسیه برای تمدید سازوکار ارسال کمکهای بین‌المللی بشردوستانه به سوریه از طریق مرز مشترک این کشور با ترکیه به رای گذاشته شوند.
در این جلسه، 13 کشور از مجموع 15 عضو دائم و غیردائم شورای امنیت به قطعنامه پیشنهادی سوئیس و برزیل برای تمدید 9 ماهه سازوکار ارسال کمکهای بین‌المللی از طریق گذرگاه «باب الهوی» در مرز مشترک ترکیه با سوریه، رای مثبت دادند و چین نیز بدان رای ممتنع داد با این حال روسیه از حق وتو استفاده کرده و مانع از تصویب این قطعنامه شد.
به دنبال آن نیز، قطعنامه پیشنهادی روسیه مبنی بر تمدید سازوکار انتقال کمک های بشردوستانه به سوریه از طریق گذرگاه مرزی «باب الهوی» برای شش ماه دیگر به رای گذاشته شد و فقط چین و روسیه به پیشنهاد روسیه رأی مثبت دادند و ۱۰ عضو دیگر شورای امنیت به آن رأی ممتنع دادند در حالی که ایالات متحده، انگلیس و فرانسه آنرا رد کردند.
در همین حال، «واسیلی نبنزیا»، نماینده دائم روسیه در سازمان ملل در رابطه با استفاده کشورش از حق وتو اظهار داشت:«تمدید سازوکار ارسال کمکهای بشردوستانه به سوریه، تنها برای غرب جهت تامین تروریستهای مستقر در ادلب ضروری است».
نبنزیا در مورد قطعنامه پیشنهادی روسیه برای تمدید سازوکار ارسال کمکهای بشردوستانه به سوریه عنوان کرد:«در صورتی که قطعنامه پیشنهادی روسیه به تصویب نرسد، سازوکار ارسال کمکهای بشردوستانه از طریق مرز به سوریه می‌تواند بسته شود».
به دلیل اختلافات روسیه و غرب، قرار است رایزنی‌ها در این باره ادامه پیدا کند تا به راه‌حلی درباره مکانیسم ارسال کمکهای انساندوستانه دست پیدا کنند. روسیه گفته عملیات‌هایی که در قالب کمکرسانی به سوریه انجام می‌شوند نقض حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه است و کمکها به سوریه را می‌توان از داخل این کشور انجام داد.
در پی ناکامی در جلسه شورای امنیت، دولت سوریه با ارسال نامه‌ای به شورای امنیت از تصمیم خود برای اجازه ورود کمکهای بشردوستانه از طریق گذرگاه مرزی با ترکیه برای مدت 6 ماه خبر داد. در این نامه آمده است که هدف سوریه، بهبود شرایط زندگی همه سوری ها و اوضاع انسانی در این کشور و ایجاد ثبات است. سوریه تاکید کرده که کمکهای سازمان ملل باید با همکاری و هماهنگی کامل با دولت سوریه ارائه شود.
مکانیسم کمکهای بشردوستانه
مکانیسم ایجاد شده در سال 2014 به سازمان ملل اجازه می‌دهد تا کمکهای بشردوستانه را به ساکنان مناطق تحت کنترل مخالفان در شمال غرب سوریه بدون کسب مجوز از دولت سوریه ارسال کند که دمشق این مکانیسم را محکوم کرده و آنرا نقض قوانین و حاکمیت خود می‌داند. در سالهای اخیر، ارسال کمکها به سوریه علاوه بر گذرگاه باب الهوی، گذرگاه‌های «باب السلامه» در مرز مشترک با ترکیه، «الیعربیه» در مرز مشترک با عراق و «الرمثا» در مرز مشترک با اردن را نیز در برمی‌گرفت اما پس از اصرار مسکو و دمشق، گذرگاه باب الهوی به تنها مسیر ارسال کمکها تبدیل شد و دوره استفاده از آن نیز به شش ماه کاهش یافت.
پس از وقوع زلزله در فوریه سال جاری که مناطق شمالی سوریه را لرزاند و خساراتی را به این مناطق تحمیل کرد، بشار اسد، رئیس جمهور سوریه اجازه داد تا دو گذرگاه مرزی دیگر برای ارسال کمکهای خارجی باز شود، اما ماموریت این گذرگاهها در اواسط ماه آگوست به پایان می‌رسد.
سازمان ملل می‌گوید چهار میلیون نفر در شمال غرب سوریه که بیشتر آنها زن و کودک هستند، پس از سال‌ها درگیری، بحران‌های اقتصادی، شیوع بیماری‌ها و فقر روزافزون ناشی از زلزله ویرانگر فوریه، برای زنده ماندن به کمکهای بشردوستانه نیاز دارند اما غربیها در این مسیر سنگ‌اندازی می‌کنند. آمریکا با اینکه ادعای دفاع از حقوق بشری دارد اما پس از زلزله هم حاضر نبود تا تحریم‌ها علیه دولت سوریه را لغو کند تا کمکهای خارجی به مناطق زلزله زده سرازیر شود و اکنون نیز به بهانه ارسال کمکها اهداف دیگری را دنبال می‌کند.
چرا دمشق با تمدید فعالیت گذرگاه باب الهوی موافقت کرد؟
روسیه و سوریه بارها تاکید کرده‌اند که هر گونه کمک خارجی به سوریه باید در ابتدا به دست دولت مرکزی برسد تا دمشق آنرا به نسبت نیازهای مناطق مختلف در بین مردم تقسیم کند اما آمریکا و غربیها سعی دارند با دور زدن دولت مرکزی، به مناطق خاصی که تروریستها در آن مستقر هستند، این کمکها را ارسال کنند.
این اقدام به نوعی نقض حاکمیت دولت سوریه به شمار می‌رود که روسها و دمشق با آن به شدت مخالف هستند. مسکو قصد دارد با تحویل کمکهای بشردوستانه به سوریه، به دولت قانونی این کشور مشروعیت بیشتری بدهد و دمشق را به عنوان تنها مرجع قانونی که مجاز به تأیید ورود کمکها و نظارت بر توزیع آن است، اعلام کند.
در حال حاضر، با اینکه کشورهای عربی هم روابط خود را با دولت سوریه عادی سازی کرده‌اند اما واشنگتن حاضر نیست که دولت بشار اسد را به رسمیت بشناسد و تحویل کمکهای انساندوستانه به دمشق را نوعی مشروعیت بخشی به دولت مرکزی می‌داند.
از طرفی، در مناطق شمالی و به ویژه ادلب برخی سازمانهای وابسته به غرب از جمله «کلاه سفیدها» حضور دارند که ظاهرا کمکهای بشردوستانه انجام می‌دهند اما در اصل به تروریستها خدمات رسانی می‌کنند و آمریکا سعی دارد کمکها را به این سازمانها و گروهها تحویل داده و آنها در مناطق‌زلزله زده ادلب و سایر مناطق شمالی تقسیم کنند و این هم به منزله نقض حاکمیت است. چرا که، این گروهها مدعی خواهند شد آنها به مردم کمکرسانی کرده‌اند و دولت مرکزی نقشی در این ماجرا نداشته است.
همچنین روسیه و سوریه از این نگران هستند که در لابلای این کمکهای بشردوستانه، تسلیحات غرب هم به تروریستهای ادلب ارسال شود که در سالهای گذشته چنین برنامه‌ای انجام شده بود. آمریکا سعی دارد با تقویت گروه‌های ترویستی، آتش جنگ در سوریه را همچنان شعله‌ور نگه دارد تا بتواند با تداوم اشغالگری خود به غارت منابع نفت و گاز این کشور اقدام کند.
دولت سوریه با موافقت خود برای ارسال کمکهای بشردوستانه به مدت شش ماه، می‌خواهد به جامعه جهانی و مردم زلزله زده شمال کشور نشان دهد که حاضر است به مردم نیازمند در مناطق شمالی حتی مناطق تحت کنترل تکفیریها کمک کند تا هر گونه اتهام زنی غربیها و تروریستها برای مانع تراشی دمشق در این زمینه را از بین ببرد. از طرفی، دولت می‌خواهد با این اقدام، حاکمیت خود را بر مناطق اشغالی در شمال سوریه نشان دهد و این مقدمه‌ای برای آزادسازی مناطق اشغالی در آینده است.
از طرف دیگر قدم‌های برداشته شده در مسیر عادی سازی روابط با آنکارا اکنون تاحدودی نگرانی‌های دمشق از نقض توافقات امنیتی از سوی ترکیه در تجهیز گروه‌های ترویستی ادلب را کاهش داده است.
همچنین باتوجه به عادی سازی روابط کشورهای عربی با سوریه اکنون به نظر می‌رسد که شرایط برای اتکای کمتر سوریه به کمکهای ظاهراً بشردوستانه غربیها فراهم شده و سازمان ملل می‌تواند با کمک اعراب منطقه، کمکهای بشردوستانه را به سوریه ارسال کند و در این مسیر آمریکا هم نمی‌تواند سنگ‌اندازی کند.
