الوقت_ با گذشت 10 ماه از قدرت گیری طالبان در افغانستان، کشورهای همسایه تلاش کرده اند تا ثبات و صلح در این کشور برقرار شود. هر چند هیچ کشوری دولت موقت طالبان را به رسمیت نشناخته و این گروه هم نتوانسته خواسته های جامعه جهانی را برآورده کند با این حال کشورهای منطقه نشستهای متعددی را در ارتباط با تحولات افغانستان برگزار کرده اند.
در همین ارتباط چهارمین نشست گفتگوی امنیت منطقه ای با حضور مشاروان امنیت ملی کشورهای ایران، روسیه، هند، چین، ازبکستان، قزاقستان و قرقیزستان به میزبانی کشور تاجیکستان در شهر دوشنبه پایتخت این کشور روز جمعه آغاز به کار کرد. قرار است در این نشست دو روزه درباره وضعیت امنیتی، سیاسی، اقتصادی و انسانی در افغانستان بحث و تبادل نظر صورت گیرد.
مقامات عالی امنیت ملی کشورهای حاضر در این نشست، نقطه نظرات خود را در خصوص شرایط حاکم بر افغانستان و سازوکارهایی که باید برای برون رفت این کشور از وضعیت بی ثبات کنونی اتخاذ شود بیان می‌کنند. همچنین، موضوعاتی چون ضرورت تشکیل دولت فراگیر، مسئولیت پذیری گروه طالبان به عنوان حاکم کنونی برای جلوگیری از فعالیت گروههای تروریستی و تهدید امنیت کشورهای همسایه افغانستان، مقابله با قاچاق موادمخدر و ارائه کمکهای فوری انسان دوستانه به مردم این کشور محورهای مورد تاکید از سوی کلیه شرکت کنندگان در نشست بود.
برقراری صلح و تشکیل دولتی فراگیر
سه دور قبلی این نشستها به میزبانی پاکستان، ایران و هند در سال گذشته برگزار شد و برگزاری چهارمین دور آن در تاجیکستان نشان می دهد که نگرانی کشورهای منطقه از زمان قدرت گیری طالبان به شدت افزایش یافته است. پیام نشستهای قبلی بر محور رد دخالت خارجی، همکاری و همگرایی همسایگان به جای رقابت و مشارکت همه گروههای مردمی در ساختار سیاسی آتی افغانستان بود. در بیانیه صادر شده پس از نشست تهران، تاکید شده بود که وضعیت در افغانستان به طور اساسی تغییر کرده است، کشورهای منطقه از وضعیت پیچیده نظامی- سیاسی، اجتماعی-اقتصادی و بشردوستانه در افغانستان نگرانی عمیقی ابراز داشتند. اما به رغم این تحرکات منطقه ای تاکنون تاثیر مثبت و مطلوبی در افغانستان مشاهده نشده است، چرا که دولت موقت طالبان صد درصد از دل این گروه برامده است و هیچ یک از اقدام و جریانهای سیاسی دیگر در این دولت حضور ندارند و همین مسئله سبب شده تا هیچ کشوری تاکنون دولت موقت طالبان را به رسمیت نشناسد. طالبان حتی برخی محدودیتهای جدید را برای مردان و زنان افغانستان اعمال کرده که واکنش غرب و سازمان ملل را در پی داشته است و غربیها چنین طرحهایی را در تضاد با آزادی بیان می دانند که می تواند روند ثبات سازی را با مشکل مواجه کند.
نشستهای منطقه ای درباره افغانستان این موضوع را به اثبات رساند تا زمانی که طالبان به سمت تشکیل دولت فراگیر ملی حرکت نکند، احتمال پذیرش به عنوان نماینده قانونی مردم افغانستان بسیار کمرنگ و دور از انتظار است.
تحریمهای غرب علیه طالبان و مسدود کردن میلیاردها دلار ذخایر ارزی افغانستان در کشورهای غربی، وضعیت اقتصادی این کشور را بی ثبات تر از قبل کرده و نگرانیها نسبت به وقوع فاجعه انسانی در افغانستان افزایش یافته است و آنگونه که سازمان ملل برآورده کرده تا یکسال آینده بیش از 90 درصد افغانها زیر خط فقر زندگی خواهند کرد. بنابراین، گسترش فقر در افغانستان می تواند بزرگترین تهدید برای کشورهای منطقه باشد و لذا این کشورها تلاش می کنند با توسعه همکاریها تا جایی که امکان دارد از تبعات این بحرانها در امان باشند.
موج مهاجرات صدها هزار تبعه افغان به کشورهای ایران و آسیای مرکزی پس از قدرت گیری طالبان، نگرانی و هزینه های این کشورها را افزایش داده است و طبق آخرین گزارش سازمان ملل نزدیک به یک میلیون افغانستانی آماده مهاجرت به خارج از قلمرو این کشور هستند و به همین خاطر، تلاش برای برقراری صلح و ثبات در افغانستان و حل بحران مهاجران یکی از نگرانیهای منطقه است. این مسئله در کنار تهدیدات تروریستی می تواند بحران جدیدی را در منطقه ایجاد کند، بنابراین، همسایگان افغانستان نسبت به هر کشور دیگری در اولویت قرار دارند که درباره تحولات این کشور گفتگو کرده و برای حل و فصل چالش ها و مشکلات آن چاره اندیشی کنند.
مقابله با تهدیدات تروریستی
افغانستان سالهاست به محل جولان تروریستها در منطقه تبدیل شده و از زمان قدرت گیری طالبان، گروه تروریستی داعش حملات تروریستی در این کشور را تشدید کرده است که زنگ خطر را برای کشورهای منطقه به صدا درآورده است. افزایش بی ثباتی در افغانستان، در وهله اول تهدید موجودیتی برای طالبان است که در این مدت نتوانسته امنیت و ثبات را در افغانستان برقرار کند و عدم مشارکت دیگر جریانهای سیاسی در دولت افغانستان، به افزایش تهدیدات امنیتی و تروریستی در آینده دامن خواهد زد. لذا همسایگان افغانستان از سرایت این تهدیدات به کشورهایشان نگران هستند و سعی دارند با همکاریهای مشترک چندجانبه بتوانند راه حلی برای مقابله با این تهدیدات پیدا کنند. باتوجه به فقر گسترده، ترویج تفکرات وهابی- سلفی در آسیای مرکزی، این کشورها بیشتر مستعد جذب تروریستها هستند و نگرانیها نسبت به سرایت اقدامات تروریستی به منطقه افزایش یافته است.
تاجیسکتان یکی از کشورهایی است که بیش از دیگران در معرض تهدیدات تروریستی از سوی افغانستان قرار دارد و از آنجا که کشورهای آسیای مرکزی در مواجهه با بحرانهای این چنینی توان و مدیریت لازم را ندارند لذا مقامات تاجیک تلاش می کنند با کمک کشورهای منطقه اثرات تهدیدات تروریستی را به حداقل برسانند.
افغانستان به یک دولت کاملا فراگیر نیاز دارد تا بتواند حقوق افغانها را تامین کرده و اجازه ندهد افغانستان به پناهگاه امن تروریسم تبدیل شود ولی طالبان تاکنون از عمل به تعهداتش خودداری کرده و به همین خاطر تهدیدات تروریستی و ناامنی ها در 10 ماه گذشته افزایش پیدا کرده است. بدیهی است که صلح و ثبات در افغانستان، امنیت کشورهای دیگر را نیز بیشتر تامین خواهد کرد و هزینه های مقابله با تهدیدات و ناامنی را کاهش می دهد و از این بایت دلمشغولی نخواهند داشت تا همه توان خود را برای رفع تهدیدات تروریستی صرف کنند.
باتوجه به اینکه جنگ اوکراین روز به روز ابعاد گسترده ای به خود می گیرد و تاثیرات منفی آن بر همه مناطق مشهود است، بنابراین کشورهای منطقه درصدند تا نگذارند بحران جدیدی در افغانستان و متعاقب آن در منطقه ایجاد شود. باتوجه به اینکه آمریکا عزم خود را جزم کرده تا روسیه را شکست داده و منزوی کند، بنابراین تحرکات غرب برای ناامن کردن مرزهای جنوبی روسیه به ویژه از طریق افغانستان افزایش خواهد یافت و همین مسئله کشورهای منطقه را به تکاپو واداشته است تا برای حل مشکلات افغانستان چاره جویی کنند. برگزاری چنین نشستهایی در این مقطع زمانی می تواند نقش غیرقابل انکاری در کاستن از اختلاف نظرها و دستیابی به توافق برای مسائل افغانستان باشد. اگرچه کشورهای منطقه، دولت طالبان را به رسمیت نشناخته اند اما هر کدام از ظرفیتهای اقتصادی برخوردار هستند که می توانند به عبور افغانستان از این وضعیت کمک کنند.
در شرایطی که همسایگان افغانستان با برگزاری نشستهای متعدد تلاش می کنند با افزایش همکاریها صلح در این کشور را محقق کرده و از سرایت تهدیدات تروریستی و ناامنی ها به منطقه جلوگیری کنند، اما رویکرد و طرحهای طالبان در 10 ماه گذشته نشان می دهد این کشور تا رسیدن به صلح و به رسمیت شناخته شدن از سوی جامعه بین المللی فاصله زیادی دارد.
