الوقت- کشورهای منطقه که در یکسال گذشته چندین نشست را برای حل بحران افغانستان برگزار کرده‌اند این بار در مسکو دورهم جمع می‌شوند تا شاید بتوانند راه‌حلی برای برون رفت از بحرانهای این کشور پیدا کنند. به گفته ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور روسیه در امور افغانستان نشست «فرمت مشورتی مسکو در مورد افغانستان» در اواسط نوامبر برگزار خواهد شد. در این نشست، نمایندگان روسیه، چین، هند، ایران، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبیکستان شرکت خواهند کرد.
در این میان نکته حائز عدم دعوت مسکو از دولت طالبان برای حضور در این نشست می‌باشد. روسیه دلیل روشنی برای عدم دعوت از هیئت طالبان ارائه نکرده است آنهم در شرایطی که کرملین پیش از خروج نیروهای آمریکایی در نشستهای مربوط به افغانستان از طالبان دعوت می‌کردند.
عدم دعوت از دولت موقت طالبان برای حضور در نشست مسکو، واکنش این گروه را در پی داشته است. سخنگوی وزارت خارجه دولت موقت طالبان اعلام کرد که بحث‌ها در مورد افغانستان، بدون حضور طالبان در نشستی که قرار است در روسیه برگزار شود، ناقص است. عبدالقهار بلخی در این باره گفت که طالبان توانسته‌اند با کشورهای همسایه، منطقه و جهان در بخش‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی تعامل سازنده داشته باشند، اما غیبت طالبان در چنین نشست‌هایی، می‌تواند بر روی این تعامل تاثیر منفی بگذارد.
پیام هشدار روسیه
نشست مسکو ادامه سلسله نشستهای قبلی است که در مدت 15 ماه گذشته از قدرت‌گیری طالبان ، در پایتخت‌های ایران، روسیه و پاکستان برگزار شده بود. در نشستهای قبلی همه شرکا از طالبان خواسته بودند تا برای عبور از بحرانهای داخلی دولت فراگیر تشکیل دهد و شناسایی دولت موقت این گروه و ارسال کمکهای بیشتر و تقویت مناسبات دوجانبه را منوط به این مسئله کرده بودند. اما با این وجود، طالبان هیچ گام موثری برای تشکیل دولت فراگیر انجام نداده است و برخلاف ادعاهایش هیچ گروهی خارج از گروههای نزدیک به طالبان در دولت موقت حضور ندارند و به عبارتی دولت درون خانواده‌ای تشکیل داده‌اند.
علاوه بر مشکلات سیاسی که گریبانگیر افغانها شده است، از زمان تسلط گروه طالبان بر افغانستان، این کشور به لحاظ اقتصادی هم در بدترین شرایط قرار دارد و بر اساس گزارش سازمان‌ملل، بیش از 90 درصد مردم زیر خط فقر زندگی می‌کنند و امکان درگیری‌های داخلی به دلیل کشتار و شکنجه از سوی حکومت طالبان در این کشور گسترش پیدا کرده است.
بنابراین عدم دعوت از طالبان به نشست مسکو، حاوی این پیام است تا زمانی که این گروه به خواسته‌های بین‌المللی تن ندهد هر گونه تعامل با دولت موقت سرابی بیش نخواهد بود. اگرچه کشورهای غربی به رهبری آمریکا اراده‌ای برای به رسمیت شناختن طالبان ندارند و به بهانه تشکیل دولت فراگیر، می‌خواهند از زیر بار مسئولیتهایی که در دو دهه گذشته به خاطر اشغالگری در افغانستان متوجه آنهاست، شانه خالی کنند، اما کشورهای همسایه افغانستان به طور واقعی در پی کمک به این کشور هستند و در صورتی که طالبان بتواند دولتی متشکل از همه گروههای سیاسی افغان تشکیل دهد یک گام به تعامل گسترده با همسایگان نزدیکتر خواهد شد. اما اگر این گروه بخواهد در برابر درخواست‌های بین‌المللی مقاومت کرده و به دولت تک قومی خود ادامه دهد، نه تنها کمکی از سوی کشورهای منطقه دریافت نخواهد کرد بلکه ممکن است از سوی بازیگران خارجی طرد شود.
نگرانی از سرایت ناامنی به آسیای مرکزی
روسیه که تقریبا رهبری نشستهای منطقه‌ای درباره افغانستان را به دست گرفته است، از افزایش ناامنی‌ها از افغانستان به منطقه نگران است و سعی دارد با کمک کشورهای منطقه راه حلی در این زمینه بیابند. هر چند طالبان مدعی است که توانسته امنیت را در سراسر افغانستان برقرار کند اما شواهد و قرائن حاکی است که ناامنی تشدید شده و فعالیت گروه تروریستی داعش هم که طالبان مدعی است آنرا تحت کنترل خود درآورده، گسترش یافته است.
روسیه که در حال حاضر با غرب بر سر بحران اوکراین درگیر است از سرایت ناامنی‌های افغانستان به مرزهای جنوبی خود نگران است، زیرا جمهوری‌های آسیای مرکزی به شدت در برابر ناامنی و تهدیدات تروریستی آسیب‌پذیر هستند و در صورت گسترش بی‌ثباتی در این منطقه، مرزهای روسیه را نیز تهدید خواهد شد. ناامن شدن آسیای مرکزی در شرایط کنونی می‌تواند برای روسها خطرناک باشد و مقامات مسکو مجبور خواهند شد برای خاموش کردن ناامنی‌ها بخشی از توان خود را متوجه آسیای مرکزی خواهد کرد و همین فرصت خوبی برای آمریکا و اروپاییها است تا در میدان اوکراین، ضربات سختی را به این رقیب وارد کنند.
مقامات کرملین معتقدند که طالبان باید به وعده‌هایی که داده عمل کند و با مسئله تروریسم که تهدیدی برای تمامیت ارضی کشورها است مقابله کند اما طالبان به جای اینکه با تروریستها مقابله کند صدها نفر از داعشی‌ها را در یکسال گذشته از زندانهای افغانستان آزاد کرده است و با این اقدام افغانستان اکنون روی بمب ساعتی خوابیده است که هر آن احتمال انفجار وجود دارد و اگر وضعیت امنیتی این کشور از کنترل خارج شود همه منطقه را با بحران جدید مواجه خواهد کرد.
نحوه حکومتداری طالبان در یکسال گذشته، روسها را به شدت نگران کرده است و نسبت به قدرت گیری مجدد این گروه پس از بیست سال که آمریکا دو دستی تقدیم آن کرد احساس خطر می‌کنند. اخیرا نیکلای پتروشف، دبیر شورای امنیت ملی روسیه، گفته که ایالات متحده برای پیشبرد اهداف ژئوپلیتیکی خود، شبکه طالبان، داعش و القاعده را ایجاد کرد. موضعی که چندان به مذاق طالبان خوش نیامد.
نگرانی روسیه از قدرت‌گیری طالبان بی‌ربط هم نیست، زیرا آمریکا پس از خروج از افغانستان تلاش می‌کند با ناامن کردن این کشور بتواند به مسکو ضربه بزند. مسدود کردن 7 میلیارد دلار از دارایی‌های افغانستان در بانکهای غربی به تشدید بحران اقتصادی در افغانستان دامن زده است و آزادسازی این منابع ارزی می‌تواند بخش زیادی از مشکلات این کشور را حل کند اما مقامات کاخ سفید اراده‌ای به حل بحرانهای افغانستان ندارند. چون معتقدند هر چه این کشور بحران زا باشد، خطرات آن هم به همان اندازه برای روسیه، ایران و چین نیز زیادتر خواهد بود و واشنگتن می‌تواند با کمترین هزینه به رقبای خود ضربه بزند.
روسها از این مسئله نگران هستند که طالبان پشت پرده با آمریکا توافقات محرمانه‌ای داشته باشد و در ازای برخی وعده‌ها آسیای مرکزی و روسیه را ناامن کند. اخیرا نیز اخباری مبنی بر دیدار بین مقامات طالبان با آمریکاییها منتشر شده است و همین مسئله تردیدها را نسبت به برنامه‌های واشنگتن در این کشور افزایش داده است.
از سوی دیگر، تداوم بحران اقتصادی در افغانستان سبب می‌شود تا میلیونها افغان برای تامین مایحتاج زندگی خود به کشورهای همسایه سرازیر شوند و بحران مهاجرت ایجاد خواهد شد. این مسئله در شرایط کنونی که همه کشورها با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند می‌تواند هزینه‌های زیادی را برای دولتهای منطقه تحمیل کند. این مسئله همچنین سبب می‌شود تا برخی از افغانها به سمت کشت خشخاش و قاچاق این مواد پرسود روی بیاورند که ترکش‌های این مسئله بیش از همه دامن همسایگان را فراخواهد گرفت و به همین خاطر سعی دارند با مساعدت همدیگر بتوانند از افزایش بحران‌ها در افغانستان جلوگیری کنند.
طالبان به خوبی می‌داند که بدون کمک جامعه جهانی قادر به حل مشکلات عدیده افغانستان نخواهد بود و باتوجه به شرایط خاص افغانستان، هر کشوری که در شرایط کنونی کمکهای بیشتری به دولت طالبان انجام دهد، نفوذ بیشتری در عرصه سیاسی این کشور خواهد داشت. بنابراین، اگر آمریکاییها برنامه‌های بلندمدتی برای ضربه زدن به روسیه داشته باشند، شاید در سیاستهای اعلانی خود در قبال دولت طالبان بازنگری کنند و با تزریق بخشی از دارایی‌ها به افغانستان، طالبان را به سمت خود کشانده و از اهرم آن بر علیه رقبای خود استفاده کنند. به همین خاطر است که روسها از توافقات مخفیانه واشنگتن و کابل نگران هستند و عدم دعوت از طالبان برای حضور در نشست مسکو هم واکنشی معنادار به تحرکات این گروه است.
روسیه و کشورهای همسایه افغانستان در نشست مشورتی مسکو سعی خواهند کرد تا دولت موقت طالبان را تحت فشار قرار دهند که اصلاحات اساسی را در ساختارهای سیاسی این کشور انجام دهد، زیرا ادامه بی‌ثباتی‌های افغانستان، هزینه همسایگان را نیز بالا می‌برد و بحرانهای جدیدی را پیش روی آنها خواهد گشود که برای غلبه بر آنها شاید سالها زمان لازم باشد.
