به گزارش الوقت، پس از رایزنی جمهوری اسلامی ایران با نمایندگان کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، مراسم امضای صورت جلسه نتایج رایزنی‌های ایران و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در تاشکند برگزار شد.
در این سند طرف ایرانی تمایل خود را نسبت به تکمیل فرایند کسب وضعیت عضو دائم در سازمان همکاری شانگهای اعلام کرد.
در این مراسم «ولادیمیر ناروف» معاون وزیر امور خارجه جمهوری ازبکستان، روسای نهادهای دائم سازمان همکاری شانگهای، هماهنگ کنندگان ملی کشورهای عضو و همچنین روسا و نمایندگان نمایندگی های دیپلماتیک چین و ایران در تاشکند حضور داشتند.
امضای این صورت جلسه گامی عملی در راستای اجرای تصمیمی بود که سال گذشته سران هشت کشور در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در «دوشنبه» برای آغاز روند پذیرش ایران به عضویت این سازمان اتخاذ کردند.
این سند حاکی از آمادگی طرف ایرانی برای عضویت در سازمان و رعایت اهداف و اصول منشور سازمان همکاری شانگهای، معاهدات بین‌المللی و اسناد مصوب در سازمان برای کمک به توسعه دوستی و همکاری‌های متقابل سودمند با کشورهای عضو است.
در این مراسم «حمید نیرآبادی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در جمهوری ازبکستان حضور داشت. وی در سخنانی ضمن تشکر از حمایت کشورهای عضو برای پذیرش کشورمان در این سازمان، چندجانبه گرایی، همکاری جمعی و مبارزه با تروریسم را از ویژگی های متمایز سازمان همکاری شانگهای دانست.
سفیر کشورمان در تاشکند با بیان این که سازمان همکاری شانگهای یک «کلوپ شرقی» است، گفت: مبنای همکاری در این سازمان بهره گیری از ظرفیت های گسترده سازمان در چارچوبی دوستانه و همراه با اجماع است.
مرحله بعدی این روند، امضای یادداشت تعهدات در حاشیه نشست آتی سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در سمرقند در شهریور ماه سال جاری خواهد بود. پس از آن، سران کشورهای عضو اعطای وضعیت عضویت سازمان همکاری شانگهای به کشورمان را تایید خواهند کرد.
«ولادیمیر ناروف» معاون وزیر امور خارجه جمهوری ازبکستان در سخنان خود به این نکته توجه کرد که ایران از سال 2005 میلادی به عنوان یک کشور ناظر، فعالانه در فعالیت های سازمان همکاری شانگهای مشارکت دارد. این کشور به طور منظم در جلسات نهادهای اصلی و رایزنی در مورد مسائل امنیتی منطقه ای شرکت می‌کند. به ویژه، ساختارهای ذیصلاح جمهوری اسلامی ایران با ساختار منطقه‌ای ضد تروریستی سازمان همکاری شانگهای ارتباط کاری برقرار کرده و حفظ کرده اند.
وی افزود: ورود کشوری مانند ایران، منطقه «مسئولیت جغرافیایی» سازمان همکاری شانگهای را گسترش می‌دهد و چشم‌انداز جدیدی را برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای باز می‌کند.
«ژانگ مینگ» دبیرکل سازمان همکاری شانگهای که در این مراسم به صورت ویدئو کنفرانس شرکت کرد، ضمن تشکر از طرف ازبکستانی که ریاست سازمان همکاری شانگهای را بر عهده دارد و سازماندهی این رویداد را انجام داده است، از همه کشورها به دلیل کار هماهنگ در زمینه نهایی کردن اسناد پذیرش ایران در سازمان همکاری شانگهای قدردانی کرد.
سازمان همکاری شانگهای چیست؟
سازمان همکاری شانگهای از دل رقابت قدرتهای بزرگ بر سر منطقه ژئوپلتیک آسـیای مرکـزی پدیدار شد و در تاریخ 26 آوریل 1996 با عنوان «شانگهای 5» در شهر شانگهای چین پایه‌گذاری شد. در آن جلسه سران کشورهای روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان گرد هم آمدند تا به منظور اعتمادسازی امنیتی در مرزها با یکدیگر مذاکره کنند.
دستور کار اجلاس نیز به توسعه اقدمات اعتمادساز امنیتی در نواحی مرزی محدود می‌شد، اما در پنجمین نشست سران شانگهای 5 در شهر شانگهای که در ژوئن سال 2001 برگزار شد پنج کشور چین، روسیه، قزاقستان، قیرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان با امضای بیانیه‌ای تشکیل «سازمان همکاری شانگهای» را اعلام کردند.
طبیعتاً باتوجه به نقش و جایگاه جمهوری اسلامی ایران در منطقه آسیای مرکزی و افغانستان، همکاری و گفت‌و‌گوهای نزدیک با تهران را برای این سازمان ایجاب می‌کرد. همین امر نیز باعث شد تا 4 سال پس از تاسیس رسمی آن، ایران نیز به سادگی به عضویت ناظر در این سازمان در آید.
در سال 2005 چهار کشور از جمله ایران، پاکستان، هند و بلاروس به عضویت ناظر این سازمان در آمدند که طی سال‌های پس از آن دو کشور هند و پاکستان توانستند به عضویت دائم ارتقاء یافته و ایران و بلاروس کماکان به عنوان عضو ناظر همکاری خود را با این سازمان ادامه دهند.
تا سال 2015 و امضای رسمی توافق هسته‌ای از سوی ایران و کشورهای 1+5، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و به طور ویژه قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد به عنوان مانع اصلی حقوقی پیشروی عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای مطرح می‌شد.
این موضوع به طور صریح از طرف مقامات رسمی این سازمان و کشورهای تاثیرگذار نظیر روسیه و چین طرح شده است. در همین حال سیاست تقابل‌جویانه ایران با غرب نیز که می‌توانست بر روند همکاری‌های گسترده اقتصادی و سیاسی روسیه و چین با غرب تاثیر بگذارد نیز منطق پیوست شده به این مانع حقوقی بود.
با این حال از جولای 2015 و با رسمی شدن برجام در وین که متعاقب آن تصویب بیانیه 2231 در شورای امنیت سازمان ملل متحد را نیز در بر داشت، به طور رسمی نخستین مانع عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای برداشته شد. به همین منوال، اجرای دقیق تعهدات ایران به مفاد برجام و تعامل نزدیک تهران با مسکو و پکن در روند پس از آن، نوعی اعتماد متقابل میان طرفین به وجود آورد.
از سوی دیگر، به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا از سال 2016 شرایط را در حوزه سیاست بین‌الملل نیز برای چین و روسیه تغییر داد. روسیه از سال 2014 و با آغاز بحران اوکراین تقابل بی‌سابقه‌ای را با غرب تجربه کرد که گام‌های دیگر آن را می‌توان در تحولات اخیر بلاروس، ماجرای الکسی ناوالنی و به خصوص تحرکات نظامی اخیر ملاحظه کرد. چین نیز در همین حال در بحران تایوان، مسائل امنیتی هنگ کنگ، تحرکات آمریکا در دریای چین جنوبی و به ویژه در ماجرای مسلمانان اویغور، روند بی‌سابقه‌ای از تهاجم غرب را تجربه کرده است.
رویکردهای تهاجمی و بی‌پروای دونالد ترامپ در آغاز جنگ تجاری با پکن و تهدید مستقیم منافع مسکو که بروز چالش‌های جدی در همکاری‌های راهبردی این بازیگران به وجود آورد، نگاه این کشورها را به ابعادِ تقابل با غرب تاحدودی تغییر داد. همین امر نیز به عنوان منطقِ سیاسی جدید در شانگهای، می‌توانست عضویت ایران را در این سازمان تسهیل کند.
