الوقت- حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران بنا به دعوت "وانگ یی" همتای چینی خود در راستای گفت‌وگو با مقام های این کشور، روز پنجشنبه 23 دی ماه در رأس یک هیأت بلند پایه سیاسی، راهی پکن شد. در این سفر سند همکاری 25 ساله با چین را امضا کرده و در واقع می توان گفت که این سند وارد مرحله عملیاتی خود شد که امضای این سند روابط دو کشور را وارد مرحله تازه و استراتژیک تری کرد.
طرح همکاری جامع ایران و چین در جریان سفری که "شی جین پینگ" رییس جمهور چین در ژانویه 2016 به ایران داشت، پس از صدور بیانیه مشترک دو کشور در راستای ایجاد یک مشارکت راهبردی جامع مطرح شد و این سند در نهایت پس از تلاش های دیپلماتیک دو کشور در 27 مارس 2021، با حضور "وانگ یی" وزیر خارجه چین و "محمد جواد ظریف" وزیر امور خارجه سابق ایران در تهران به امضا رسید.
پیش از سفر امیرعبداللهیان به چین، وزاری خارچه ایران و چین در حاشیه نشست سران سازمان همکاری شانگهای در دوشنبه پایتخت تاجیکستان با یکدیگر دیدار کرده بودند و همچنین به صورت تلفنی و مجازی با یکدیگر به بحث و تبادل نظر درباره مناسبات دوجانبه و تحولات منطقهای و بین‌المللی پرداخته بودند. در این شرایط سفر امیرعبداللهیان در راستای استراتژی نزدیکی به شرق و تقویت پیوندهای اقتصادی و سیاسی و نظامی با چین صورت گیرد بویژه که پکن یکی از طرف‌های اصلی مذاکرات هسته‌ای محسوب می‌شود و با شروع گفتگوها مواضع حمایتی از ایران و در محکوم کردن تحریم‌های یکجانبه آمریکا داشته است.
ابعاد اهمیت سفر
در سفری که وزیر امور خارجه ایران در روزهای اخیر به پکن داشت گفتگو در خصوص روابط دوجانبه در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و همچنین موضوعات بین‌المللی و منطقهای در دستور کار بوده است. خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز در نشست خبری روز دوشنبه 20 دی ماه در توضیح این سفر گفته بود: «در این سفر موضوعات مختلفی مورد گفت‌وگوی مقامات دو کشور قرار خواهد گرفت که نقشه راه 25 ساله نیز یکی از این موضوعات است. مجریان این نقشه راه از وزارتخانه‌ها و بخش‌های مختلف هستند و روند پیگیری و بخش‌های مختلف آن در دست پیگیری است».
در راستای اهمیت این سفر می توان گفت که با توجه به روابط دیرینه ایران و چین ایران و جایگاه استراتژیک ایران در ابتکار عمل یک کمربند- یک جاده، امضای سند همکاری بین دو کشور سبب خواهد شد تا روند روابط و ارتباطات در عرصه منطقه ای و بین المللی افزایش یافته و تسهیل شود.
این سند از آن جهت که بر اساس نیاز متقابل دو کشور بوده و ضرورتی برای اتحادسازی در راستای مقابله با تحریم های آمریکا بر علیه چین و ایران می باشد، نقطه اشتراکی است که بیش از پیش بیانگر اهمیت همکاری‌های دو جانیه تهران و پکن است که در نتیجه آن پیامدهای مثبت دو جانبه، منطقه ای و بین المللی زیادی برای دو کشور در بر خواهد داشت؛ همچنین این سند از آن جهت که ترسیم کننده چارچوب همکاری های تهران - پکن خارج از نظم مطلوب آمریکایی و در قالب رقابت ژئوپلتیکی و ژئواکونومیکی مدنظر غرب تعریف شده است، بنابراین می توان این سفر را گامی در راستای تحکیم و تقویت مناسبات راهبردی دو کشور قلمداد کرد.
در همین راستا "آرییل کوهن" تحلیلگر آمریکایی- اسرائیلی در تحلیلی در نشریه فوربس این سند را دارای پیامدهای جدی برای ایالات متحده دانسته و نوشت: «شراکت استراتژیک بین چین و ایران، پیامدهای جدی برای راهبرد ایالات متحده در همکاری با اوپک، مهار چین و سوءاستفاده غرب از تحریم‌ها برای فشار آوردن به کشورهای ناسازگار دارد. از سوی دیگر روزنامه "هاآرتص" نیز در مطلبی با بیان اینکه سند راهبردی تهران و پکن، شاهدی بر شکست سیاست فشار حداکثری بر ایران بود، نوشت: «این توافق نشان داد که علی‌رغم تحریم‌های سخت آمریکا، ایران فاصله بسیار زیادی تا به زانو درآمدن دارد».
نتایج و دستاوردهای سفر
با روی کار آمدن دولت جدید آیت الله رئیسی، موضوع تقویت همکاری‌های اقتصادی با کشورهای همسایه و دولت‌های دوست غیرهمسایه همانند چین و روسیه، به عنوان اهداف اصلی دستگاه سیاست خارجی تعریف شد و از این حیث سفر امیر عبدالهیان به چین به گمان کارشناسان این حوزه، نقطه عطفی در منطقه بوده است که نتایج حاصل از این توافقنامه گامی مؤثر در جهت حل مشکلات اقتصادی و کاتهش اثرات تحریمی خواهد بود. با توجه به تحریم نفتی اعمال شده علیه ایران، جمهوری اسلامی ایران در قالب همکاری با چین علاوه بر صادرات طولانی مدت نفت خود به چین قادر خواهد بود تا تکنولوژی مورد نیاز خود را در حوزه صنعت نفت و گاز را از این کشور خریداری کند.
بر همین اساس مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین در اهمیت توافقنامه همکاری 25 ساله گفت: «چین با ایجاد روابط با تهران جای پای خود را در خاورمیانه تقویت می‌کند، ایالات متحده ر ا تضعیف کرده و دسترسی بیشتر به نفت و سایر کالا‌های مهم ایران را تضمین می‌کند. به نوبه خود، ایران میلیارد‌ها دلار سرمایه گذاری در بخش انرژی و زیرساخت‌های خود از سوی شرکت‌های چینی دریافت خواهد کرد که باعث کاهش اثربخشی تحریم‌های آمریکا علیه آن کشور خواهد شد. به طور گسترده تر، سرمایه گذاری اضافی چین به طور فزاینده‌ای اثربخشی تحریم‌های امریکا علیه ایران را کاهش می‌دهد. این امر باعث تشدید ناسازگاری ایران در هرگونه مذاکره‌ای در مورد برنامه هسته‌ای آن کشور خواهد شد».
در نتیجه می توان گفت که نزدیک شدن روابط پکن-تهران، در بردارنده این مهم است که روابط دو کشور می تواند نوید دهنده نظمی جدیدی در منطقه و در رقابت با روندسازی آمریکا در منطقه باشد و با تداوم همکاری این موضوع می تواند به الگویی برای سایر کشورهای منطقه نیز تبدیل شود؛ همچنین با توجه به سرمایه 400 میلیارد دلاری حاصل از این توافق، چین قادر یه سرمایه گذاری در حوزه های زیر ساختی و مالی در ایران خواهد بود که این موضوع در شرایطی که ایران تحت تحریم های آمریکا قرار دارد، به مثابه حلقه نجاتی برای اقتصاد کشور می‌باشد.
علاقه‌مندی دوجانبه به توسعه روابط
پس از سفر امیر عبداللهیان به پکن و مذاکرات با مقامات چینی، دو طرف با مثبت ارزیابی کردن نتایج سفر نسبت به آمادگی برای گسترش روابط اظهار علاقه مندی کردند تا نشانگر موفقیت آمیز بودن مأموریت وزیر خارجه در سفر به چین بوده باشد.
"وانگ ونبین"، سخنگوی وزارت خارجه چین در کنفرانس خبری روز سه‌شنبه 21 دی ماه گفت: «چین و ایران از دوستی دیرینه و عمیقی برخوردارند. تحت هدایت سران دو کشور، روابط در سال‌های اخیر پیشرفت چشمگیری داشته و قاطعانه از یکدیگر در مورد مسائل مربوط به منافع خود حمایت می‌کنیم. ایران و چین در سال 2021، پنجاهمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک را جشن گرفتند و فصل جدیدی در دوستی ما گشوده شد و این کشور آماده همکاری با ایران در راستای تعمیق بیشتر شراکت راهبردی و به نفع دو کشور و دو ملت است.
پیش از این نیز "شی جین پینگ"، رئیس‌جمهور چین در 31 خرداد ماه، ضمن تبریک پیروزی آیت‌الله رئیسی در سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری، با مهم خواندن توسعه روابط ایران و چین گفته بود: «چین آماده است تا با رئیس‌جمهور جدید ایران برای تقویت ارتباطات استراتژیک دوجانبه، تحکیم اعتماد سیاسی متقابل و گسترش و تعمیق همکاری‌های برد - برد در زمینه‌های مختلف به منظور ایجاد منافع برای هر دو کشور و مردم، همکاری کند و روابط دو کشور بخصوص پس از برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین، نتایج و دستاوردهای چشمگیری داشته است».
همچنین امیر عبداللهیان در راستای تاکید بر دستاوردهای سفر اخیر خود به چین، در یادداشتی در روزنامه گلوبال تایمز نوشت: «نقش چین به عنوان یکی از اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد و به عنوان یک بازیگر فعال در عرصه بین‌المللی که با رویکردی منطقی در جریان مذاکراتی که روند آشتی و بازگشت ناقضان برجام را تسهیل کرد، واقعا قابل تحسین است. مهم نیست در عرصه روابط بین‌الملل چه اتفاقی می‌‌افتد، چین و ایران در کنار سایر شرکای تجاری و منطقهای خود، برای همیشه در مسیر درست تاریخ خواهند بود و در نیمه دوم قرن، اشتراکات مختلف فرهنگی و سیاسی ایران و چین، زمینه را برای تداوم همکاری‌ها در حوزه‌های زیر با اولویت بالا فراهم کرد:
- توسعه اقتصادی و همکاری تجاری و اجرای برنامه جامع همکاری
- اجماع و مشورت درباره مسائل مختلف منطقهای و بین‌المللی و ایفای نقش موثر در وساطت همکاری برای حل موثر چالشها و تنش‌‌ها
- مبارزه علیه کووید-۱۹ و همکاری در پروژه‌های مشترک تولید واکسن
- کمک به تقویت مکانیزم همکاری برای پیشبرد توسعه جهانی با آینده مشترک
- ارتقای چندجانبه‌گرایی و مقابله با استانداردهای دوگانه از طریق پیشنهاد اصلاح نظام حکومت جهانی
- مقابله با تروریسم و افراط‌گرایی و کمک به بازگشت تمام کشورهای سرکوب شده به جامعه جهانی
- همکاری موثر و سازنده در زمینه ابتکار جاده و کمربند و کمک به چین برای استفاده از این پروژه به صورت موثر
- تداوم تمهیدات اجرایی برای عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری شانگهای و استفاده از فرصت همکاری با سایر کشورهای عضو بر اساس ابتکار توسعه جهانی».
