الوقت- انفجار تروریستی در مسجد پیشاور پاکستان که روز دوشنبه انجام شد تاکنون 92 کشته و ده‌ها زخمی برجای گذاشته است، عملیاتی تروریستی که پاکستان در سالهای اخیر نظیر آن را تجربه نکرده بود. عملیاتی که گروه «تحریک طالبان پاکستان» مسئولیت آنرا برعهده گرفت.
این اقدام موجی از محکومیتهای جهانی را در پی داشت و بار دیگر توجهات را به سمت گروههای وابسته به طالبان معطوف کرد اما دولت موقت طالبان برای اینکه از خود رفع اتهام کند، در برابر این حمله تروریستی موضع تندی گرفت. وزارت خارجه دولت موقت افغانستان با انتشار بیانیه‌ای حمله به مسجد پیشاور را محکوم کرده و گفته که حمله به نمازگزاران در مساجد در تضاد با احکام دین مبین اسلام است.
محکومیت این اقدام تروریستی از سوی دولت موقت طالبان که از معدود دفعاتی است که انجام می‌شود، از چند زاویه قابل بررسی است. تحریک طالبان پاکستان با اینکه در دو دهه گذشته روابط خوبی با طالبان افغانستان داشت اما این روزها دو متحد سابق در حال دور شدن از هم هستند. تحریک طالبان پاکستان (تی تی پی) انتظار دارد که امارت اسلامی افغانستان که قدرت را به دست گرفته از این گروه حمایت کند تا آنها هم بتوانند در بخشهایی از پاکستان، جایگاهی برای خود دست و پا کنند اما به نظر می‌رسد مقامات کابل شرایط منطقه و بین‌الملل را سبک و سنگین کرده‌اند و در رویکرد خود نسبت به هم‌پیمانان سابق تغییراتی داده‌اند.
طالبان در ماه‌های اخیر سعی کرده تا تنشهای بین دولت پاکستان با گروه تحریک طالبان را کاهش دهد تا امنیت مرزهای افغانستان را هم افزایش دهد. در این رابطه، در خردادماه هیئتی از دولت موقت طالبان به اسلام آباد سفر کردند تا بین دو طرف میانجیگری کند اما این تلاشها نتیجه نداد و طالبان پاکستان حاضر به عقب‌نشینی از سیاستهای خود نیست. بخش اعظم اقدامات تروریستی در پاکستان از سوی تحریک طالبان انجام می‌شود که تحت حمایت طالبان افغانستان قرار دارد. دلیل اصلی تنشهای مرزی در ماه‌های اخیر بین دو کشور هم به خاطر تحریک طالبان بود که به ناامنی در مرزهای پاکستان دامن می‌زند.
هرچند میزان ارتباط طالبان با تحریک پاکستان مشخص نیست، اما طالبان پس از تسلط بر کابل چند تن از رهبران این گروه را از زندان‌های افغانستان آزاد کرد. پاکستان حضور گروههای تروریستی در خاک افغانستان را تهدیدی برای امنیت خود می‌داند و انتظار داشت که با روی کار آمدن طالبان، گروههای تروریستی مهار شوند اما در عمل چنین اتفاقی رخ نداد و حتی به دلیل حمایتهای طالبان، تحریک طالبان در مرزهای دو کشور قدرت بیشتری گرفته است.
تحریک طالبان هم با قدرت گرفتن طالبان در کابل، انگیزه بیشتری برای مقابله با دولت پاکستان پیدا کرده است تا شاید روزی به هدفش تاسیس امارت اسلامی مدنظر خود دست پیدا کند.
با اینکه بسیاری از گروهها که در بیست سال گذشته در کنار طالبان با اشغالگران مبارزه می‌کردند اکنون در بدنه دولت حضور دارند اما برخی از افراد آن در لیست گروههای تروریستی غرب قرار دارند و فشارهای خارجی برای کنار گذاشتن آنها از دولت موقت، سبب انشقاق بین رهبران طالبان شده است. تحریک طالبان هم که در گذشته خدمات زیادی به طالبان افغانستان داده، این روزها مغضوب رهبران کابل شده است.
جلب رضایت اسلام‌آباد
امارت اسلامی افغانستان که در شرایط سخت سیاسی و اقتصادی قرار دارد درصدد است تا دولتهای منطقه را مجاب به به رسمیت شنااخته شدن کند و لذا محکومیت اقدام تروریستی در پاکستان هم با هدف جلب رضایت رهبران اسلام آباد انجام می‌شود. طالبان به این باور رسیده که اگر بخواهد از گروههای تروریستی در منطقه حمایت کند، منزوی خواهد شد و لذا سعی دارد با گروه‌هایی مانند تحریک طالبان مرزبندی کند. مقامات طالبان سعی دارند روابط خود را با همسایگان به ویژه پاکستان بهبود دهند تا بتوانند بحران‌های داخلی را کاهش دهند.
دولت پاکستان در یکسال گذشته طالبان را متهم کرده که از تحریک طالبان حمایت می‌کند و پایگاه‌هایی را در افغانستان در اختیار این گروه قرار داده است. در همین راستا، وزیر کشور پاکستان در واکنش به حمله تروریستی تحریک طالبان در پیشاور از هیئت حاکمه افغانستان خواست تا به موضوع پناهگاههای این گروه در خاک این کشور رسیدگی کند. با توجه به اقدام تروریستی اخیر ممکن است مقامات اسلام آباد حملاتی را به مواضع تحریک طالبان در خاک افغانستان انجام دهند که می‌تواند به تشدید تنشها منجر شود و به همین خاطر است که امارت اسلامی افغانستان پیش از آنکه روابط بین دو کشور متشنج شود، سعی کرده با محکومیت این اقدام تروریستی نشان دهد که از چنین جنایتهایی حمایت نمی‌کند.
طالبان به این مسئله واقف است که اگر می‌خواهد امنیت مرزهای خود را تامین کند باید با پاکستان روابط دوستانه داشته باشد و این مستلزم جلوگیری از جنگ میان تحریک طالبان و دولت اسلام اباد است.
پاکستان بیشترین سطح تعاملات تجاری را با افغانستان دارد و طالبان هم برای غلبه بر مشکلات به حمایتهای همسایه جنوبی نیاز دارد. بر اساس آمارها، حجم تجارت دو کشور در سال 2022 ، 66 درصد افزایش یافت و به رقم 230 میلیون دلار رسید. بیشتر کالاهای صادراتی از پاکستان اقلام کشاورزی و غذایی بود که افغانستان در شرایط فعلی به آنها به شدت نیاز دارد و با بهبود روابط دو کشور حجم تجاری هم توسعه خواهد یافت، لذا، طالبان دوستی با اسلام‌آباد را به اتحاد با تحریک طالبان که فقط هزینه‌زا است ترجیح می‌دهد. در صورت بهبود روابط پاکستان با دولت موقت طالبان، اسلام‌آباد هم سعی خواهد کرد دیگر همسایگان را به افزایش کمک به کابل ترغیب کند.
از طرفی، بحث تاسیس کریدورهای ریلی از آسیای مرکزی به اقیانوس هند که از خاک افغانستان عبور می‌کند برای طالبان اهمیت ویژه‌ای دارد و این خطوط نیازمند برقراری امنیت و ثبات در مرزهای پاکستان و افغانستان است و حضور گروهی مانند تحریک طالبان می‌تواند تهدید اساسی برای این مسیرهای ریلی و افزایش تجارت در منطقه باشد. احداث این کریدورها در شرایط کنونی برای دولت موقت طالبان درآمدهای زیادی را به همراه خواهد داشت و لذا سعی دارد حمایتهای خود از گروههای تروریستی را کاهش دهد. هرچه مرزهای بین پاکستان و افغانستان امن‌تر باشد، حجم تجارت کابل با کشورهای منطقه هم افزایش خواهد داشت و به لحاظ اقتصادی برای دولت موقت طالبان مزیت به شمار می‌رود.
مهاجران و پشتونها
موضوع دیگر بحث مهاجران افغانی است که در خاک پاکستان حضور دارند و اگر روابط پاکستان و افغانستان متشنج باشد، بر روضعیت مهاجران هم تاثیر منفی خواهد داشت و طالبان مخالف این مسئله است. درحال حاضر، 1.3 میلیون افغان در خاک پاکستان حضور دارند که طالبان سعی دارد با بهبود وضعیت داخلی همه آنها را به افغانستان بازگرداند و در این میان به کمکهای پاکستان نیاز دارد.
در دو طرف خط «دیورند» یعنی مرزهای بین‌المللی بین دو کشور، قوم پشتون زندگی می‌کنند و تامین امنیت آنها برای طالبان اهمیت خاصی دارد. پشتونها حدود 15 درصد جمعیت پاکستان را تشکیل می‌دهند و شمار آنها در این کشور از افغانستان بیشتر است. امنیت پشتونها در پاکستان که قرابت خویشاوندی با طالبان افغانستان دارند، می‌تواند اهرم فشاری برای تغییر مواضع این گروه در قبال تحریک طالبان باشد.
