الوقت- دهها میلیون نفر از مردم ترکیه روز یکشنبه به پای صندوقهای رای رفتند تا رئیس جمهور و 600 نماینده پارلمان را برای پنج سال آینده انتخاب کنند اما برخلاف کرسی‌های پارلمان، نتیجه کرسی ریاست جمهوری در دور اول مشخص نشد. با پایان شمارش آراء، رئیس کمیته عالی انتخابات ترکیه اعلام کرد که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه با کسب 26 میلیون و 546 هزار رای (49.5 درصد آرا)، کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب «جمهوری‌خواه خلق» و نامزد ائتلاف شش گانه مخالفان، 24 میلیون و 207240 رای (44.89 درصد آرا) و سنان اوغان با 2 میلیون و 700 هزار رای (5.2 درصد آرا) را کسب کردند. از آنجا که هیچکدام از نامزدها بیش از 50 درصد آرا را به دست نیاوردند، انتخابات به دور دوم کشیده شد.
رئیس دیوان عالی انتخابات ترکیه در بیانیه‌ای در واکنش به اعتراضات به عملکرد شمارش و ثبت آرا اعلام کرد:«مشکلی در فرایند اخذ و شمارش آرای در داخل و خارج از کشور وجود ندارد». این درحالی است که قلیچدار اوغلو و احزاب مخالف نسبت به نتایج آرا ابراز نگرانی کرده بودند. قلیچدار اوغلو به کمیسیون عالی انتخابات هشدار داده بود که آنها باید آمارهای صحیح و دقیق مورد تایید شهرهای مختلف را ثبت و اعلام کنند.
باتوجه به اینکه هیچ از نامزدها اکثریت نسبی را کسب نکردند، بنابراین رأی دهندگان ترکیه دو هفته دیگر (28 می) برای دور دوم انتخابات به پای صندوقهای رای خواهند رفت تا تصمیم بگیرند که آیا اردوغان برای سومین دوره در مسند قدرت باقی بماند یا اینکه قلیچدار اوغلو پس از دو دهه یکه‌تازی، رقیب سرسخت خود را از کرسی ریاست به زیر می‌کشد.
این سومین باری است که ترک‌ها مستقیماً به یک رئیس‌جمهور رأی می‌دهند و اردوغان در دور اول هر دو انتخابات قبلی را به طور کامل پیروز شده بود ولی این بار از پس رقیب خود برنیامد و بخشی از آرای او به سبد قلیچدار اوغلو و سنان اوغان واریز شد. نظرسنجی‌های پیش از انتخابات حاکی از آن بود که اردوغان برای اولین بار در انتخابات در خطر شکست در برابر رقیب اصلی خود قرار دارد اما در پای صندوقها همه چیز عوض شد و اردوغان این بار هم در بالای لیست نامزدها قرار گرفت و برای حفظ پایه‌های ریاست خود به 1.5 درصد دیگر از آرای مردم نیاز دارد که به نظر می‌رسد برای رسیدن به این هدف کار سختی نخواهد داشت.
اطمینان اردوغان و قلیچدار اوغلو به پیروزی در دور دوم
درحالی که نتایج انتخابات ریاست جمهوری، همه پیش‌بینی‌ها و نظرسنجی‌ها را باطل کرد، اما با این حال دو رقیب باقی مانده اطمینان دارند که در دور دوم پیروز نهایی خواهند بود. اردوغان روز دوشنبه در واکنش به حضور گسترده مردم این کشور در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی گفت:«ما به خواسته ملت که از طریق صندوق رای آشکار شد احترام می‌گذاریم. صرف‌نظر از نتیجه، پیروز انتخابات، دموکراسی ترکیه و 85 میلیون جمعیت کشور بود». رئیس جمهور ترکیه گفت که ائتلاف او پیروز دور دوم انتخابات ریاست جمهوری خواهد بود و آرای بیشتری را جذب خواهد کرد. اردوغان تاکید کرد:«امیدوارم که به یک موفقیت تاریخی دست پیدا کنیم. با توجه به دستیابی ائتلاف مردم به اکثریت کرسی‌های پارلمان در انتخابات، مردم ترکیه تاکید کردند که به ما و ائتلافمان اعتماد دارند».
کمال قلیچداراوغلو، نیز نسبت به پیروزی خود ابراز اطمینان کرد و در توییتر به هوادارانش گفت:«ناامید نشوید، ما با هم خواهیم ایستاد و در دور دوم انتخابات پیروز خواهیم شدد». سنان اوغان رهبر حزب «جنبش ملی‌گرا» و دیگر نامزد انتخابات هم گفته است که ورود او به صحنه انتخابات ریاست جمهوری، نتیجه رای گیری را تغییر داده است.
سایر مقامات ترکیه هم به نوعی درباره انتخابات اظهارنظر کرده‌اند و در این باره فایک اوزتراک، معاون رئیس حزب جمهوری خواه خلق و سخنگوی این حزب در سخنانی گفت که قلیچداراوغلو قطعا در دور دوم پیروز خواهد شد. او در بیانیه‌ای گفت: انتخابات یکشنبه نشان داد که اردوغان از ملت ما رای اعتماد نگرفت. در 15 روز آینده، ما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا حق، قانون و عدالت را به این کشور بیاوریم. اراده ملت ما بالاتر از هر چیز دیگری است و اتحاد ملی ترکیه برنده دموکراسی خواهد بود و رهبری خواهد کرد». صلاح‌الدین دمیرتاش، سیاستمدار زندانی کُرد هم پیش از پایان شمارش آرا از شهروندان و مقاماتی که در روند شمارش آرا مشغول به فعالیت هستند خواسته بود که سمت خود را ترک نکنند.
آرای اوغان تعیین کننده است
مسئله مهمی که سبب شد تا آرای مردم در انتخابات تقسیم شود و هیچ یک از نامزدها اکثریت را کسب نکنند، در واقع نامزد سوم این انتخابات یعنی سینان اوغان بود که با کسب حدود ۵.۲ درصد آرا مانع دستیابی اردوغان و قلیچداراوغلو به پیروزی نهایی شد و حالا افرادی که به او در دور اول رای داده‌اند نقش تاثیرگذاری در پیروز نهایی انتخابات خواهند داشت و آرای طرفداران اوغان به سبد هر کدام از نامزدها اضافه شود پیروز میدان خواهد بود.
اگرچه اردوغان روی کاغذ شانس اول ریاست جمهوری در دور دوم است اما همه چیز به هواداران اوغان بستگی دارد که به توصیه‌های او گوش کنند یا نه. اوغان در اظهارات خود پس از پایان انتخابات گفته که حاضر است از قلیچدار اوغلو حمایت کند اما به شرط اینکه قول دهد امتیازی به حزب دموکراتیک خلق‌ها (کردها) که او از آنها به عنوان تروریست یاد کرد، نخواهند داد. اوغان گفت:«من با رهبران ائتلاف خود صحبت خواهم کرد، در چند روز آینده از رای‌دهندگانم می‌پرسم و سپس در ۱۴ روز آینده تصمیم خواهیم گرفت و به وظیفه خود عمل خواهیم کرد».
این شرط اوغان به گونه‌ای قلیچدار اوغلو را بر سر دو راهی سخت تصمیم گیری قرار خواهد داد، زیرا از یکسو برای شکست دادن اردوغان به آرای طرفداران سنان اوغان نیاز دارد، از طرفی، تن دادن به شروط او به معنای از دست دادن احتمالی آرای بخشی از جامعه کردها خواهد بود که در دور اول از قلیچدار اوغلو حمایت کردند. باتوجه به اینکه طرفداران اوغان هم مثل خود او با کردها میانه خوبی ندارند و چون قلیچدار اوغلو، حامی دموکراتیک خلق‌ها است، ناگزیر اردوغان را انتخاب خواهند کرد تا او برای سومین دوره متوالی سکان هدایت ترکیه را به دست بگیرد. صرف نظر اینکه سنان اوغان و هوادارانش از چه نامزدی حمایت کنند اما برخی احزاب مخالف که در ائتلاف قلیچدار اوغلو هستند معتقدند که کنار رفتن او بیشتر به نفع اردوغان خواهد بود.
مخالفان اردوغان انتظار داشتند از عصبانیت رای‌دهندگان از بحران اقتصادی ترکیه و هچنین پاسخ کُند دولت به زمین‌لرزه‌های فوریه که ۵۰ هزار کشته برجای گذاشت منتفع شوند؛ اما پیش‌بینی می‌شود اردوغان بعد از پشت سر گذاشتن دور اول، بتواند حضور خود را در قدرت به دهه سوم بکشاند. اردوغان محافظه کار، مذهبی و ملی‌گرا از سال 2003 تا 2014 نخست وزیر ترکیه و از سال 2014 به بعد رئیس جمهور ترکیه بود. او به عنوان شهردار استانبول در دهه 1990 به شهرت رسید و در دهه اول هزاره جدید به دلیل مطرح کردن ترکیه به عنوان یک قدرت اقتصادی در بازارهای نوظهور مورد تحسین قرار گرفت اما در سالهای اخیر به دلیل بحران اقتصادی و تورم افسار گسیخته بخشی از محبوبیت خود را در بین مردم از دست داد و آثار آن نیز در نتایج این دور از انتخابات ملموس بود. با این حال رای گسترده ملت ترکیه به اردوغان، نشان داد که تورم و بحران اقتصادی و زلزله مهیب سه ماه پیش، نتوانسته در نظر مردم تزلزلی ایجاد کند.
انتخابات ترکیه از قاب‌های متفاوت
در این دور از انتخابات بر اساس گفته کمیته عالی انتخابات حدود 89 درصد از واجدین شرایط در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی مشارکت داشتند که بالاترین میزان در یکصد ساله گذشته از تاسیس ترکیه جدید است. با اینکه دولت ترکیه پس از کودتای نافرجام 2016، آزادی بیان را محدود کرده و فعالیت بسیاری از احزاب مخالف را ممنوع اعلام کرده است اما با این حال مشارکت مردم در انتخابات اخیر چشمگیر بود.
انتخابات اخیر ترکیه علاوه بر اینکه رکورد مشارکت در این کشور را شکست از ابعاد دیگری هم قابل توجه بود. هر چند برخی پیش‌بینی می‌کردند که احتمالا تخلف و دستکاری از سوی دولت در روند شمارش آرا انجام شود و یا حتی اردوغان به نتایج انتخابات تمکین نکند اما بنابر گزارشها رأی گیری مسالمت‌آمیز و تقریبا بدون تنش برگزار شد و تخلفات انتخاباتی هم کمتر از دوره‌های قبل گزارش شده بود. همچنین این دور از انتخابات در فضای تقریباً جشنواره‌ای انجام شد و برخی از رأی دهندگان با لباس محلی در آن شرکت کردند یا حتی سوار بر اسب به پای صندوق رای رفتند که به جذابیت‌های آن افزوده بود.
در این دور که به دلیل رقبات سخت اردوغان و قلیچدار اوغلو، در فضای به شدت قطبی برگزار شد رقابتها نیز تنگاتنگ بود و اردوغان تا آخرین ساعات شمارش آرا، اکثریت را کسب کرده بود اما در درصد باقی مانده آرا بخشی از آرای خود را از دست داد تا تکلیف سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در دور دوم مشخص شود.
از سوی دیگر، مشارکت بالای مردمی در انتخابات اخیر ترکیه تحسین سایر کشورها را برانگیخت و آنها از حضور گسترده مردم در پای صندوقهای رای قدردانی کردند. اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا و چارلز میشل، رئیس شورای اروپا، روز دوشنبه از رای‌دهندگان ترکیه به دلیل مشارکت بسیار بالای آنها در دور اول انتخابات استقبال کردند و آنرا پیروزی برای دموکراسی خواندند. فون در لاین گفت:«مشارکت بسیار بالا در این انتخابات واقعاً خبر خوب و نشانه روشنی است که مردم ترکیه متعهد به استفاده از حقوق دموکراتیک خود هستند». ایران هم به ترکیه بابت نرخ بالای مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان تبریک گفت. ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه در توییتر مشارکت گسترده مردم را پیروزی دموکراسی در کشور همسایه و مسلمان خواند.
حزب حاکم پیروز انتخابات پارلمانی
علاوه بر پیروزی نسبی اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری، در انتخابات پارلمانی هم همه چیز بر وفق مراد حزب حاکم عدالت و توسعه و متحدانش بود. با شمارش ۱۰۰ درصد آراء انتخابات پارلمانی، ائتلاف جمهور به ریاست اردوغان با کسب ۳۲۲ کرسی پیشتاز انتخابات پارلمانی است. بر اساس آمار شبکه دولتی «تی‌آرتی»، حزب عدالت توسعه ۲۶۷ کرسی، حزب «حرکت ملی» ۵۰ کرسی و حزب «رفاه» نیز پنج کرسی را برای این ائتلاف به دست آورده‌اند. ائتلاف ملت به رهبری کمال قلیچداراوغلو هم موفق به کسب ۲۱۳ کرسی پارلمان ترکیه شده است. چند حزب کوچک دیگر شامل حزب «وطن»، حزب «ممکلت»، حزب «ظفر» و.. نیز ۶۵ کرسی پارلمان را در اختیار گرفته‌اند. با این احتساب، ائتلاف اردوغان توانسته بیش از 50 درصد کرسی‌های پارلمان را از آن خود کند و در صورت راه‌یابی مجدد او به کاخ ریاست جمهوری، می‌تواند با پشتیباتی نمایندگان نزدیک به خود برنامه‌های خود را با قدرت بیشتر به پیش ببرد.
