الوقت- درحالی که در ماه‌های اخیر تحولات سیاسی جدید در روابط ترکیه و سوریه، توجه کشورهای منطقه را به خود معطوف کرده بود، روز دوشنبه بار دیگر این دو کشور در کانون توجهات جهانی قرار گرفتند. ساعت 4.17 بامداد دوشنبه زلزله‌ای در مقیاس 7.8 ریشتر مناطقی از ترکیه و سوریه را لرزاند که خسارات زیادی را به این دو کشور وارد کرد. این زمین لرزه در شهرستان پازارجیک در استان قهرمان مرعش در جنوب ترکیه و در عمق ۲۴.۱ متری زمین رخ داده است. شدت این زلزله در استان‌های لاذقیه، حلب و حمص تا دمشق در سوریه، لبنان و همچنین عراق احساس شده و تعداد زیادی از ساکنان دمشق و استان‌های لاذقیه، حلب و حمص از ترس ترک‌خوردگی یا ریزش ساختمانها به خیابان‌ها آمدند.
بر اساس اعلام رسمی مدیریت اوضاع اضطراری ترکیه تا لحظه نگارش این گزارش، آمار کشته‌شدگان زلزله در ترکیه به بیش از دو هزار و نهصد کشته و 14 هزار و 483 زخمی افزایش یافته است. باتوجه به حجم تخریب‌ها احتمال افزایش قربانیان وجود دارد، زیرا هزاران نفر همچنان در زیر آوار هستند و برخی رسانه‌های آمریکایی تخمین زده‌اند که ممکن است تعداد قربانیان در ترکیه و سوریه به بیش از 10000 نفر برسد.
اداره کل حوادث غیرمترقبه ترکیه اعلام کرد که تاکنون بیش از ۱۲۰ پس لرزه در مقیاس‌های مختلف در اطراف کانون زلزله اتفاق افتاده که صدماتی را به برخی ساختمانها وارد کرده است. به دلیل احتمال وقوع پس لرزه‌ها دولت ترکیه از مردم خواسته تا از منازل خود خارج شوند.
از همان لحاظ اولیه روند امدادرسانی به افراد حادثه دیده شروع شد و وزیر کشور ترکیه اعلام کرد که تیم‌های امداد و نجات از تمام این کشور راهی منطقه زلزله زده هاتای و غازی عانتپ شده‌اند. اداره کل حوادث غیر مترقبه ترکیه اعلام کرد که توانسته‌ایم به همه شهرهای آسیب دیده از زلزله دسترسی پیدا کنیم. تصاویر و فیلمهای منتشر شده نشان می‌دهد که تیم‌های نجات و جستجو در حال آوابرداری و نجات کسانی هستند که در زیر آوارها گرفتار شده‌اند و تاکنون بیش از 3000 نفر از زیر آوار نجات پیدا کرده‌اند. بارش برف هم در مناطق زلزله ترکیه روند کمک‌رسانی را مختل و مصایب زلزله زدگان را دو چندان کرده است.
وزیر دفاع ترکیه ضمن اعلام تشکیل گذرگاه هوایی ویژه برای ارسال کمک‌ها به مناطق زلزله‌زده، گفت همه هواپیماهای این کشور در حالت آماده‌باش هستند. تیم‌های پزشکی هم از همان ساعات اول در حالت آماده باش قرار گرفتند تا به زلزله زدگان کمک‌رسانی کنند. اگرچه علت اصلی زمین لرزه‌ها هنوز مشخص نشده است اما برخی منابع مدعی شده‌اند که ساخت و ساز دریاچه‌های مصنوعی در اطراف مناطق عامل احتمالی وقوع این زلزله‌های مهیب بوده است.
اعلام وضعیت اضطراری در ترکیه
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه طی نشست خبری درباره این زمین‌لرزه گفت:«بامداد امروز بزرگترین فاجعه پس از زلزله اَرزنجان در سال ۱۹۳۹را تجربه کردیم که ما را تکان داد. دولت ما از زمان زلزله با همه نهادهای خود وارد عمل شده و استانداری‌های ما همه امکانات را بسیج کرده‌اند». اردوغان با بیان اینکه ۱۰ استاندار دیگر برای همکاری با مسئولان ۱۰ استان زلزله‌زده منصوب شده‌اند، توضیح داد: «هم‌اکنون ۹ هزار پرسنل در حال انجام عملیات جستجو و نجات هستند و این تعداد با افرادی که از خارج به منطقه می‌رسند دائما در حال افزایش است و فعالیت‌های جستجو و نجات شهروندان ما که در زیر ساختمانهای فروریخته در استان‌های زلزله‌زده گرفتار هستند، بدون وقفه ادامه دارد.
اردوغان همچنین به مدت ۷ روز عزای عمومی در سراسر این کشور اعلام کرد. به دلیل بروز فاجعه انسانی گسترده، دولت ترکیه بالاترین وضعیت هشدار اضطراری را اعلام کرده است. وزیر آموزش ترکیه هم گفت که مدارس در سراسر این کشور تا ۱۳ فوریه تعطیل است. وزیر ورزش ترکیه اعلام کرد که تمام سازمان‌های ورزشی این کشور و تمام مسابقات ورزشی به حالت تعلیق درآمده‌اند تا ظرفیت ورزش ترکیه در اختیار کمک به زلزله‌زدگان قرار بگیرد و به این ترتیب بازیهای سوپرلیگ نیز تعطیل شد. اتحادیه بانکهای ترکیه هم از تعویق و استمهال پرداخت اقساط وام ساکنان مناطق زلزله زده به مدت ۶ ماه خبر داد.
میزان خسارات در ترکیه
درحالی که هنوز برآوردی از میزان مادی خسارات وارده به شهرهای زلزله ترکیه انجام نشده است اما میزان آسیبها نشان می‌دهد که زلزله میلیاردها دلار به زیرساختها و ساختمانهای این کشور خسارت زده است. اداره مدیریت اوضاع اضطراری ترکیه اعلام کرد که تعداد ساختمانهای تخریب‌شده بر اثر زلزله به ۶۲۱۷ رسیده است. تصاویر و فیلمهایی که از شهرهای آسیب دیده ترکیه منتشر شده است صحنههای اخرالزمانی را روایت می‌کند. حتی تعدادی از ساختمانها ساعاتی پس از وقوع زلزله تخریب شده‌اند که نشان می‌دهد سطح زیرین آنها به شدت آسیب دیده است و به دلیل قدرت زلزله احتمال تخریب ساختمانهای بیشتری هم وجود دارد.
مسئولان ترکیه اعلام کردند که بندر اسکندرون در نتیجه زلزله آسیب دیده و فعالیت در سایر بنادر ادامه دارد. خبرگزاری رویترز تصاویری از زبانه کشیدن آتش و ستون‌های دود در بندر اسکندرون ترکیه منتشر کرد. باند به گفته مقامات ترکیه باند اصلی فرودگاه شهر هاتای هم غیرقابل استفاده شده است. فرودگاه آدانا هم به دلیل آسیبهایی که دیده تا اطلاع ثانوی به روی پروازها بسته شده است. همچنین اینترنت و برق در برخی بخش‌های زلزله زده در جنوب ترکیه قطع شده است.
علاوه بر این، بخش‌هایی از قلعه تاریخی «غازیان تپه» نابود شده و ویرانه‌های آن در جاده فرو ریخته است. در نتیجه این حادثه نرده‌های آهنین اطراف قلعه در گذرگاه‌های نزدیک این بنای تاریخی از جا درآمدند و دیوار حائل کنار قلعه نیز فروریخت.ه مچنین گنبد و دیوار شرقی «مسجد شیروانی» که در نزدیکی این قلعه واقع شده است و در قرن هفدهم میلادی ساخته شده بود، ویران شده است.
به گزارش رسانه‌ها، استان غازی‌عینتاب و منطقه کلیس که هر دو از بخش‌های مرزی ترکیه به حساب می‌آیند، در طول سالهای اخیر به محل استقرار کمپ‌های آوارگان سوری بدل شده‌اند؛ زنان و کودکانی که در طول سالهای جنگ سوریه از مناطقی چون کوبانی و طی مسافت‌های طولانی با پای برهنه به این منطقه پناه آورده‌اند و مشخص نیست زلزله در این مناطق چه میزان خسارت مالی و جانی در پی داشته است.
ترکیه یکی از زلزله‌خیزترین مناطق دنیاست و در دهه‌های اخیر شاهد چندین زلزله هولناک بوده است. سال ۱۹۹۹ زلزله‌ای ۷.۴ ریشتری منطقه «دوزچه» در ترکیه را لرزاند که جان بیش از ۱۷ هزار نفر را گرفت. همچنین در سال ۲۰۲۰ زلزله‌ای ۶.۸ ریشتری «الیزداغ» را لرزاند که به مرگ بیش از ۴۰ منجر شد. یک زلزله ۷ ریشتری نیز در ماه اکتبر گذشته در دریای اژه رخ داد که ۱۱۴ کشته بر جای گذاشت و بیش از هزار نفر نیز زخمی شدند.
وضعیت مناطق زلزله زده در سوریه
هر چند آمار تلفات و خسارات سوریه به اندازه ترکیه نیست اما این کشور هم به دلیل هم‌جواری با ترکیه از این زلزله آسیبهای زیادی را متحمل شده است. بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی منابع سوری، شمار قربانیان زمین لرزه در سراسر خاک سوریه که شامل مناطق تحت کنترل دولت و مخالفان این کشور می‌شود، به هزار و 444 کشته و سه هزار و 531 زخمی رسیده است.
منابع میدانی گزارش دادند که برخی ساختمانهای مسکونی در اطراف لاذقیه در شمال سوریه نیز در نتیجه این زمین لرزه سهمگین ویران شده است. تلویزیون سوریه اعلام کرد که زمین لرزه مخرب به بسیاری از ساختمانها در شهرستان حلب و مناطق دیگر این کشور در مجاورت ترکیه آسیب زده است. وزارت کشور سوریه گفت که همه یگان‌های پلیس برای امدادرسانی به حالت آماده‌باش درآمده‌اند. هیئت وزیران سوریه نیز به ریاست بشار اسد رئیس‌جمهور نشست فوق‌العاده برگزار کرد تا روند کمک رسانی به مناطق زلزله زده تسهیل شود.
باتوجه به شرایط بحرانی که در سالهای اخیر در سوریه حاکم بود و به دلیل نبود رسانه‌های خبری در مناطق تحت اشغال تروریستها، اطلاع رسانی از وضعیت زلزله زدگان در این کشور ضعیف است. کمیته امداد وابسته به مخالفان سوری نیز اعلام کرد که حجم تخریب در نتیجه شدت زمین لرزه ترکیه در شمال سوریه بسیار بالاست و از جمله مناطقی که ساختمانهای آن تخریب شده است، می‌توان به فردوس، صلاح الدین و بستان القصر اشاره کرد. در بیانیه‌ای که پس از زلزله در سوریه توسط وزارت نفت این کشور منتشر شد، آمده است که پالایشگاه «بانیاس» بزرگترین پالایشگاه نفتی این کشور از کار افتاده و حداقل دو روز طول می‌کشد تا بتواند دوباره به مدار تولید بازگرد، این پالایشگاه در فاصله شهرهای طرطوس و لاذقیه، در ساحل سوریه قرار دارد.
شبکه الجزیره، ساعتی پس از این زمین‌لرزه توانست به صورت مستقیم تصاویر فاجعه رخ داده در شهرِ عمار السلمو در شمال سوریه را بازتاب دهد، تصاویری که حکایت از ویرانی کامل این شهر دارد. همچنین در جریان زلزله در سوریه، بخش عمده‌ای از آثار باستانی ثبت شده در فهرست یونسکو در شهرهای حلب، حما و طرطوس تخریب یا به طور کامل ویران شده‌اند.
واکنشهای جهانی به زلزله ترکیه و سوریه
باتوجه به حجم تلفات و خسارات گسترده زمین لرزه، جامعه جهانی آمادگی خود را برای هر گونه کمک به این دو کشور اعلام کرد. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران در گفتگوی تلفنی با همتای ترکیه‌ای خود گفت که بر اساس دستورات رئیس محترم جمهوری، سازمان هلال احمر ایران برای همکاری کامل با ترکیه و ارائه کمکهای لازم آمادگی دارد. و متعاقب آن، مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان اردبیل از اعزام نیروهای امدادی به کشور ترکیه و امدادرسانی به حادثه دیدگان این کشور خبر داد. وزیر خارجه ایران همچنین در پی زلزله در سوریه با وزیر خارجه این کشور تلفنی گفتگو کرد و از آمادگی ایران برای ارائه کمکهای بشردوستانه به سوریه خبر داد و مراتب همدردی خود را با دولت و ملت سوریه ابراز کرد.
الهام علی‌اف رئیس جمهور جمهوری آذربایجان هم ضمن ابراز همدردی با دولت و ملت ترکیه دستور اعزام تیمی ۴۲۰ نفره به ترکیه را صادر کرد. وزیر دفاع روسیه هم در تماس تلفنی با همتای ترکیه‌ای خود از آمادگی برای کمک جهت مهار بحران ناشی از زلزله خبر داد.
همچنین به دستور رئیس جمهور روسیه، چند تیم امدادرسانی به سوریه اعزام شدند تا به زلزله زدگان این کشور کمک کنند.
پاکستان هم ضمن ابراز همدردی با مردم و دولت ترکیه از تیم‌های جستجو و نجات را به ترکیه اعزام کرد. چین هم اعلام کرد که کمکهای فوری به ترکیه می‌فرستد. سازمان مل نیز در بیانیه‌ای تاکید کرد که با زلزله زدگان ابراز همدردی می‌کنیم و روی تلاشها برای کاستن از درد و رنج آنها تمرکز داریم.
جو بایدن رئیس جمهور آمریکا هم ضمن ابراز ناراحتی از جان باختن شماری از شهروندان ترکیه در پی وقوع زلزله در جنوب شرق کشور، برای کمک رسانی اعلام آمادگی کرد. بایدن به آژانس امدادی "یو اس ای اید" و دیگر شرکای دولت فدرال دستور داده تا گزینه‌های پاسخگویی ایالات متحده را برای کمک به آسیب دیدگان ارزیابی کنند.
سازمان ناتو هم از آمادگی خود برای اعزام تیم‌های امدادی به ترکیه خبر داد.
امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه زلزله‌های مرگبار ترکیه را تسلیت گفت و از آمادگی کشورش برای کمک به این کشور خبر داد. جمهوری چک از اعزام یک تیم امداد و نجات ۷۸ نفری به ترکیه خبر داد.
شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر در پیامی اعلام کرد که در کنار ملت‌های برادر ترکیه و سوریه هستیم و همه حمایتهای لازم را برای کاهش اثرات زلزله ارائه می‌کنیم. وزارت خارجه قطر از برقراری پل هوایی با ترکیه برای کمک رسانی به این کشور خبر داد.
نجیب میقاتی، نخست وزیر لبنان در تماس تلفنی با نخست وزیر سوریه با دولت و ملت این کشور ابراز همدردی و همبستگی کرد. محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق در پی حادثه زلزله در سوریه که به کشته و زخمی شدن صدها نفر منجر شد، نامه تسلیتی به رئیس جمهور این کشور ارسال کرد.
اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس در پیامی به اردوغان حادثه زلزله در این کشور را تسلیت گفت.
محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی در تماس تلفنی با اردوغان، جان باختن شماری از شهروندان ترکیه در زلزله را تسلیت گفته و برای مجروحان آرزوی بهبودی کرد.
وزارت اطلاع رسانی کویت از برقراری پل هوایی میان کویت و ترکیه به منظور کمک رسانی خبر داد.
هیثم بن طارق، سلطان عمان، در پیام‌های جداگانه‌ای، حادثه زلزله در ترکیه و سوریه را به روسای جمهور دو کشور تسلیت گفت.
دبیرکل اتحادیه عرب با انتشار توئیتی جان باختن صدها قربانی در زمین‌لرزه ویرانگر در سوریه را تسلیت گفت. رئیس شورای عالی سیاسی دولت نجات ملی یمن وقوع زلزله در سوریه و ترکیه و جان باختن تعدادی از شهروندان دو کشور در این حادثه را تسلیت گفت.
