الوقت- تنش‌ها بین ایالات متحده و روسیه سال‌هاست که به اوج خود رسیده است و در سایه جنگ اوکراین، سطح روابط دو کشور به پایین‌ترین حد خود طی سالهای بعد از فروپاشی بلوک شرق تنزل یافته است به صورتی که به نظر می‌رسد اکنون خطر کشیده شدن این دو قدرت به آستانه رویارویی مستقیم چندان دور از انتظار نیست.
چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته نیروی هوایی روسیه، در نزدیکی گذرگاه التنف، در مرز با عراق و نه چندان دور از مرز با اردن، به اهدافی در داخل پایگاه نظامی آمریکایی در تنف حمله کرد. بر اساس گزارش ها، ارتش روسیه پیش از انجام این حمله هوایی به نیروهای نظامی آمریکا هشدار داده بود. این پیام از طریق خط تلفن هماهنگی اضطراری که سالها پیش برای جلوگیری از خطر درگیری نظامی بین دو نیروهای دو کشور در سوریه راه‌اندازی شده بود، مخابره شده است. به گفته ارتش آمریکا، اندکی پس از آن، روس ها با دو فروند سوخو 35 و یک سوخو 24 به مواضع شبه نظامیان همپیمان واشنگتن در پایگاه تنف حمله کردند که تلفات جانی در یی نداشته است.
نیروهای بمباران شده، ظاهراً عناصر کردی هستند که با همکاری آمریکایی ها کار می کنند و حتی از آنها حمایت و آموزش می بینند. رسانه‌ها روز پنجشنبه هفته گذشته خبر داده بودند که پهپادهای ناشناس، چهارشنبه‌شب، مقر عناصر تروریستی «مغاویر الثوره» در داخل پایگاه آمریکایی «التنف» در شرق سوریه را که از مهم‌ترین مراکز حضور نظامیان اشغالگر آمریکایی در این منطقه به شمار می‌رود، هدف قرار دادند. آمریکا ماه‌هاست که بهانه آموزش نیروهای شبه نظامی محلی برای مبارزه با ظهور مجدد داعش، به آموزش تروریست‌های موسوم به مغاویر الثوره در پایگاه التنف می‌پردازد که به گفته قاسم الزبیدی وزیر کشور سابق عراق در آبان ماه سال گذشته، هدف واشنگتن از این اقدام رویارویی با محور مقاومت در سوریه و عراق است.
حادثه دیگری نیز در شب حمله روسیه در نزدیکی التنف رخ داده است. آن شب، نیروهای آمریکایی به خانه‌ای در شمال شرق سوریه که گمان می‌بردند سکونتگاه هانی احمد الکردی، یکی از مقامات داعش که گفته می‌شود فرماندار سابق الرقه، پایتخت سابق خلافت داعش بوده، یورش بردند که البته بنا بر گزارش رسانه‌ها این مأموریت با شکست مواجه می‌شود. با این حال، اندکی پس از این حادثه، دو فروند جنگنده روسی سوخو 34 احتمالاً با هدف جمع‌آوری اطلاعات درباره فعالیت‌های آمریکایی‌ها در محل، عملیات گشت‌زنی انجام دادند. به گفته سخنگوي ارتش آمريكا، پس از آن جنگنده هاي اف 16 به پرواز درآمدند و هواپيماهاي روسي را وادار به ترک صحنه کردند.
اریک کوریلا، فرمانده فرماندهی مرکزی ارتش ایالات متحده (سنتکام) گفت: "ما به دنبال اجتناب از محاسبه اشتباه یا هر اقدامی هستیم که ممکن است به رویارویی غیرضروری منجر شود: این مأموریت ما بوده و هست." وی افزود: «در عین حال، رفتار اخیر روسیه قطعاً تحریک‌آمیز و تشدیدکننده است».
این سلسله رویدادها در سوریه در مقطعی پرتنش در روابط آمریکا و روسیه و در پس‌زمینه جنگ اوکراین رخ می‌دهد. در وضعیتی که غرب به رهبری آمریکا می‌کوشد تا با فشارهای همه جانبه سیاسی، اقتصادی، نظامی، تبلیغاتی و فرهنگی - ورزشی مسکو را در رسیدن به اهداف نظامی خود در اوکراین ناکام گذاشته و این جنگ بدون دستاورد و با هزینه‌های سنگین برای کرملین تداوم داشته باشد، به نظر می‌رسد یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های عکس‌العمل پوتین علیه غربی‌ها برجسته کردن امکان خطر رویارویی نظامی در صورت تمایل روسیه به انجام اقدامات تلافی‌جویانه برای تحت فشار قرار دادن حضور نظامی نامشروع و غارتگرانه آمریکا در خاک سوریه است.
ارتش آمریکا نزدیک به هزار سرباز را در سوریه به بهانه مبارزه با داعش مستقر کرده است اما منابع محلی و مقامات دولت سوریه بارها نظامیان آمریکایی را متهم به مشارکت در چپاول نفت مناطق شمال شرق سوریه کرده‌اند.
افزایش تحرکات روسیه از شمال تا شمال شرق سوریه؛ برهم خوردن موازنه قوا
در اواخر فوریه، همزمان با شروع عملیات ویژه نظامی ارتش روسیه در خاک اوکراین، تحلیلگران منطقه ای و رسانه‌ها شروع به ارائه حدس و گمان در مورد چگونگی تأثیر این جنگ بر حضور نظامی مسکو در سوریه کردند. گمانه‌زنی‌ها زیاد طول نکشید و رسانه‌ها از شروع خروج واحدهای پیاده نظام، هوانوردی و مهندسی روسیه از مناطق مختلف سوریه خبر دادند.
در نتیجه این تحول رسانه‌ها و تحلیلگران غربی و عربی از احتمال کاهش نقش‌آفرینی نظامی روسیه در سوریه سخن گفتند. اما تحولات اخیر روی زمین داستان بسیار متفاوتی را بیان می کند. مسکو علاوه بر تقویت نیروهای خود در شمال سوریه در پاسخ به تهدیدهای ترکیه مبنی بر دور جدید عملیات نظامی فرامرزی، رزمایش هوایی مشترک گسترده‌ای را با دمشق بر فراز این مناطق انجام داد و کمک‌های بشردوستانه را برای مردم سویدا و حسکه ارسال می‌کند.
در مجموع، این فعالیت‌ها نشان می‌دهد که روسیه با وجود کاهش حضور خود در سوریه، مصمم است تا فعالیت نیروهای خود را در مناطق شمالی سوریه افزایش دهد. به گزارش رسانه های سوریه ، در اواخر ماه مه (اوایل خرداد)، مسکو سربازان، شش هلیکوپتر تهاجمی کا-52 "تمساح" و دو جنگنده بمب افکن Su-34 را در فرودگاه قامشلی مستقر کرد. همچنین کاروان های نظامی ارتش روسیه با ده ها خودرو به شهرهای منبج و تل رفعت اعزام شدند.
مهمتر از آن، روسیه فعالیت های نیروی هوایی خود را در مرز سوریه و ترکیه و همچنین خطوط مقدم در استان های حسکه و حلب افزایش داده است. هدف از این فعالیت ها تضمین این است که حمله جدید ترکیه بدون چراغ سبز مسکو امکان پذیر نیست.
از سپتامبر 2015، حدود 63000 پرسنل نظامی روسیه در سوریه مستقر شده‌اند. در حالی که تعداد سربازانی که در حال حاضر در سوریه مستقر هستند احتمالاً بسیار کمتر است، آنچه مهم است این است که به واسطه کاهش چشمگیر درگیری‌ها و جبهه‌های فعال جنگ، مسکو در واقع نیازی به نگه داشتن تعداد زیاد نیرو و تجهیزات ندارد.
در این میان معیار دقیق‌تر نفوذ روسیه در سوریه، توانایی آن در مقابله با تحرکات رقبا در مناطق شمالی سوریه است که جنگ در اوکراین تأثیر چندانی بر این مأموریت نداشته است.
بدون تردید افزایش تحرکات و قدرت‌نمایی روسیه در مناطق شمالی سوریه بویژه جلوگیری از دور جدید عملیات نظامی ترکیه و اختلال در روند آزادانه فعالیت‌های نیروهای آمریکایی در این منطقه، همزمان با میانجی‌گری در مذاکرات میان دولت مرکزی و کردها، موجب تقویت جایگاه سیاسی مسکو همزمان با افزایش تحرکات نظامی در معادلات شمال سوریه خواهد بود.
