آیت الله سید محمد سعید حکیم یکی از چهار مرجع تقلید شیعیان در نجف در سوم سپتامبر 2021 (12 شهریور 1400) بر اثر ایست قلبی درگذشت
به گزارش «الوقت» آیت الله سید محمد سعید حکیم یکی از چهار مرجع تقلید شیعیان در نجف در سوم سپتامبر 2021 (12 شهریور 1400) بر اثر ایست قلبی درگذشت. سید محمدسعید طباطبائی حکیم در اول فوریه 1936 (11 بهمن 1314) در شهر نجف متولد شدند. ایشان یکی از برجسته‌ترین روحانیون شیعه در عراق پس از آیت‌الله علی سیستانی بود. آیت الله سید محمد سعید حکیم نوه مرجع بزرگ سید محسن حکیم و خواهر زاده شهید مد باقر حکیم است. ایشان علاوه بر فرازنگی و آگاهی دینی در دوران حیات خود، کنش‌ورزی سیاسی قابل توجهی نیز داشته و آثارگرانبهایی را از خود بر جای گذاشته‌اند. درگذشت این مرجع عالیقدر شیعیان عراق، موجی از واکنش‌ها را در سطح داخل و خارج از عراق به همراه داشته است.
حیات سیاسی و آثار آیت الله حکیم
آیت الله سید محمد سعید حکیم، پس از طی دوران حوزوی و تعلّم آموزه‌های دینی و حوزوی و رسیدن به مقام اجتهاد، هرگز خانه نشینی و اُخت گرفتن با کاغذ و کتاب را سرمشق خود قرار نداده و بلکه جزو کُنشگران ضد طاغوتی در دوران صدام بود. فعالیت‌هایی که در نهایت منجر به 8 سال تحمل زندان در این کشور شد. علت زندانی شدن وی، تلاش وی برای راه اندازی و تقویت پیاده روی اربعین در کشور عراق عنوان شده است؛ از این رو وی جزو فقهای شیعه بود که به جرم احیای مشّایه اربعینی به زندان رژیم بعث افتاد.
پس از وفات آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی در سال 1371 ش، سید محمد سعید اعلان مرجعیت کرد. اعلان مرجعیت او توأم با اقبال شیعیان عراق به تقلید از وی و آیت الله العظمی سیستانی گردید. وی مرجعیت خود در عراق را صرفاً محدود به تعلیم آموزه‌های دینی و حوزوی و تدریس نکرد؛ بلکه با ارسال بعثه‌های دینی-مردمی به نواحی محروم و عشایر دور دست عراق، درصدد حل مشکلات دنیوی و عقیدتی شیعیان دور دست، برآمد.
محمدسعید حکیم در برخی مسائل فقهی دیدگاههای تازه‌ای دارد؛ از جمله مجازات مُرتَد در این دنیا را خارج از وظیفه ما می‌داند. همچنین درخصوص مسئله رؤیتِ هِلال، افق قاره‌های آسیا، آفریقا و اقیانوسیه را یکی می‌داند. برپایه این فتوا، اگر در یکی از شهرهای یکی از این مناطق، هِلال ماه دیده شود، دیگر مناطق هم حکم شرعی آن را خواهند داشت.
در سال‌های بعد از 2003 نیز ایشان علاوه بر نجف، در برخی دیگر از شهرهای عراق دفتر نمایندگی داشتند و پاسخگویی سوالات و دریافت وجوهات شرعی بودند. از جمله آثار مهم ایشان عبارتند از:
1 ـ المحکم فی اصول الفقه، (این مجموعه در 6 جلد با بحث استدلالی اصول).
2 ـ دوره فقهی «مصباح المنهاج» که شرحی بر فقه استدلالی «منهاج الصالحین» سید محسن حکیم است.
3 ـ رساله عملیه خود را ـ پس از درخواست‌های مکرر و مراجعات بسیاری از فضلاء ومردم برای تقلید از ایشان ـ در 3 جلد به نام «منهاج الصالحین» عرضه کرده‌است.
4 ـ مناسک حج و عمره.
5 ـ حاشیه‌ای جامع بر کتاب اصولی «کفایه» اخوند خراسانی در 3 جلد.
واکنش‌ها به جان باختن آیت‌الله حکیم
رحلت آیت‌الله‌العظمی سید محمد سعید طباطبایی حکیم، با توجه به جایگاه ویژه ایشان در صحنه داخلی عراق واکنش رهبران و مسئولان داخلی و خارجی را به همراه داشته است. به گزارش پایگاه خبری العهد، حزب‌الله لبنان نیز در بیانیه‌ای با تسلیت درگذشت آیت الله سید محمد سعید حکیم، این رخداد را خسارتی سنگین برای جهان اسلام دانست. حزب‌الله لبنان در این بیانیه آورده است: جهان اسلام امروز با خبر ارتحال مرجع بزرگ و فقیه عالم آیت الله العظمی سید محمد سعید حکیم (قدس سره شریف) متاثر شد. در ادامه این بیانیه آمده است: ایشان بعد از عمر طولانی مبارزه در راه دین یکتاپرستی و تعالی بخشی به جایگاه حوزه‌های دینی و مسائل جهان اسلام به ملکوت اعلا پیوست.
در واکنشی قابل توجه نیز سفارت آمریکا در بغداد با انتشار پیامی در صغحه اختصاصی خود در فیسبوک درگذشت آیت الله سید محمد سعید حکیم مرجع عالیقدر شیعه در عراق را تسلیت گفت. سفارت آمریکا در ادامه تاکید کرد: آیت‌الله‌العظمی سید محمد سعید طباطبایی حکیم نمادی از صلح، محبت و الفت در سراسر منطقه بود.
همچنین، در سطح داخلی عراق برهم صالح رئیس جمهور، مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر و محمد الحلبوسی رئیس پارلمان عراق نیز درگذشت آیت الله سید محمد سعید طباطبایی حکیم را تسلیت گفتند. برهم صالح در بیانیه خود تاکید کرد: آیت الله حکیم از بزرگان امت اسلامی بودند که در تحکیم ارزش‌های عدالت، ایمان، محبت و صلح علم را با عمل آمیختند و در مسیر علم و جهاد با صبر حرکت کردند. وی این ضایعه را به امت اسلام، مراجع عالیقدر شیعه و خانواده سید محمد سعید حکیم تسلیت گفت.
مصطفی الکاظمی هم در بیانیه‌ای تاکید کرد: آیت الله حکیم عمر خویش را در راه خدمت به علم، فقه، درس و اجتهاد صرف کردند و سال‌هایی از عمرشان را در جهاد علیه طاغوت گذراندند و در زندان‌های رژیم بعث به شدت شکنجه شدند.
الحلبوسی نیز گفت: با کمال غم و اندوه خبر درگذشت یکی از بزرگان و علمای نجف اشرف آیت الله العظمی سید محمد سعید حکیم را دریافت کردیم. این مصیبت را به امت اسلامی، مراجع عظام و خاندان آل حکیم تسلیت می‌گوییم.
همچنین، سیدعمار حکیم» در پیامی درگذشت آیت‌الله العظمی حکیم، از مراجع عالیقدر شیعه را تسلیت گفت. در پیام سیدعمار حکیم آمده است: «رحلت یکی از شاخص‌ترین چهره‌های شهر علم و فقاهت، نجف اشرف و حوزه‌های علمیه و یکی از ارکان معرفت، هدایت و فقاهت، مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله العظمی سیدمحمدسعید حکیم، بزرگ خاندان حکیم، خاندان علم و فقاهت و شهادت، فاجعه‌ای بزرگ برای ما و مسلمانان و پیروان اهل‌بیت(ع) و ملت عراق است. این عالم بزرگ چهره‌ای ممتاز در زهد و علم و اهتمام به دین و میهن بود که پس از عمری تدریس و پرورش نسلی از علمای عامل و تحکیم مبانی مکتب اهل‌بیت(ع) در فقه و اصول و عقیده و جهاد در راه خداوند و تحمل سختی‌ها و زندان‌های تاریک رژیم دیکتاتوری، در حالی به لقای خداوند پیوست، خداوند از او راضی و او به رحمت خداوند راضی بود.
در ادامه پیام‌های تسلیت در پی درگذشت آیت الله سید محمد سعید حکیم فالح الفیاض، رئیس سازمان حشد شعبی هم درگذشت این عالم ربانی را تسلیت گفت. وی در تماسی تلفنی با خانواده آیت‌الله حکیم مواضع وی در راستای خدمت به اسلام و مسلمانان و به ویژه مواضع حمایتی وی از حشد شعبی از روز نخست تاسیس آن را ستود.
مسعود بارزانی، رهبر حزب دموکرات کردستان عراق نیز با صدور بیانیه‌ای، ارتحال مرجع عالیقدر شیعیان در عراق را تسلیت گفت. بارزانی در این باره گفت: با غم و اندوه فراوان، خبر درگذشت مرجع دینی بلندپایه آیت الله العظمی سید محمد سعید طباطبایی حکیم را دریافت کردیم؛ این ضایعه را به جهان اسلام، مراجع عظام و خاندان گرانقدر ایشان تسلیت می‌گوییم.
نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق نیز ضمن تسلیت درگذشت ایت الله حکیم در پیامی نوشت: با غم و اندوه فراوان، خبر درگذشت مرجع دینی بزرگ، مرحوم آیت الله العظمی سید محمد سعید الحکیم را دریافت کردیم؛ آن مرحوم یکی از شخصیت‌های برجسته فقه و اجتهاد بود و زندگی خود را زاهدانه وقف مبارزه علیه ستم و برای تحکیم اصول برادری، محبت و مدارا میان همه طیف های ملت عراق کرد. وی ادامه داد: به مناسبت این مصیبت بزرگ تسلیت صمیمانه و همدردی خود را برای خاندان گرانقدر حکیم، مراجع عظام و ملت عراق ابراز می‌کنیم.
در سطحی دیگر، نواف الاحمد الجابر الصباح، امیر کویت در پیام‌های جداگانه به آیت الله سیستانی، مرجع عالیقدر شیعیان، الکاظمی و برهم صالح درگذشت آیت الله سید محمد سعید حکیم را تسلیت گفت. همچنین مشعل الاحمد الجابر الصباح، ولیعهد کویت و صباح خالد الحمد الصباح، نخست وزیر کویت نیز در پیام‌های مشابه درگذشت این مرجع عالیقدر شیعیان را تسلیت گفتند و برای ایشان طلب رحمت و برای خانواده و نزدیکان طلب صبر نمودند.
مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان نیز با صدور بیانیه‌ای درگذشت آیت‌الله سید محمدسعید طباطبایی حکیم را تسلیت گفت. در این بیانیه آمده است: آیت‌الله العظمی سید محمدسعید طباطبایی حکیم ۸۷ سال از عمر شریف خود را صرف تدریس و تألیف و تدوین احکام شرعی کرد. این مجلس در ادامه آورده است: ایشان از یک خانواده بزرگ علمی بود که ده‌ها شهید تقدیم کرده و دانشمندانی در راه علم و فضیلت و جهاد تربیت کرده‌اند. آیت‌الله حکیم یکی از کسانی بود که در برابر بی‌عدالتی و استبداد ایستاد و به حق پایبند بود و سهم بالایی در نهضت امت اسلامی و تثبیت و تقویت مسیر پیشرفت آن داشت. ایشان عمر خود را در خدمت به امت اسلامی و حمایت از ملت‌های آن و دفاع از مسائل به حق امت اسلام به ویژه مسئله فلسطین صرف کرد.
