شاید موضوع خطرناک تر برای ترکیه در نشست اخیر این باشد که اکنون جمهوری خواهان نیز برای دوران پس از ترامپ و بازسازی روابط با اروپا خیز برداشته‌اند و بهترین گزینه برای قربانی کردن برای چنین صلحی ترکیه است. در واقع پیام نشست اخیر برای آنکارا این بود سنای تحت کنترل جمهوری خواهان برای گردن زدن ترکیه آماده همکاری با کاخ سفید خواهد بود
الوقت – در آخرین نشست اعضای ناتو که البته به صورت ویدئو کنفرانس میان اعضا برگزار شد، گزارش‌ها از تنش و درگیری لفظی شدید میان مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا و مولود چاووش اغلو، وزیر امور خارجه ترکیه حکایت دارد. بر اساس ادعای خبرگزاری رویترز به نقل از چند دیپلمات و مقام آگاه، پمپئو اقدامات ترکیه را در حوزه‌های همچون، خرید سامانه S400 از روسیه، نزاع با یونان و قبرس بر سر منابع گاز بیثباتی در شرق مدیترانه، اعزام گروههای تروریستی از سوریه به لیبی و مداخله در بحران قره‌باغ مورد انتقاد شدید قرار داده است. نکته قال توجه اینکه ادعاهای انتقادی پمپئو با همراهی اعضا به ویژه کشورهای فرانسه، یونان و حتی لوکزامبورگ همراه شد.
در مقابل نیز شواهد از این امر حکایت دارند که چاووش اغلو، با متهم کردن آمریکا به حمایت از گروههای تروریستی ادعاهای پمپئو را رد کرد و جدال لفظی میان وزرای خارجه نشست را به سمت تنش برد. این امر در شرایطی است که طی چهار سال گذشته مناسبات آنکارا و واشنگتن، مسیری پر فراز و نشیب را طی کرده و به نظر می‌رسد علی‌رغم وجود تنش‌های جدی، نوعی سکوت آمریکا در قبال سیاست‌های ترکیه در حوزه‌هایی همانند مداخله در شمال سوریه، لیبی و حتی بحران قره‌باغ نیز در جریان بوده است. اما اکنون پس از پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا به نظر می‌رسد روند در مسیر نوعی دگرگونی و چرخش قرار گرفته و مواضع اخیر پمپئو، در نشست سران ناتو نشانگر همین امر است.
گذار از عصر ترامپیسم
مواضع ضد ترکیه‌ای مایک پمپئو در نشست ناتو، در فاصله تنها 45 روز تا پایان کار دولت دونالد ترامپ را می‌توان اولین سیگنال واشنگتن به نزدیکی فزآینده به اروپا در دوران جدید مورد ارزیابی قرار داد. واقعیت امر این است که با وجود تمامی تنش‌ها، دولت ترامپ هیچگاه سیاست واحدی را با کشورهای اروپایی در زمینه مواجهه با آنکارا اتخاذ نکرده بود. با وجود تلاش‌های رهبران اروپایی همچون امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، ترامپ هیچگاه وارد تنش جدی با اردوغان نشد و حتی با سکوت‌های پی‌درپی خود به نوعی مسیر را برای اجرایی شدن سیاست‌های آنکارا باز کرد. اما در وضعیت جدید، به ویژه پس از آنکه کشورهای اروپایی عضو ناتو از جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا برای حضور در نشست دعوت به عمل آورده بودند، به نظر می‌رسد سیاست ناتو در قبال ترکیه به مرحله گذار ار عصر ترامپیسم وارد شده است. بدون تردید مهم‌ترین نمود این عصر را می‌توان نزدیکی هر چه بیشتر اروپا و آمریکا به یکدیگر مورد ارزیابی قرار داد.
اروپا خواهان جبهه واحد علیه ترکیه
فراتر از مناسبات و تنش‌های درون ناتو، یکی دیگر از تنش‌هایی که آینده مناسبات ترکیه با اعضای ناتو را می‌تواند به شدت تحت تاثیر قرار بدهد، در ارتباط با کنش‌های ترکیه در حوزه مدیترانه است که خشم و ابراز نارضایتی بازیگران اروپایی را در چند سال گذشته به همراه داشته است. انتقاد و محالفت اعضای ناتو در ارتباط با توافق‌نامه ترکیه و لیبی در سال 2019 است؛ در واقع، آنکار از دسامبر 2019 با دولت وفاق ملی لیبی به رهبری فائز السراج قرارداد اکتشاف منابع مدیترانه را امضا کرد. طبق این توافق، ترکیه می تواند در آب های سرزمین لیبی حفاری هایی برای اکتشاف میادین نفتی و گازی انجام دهد. همچنین، ترکیه معتقد است بر اساس این توافق، دیگر کشورها بدون مجوز آنها اجازه احداث خط انتقال گاز را ندارند.
اما آغاز فعالیت‌های حفاری ترکیه در مدیترانه با مخالفت کشورهای یونان، مصر، قبرس، اسرائیل، اروپا و حتی آمریکا مواجه شد حتی در پی تشدید تنش‌ها نخست وزیر یونان در آگوست 2020 نسبت به وقوع درگیری با ترکیه به اتحادیه اروپا هشدار داد. همچنین، در جولای 2020 «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از ترکیه درخواست کرد حفاری در دریای مدیترانه را متوقف کند. حتی همزمان با بالا گرفتن تنش‌ها میان ترکیه و یونان نیز در ماه جولای 2020 آمریکا از برگزاری رزمایش نظامی مشترک با بونان خبر داد و در حمایت از آتن، ناو هسته‌ایِ هواپیمابر «یواس‌اس دوایت آیزنهاور» را وارد مدیترانه کرد.
در مجموع، کشورهای اروپایی عضو ناتو، معتقد هستند که حفاری‌های ترکیه موجب تشدید بحران و رقابت در مدیترانه می‌شود و به دلیل رقابت‌های سیاسی شکل گرفته در دو دهه گذشته، وارد نوعی تقابل سیاسی با ترکیه شده‌اند که در چند وقت اخیر، به تقابل‌های مستقیم نظامی نیز سوق یافته است. برای نمونه، در 10 ژوئن 2020 (21 خرداد 1399) میان نیروهای دریایی فرانسه و ترکیه در دریای مدیترانه رخ داد که البته ناتو در قبال ان سکوت اتخاذ کرد. همچنین در چند ماه گذشته نیز، تنش لفظی میان اردوغان و ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه به اوج خود رسیده و حتی رئیس‌جمهوری ترکیه، در چندین مرحله همتای فرانسوی خود را مورد هجمه شدید قرار داده است. اردوغان پیش‌تر سلامت روانی ماکرون را زیر سوال برده بود و حتی اخیرا، در 4 دسامبر 2020 (14 آذر 1399) ابراز امیدواری کرده که فرانسه از شرّ ماکرون رها شود.
البته این مساله خاص فرانسه نبوده و در نوامبر 2020 نیز تقابل میان کشتی جنگی آلمانی با یک کشتی باربری ترکیه‌ای مشکوک به حمل سلاح به لیبی در دریای مدیرانه روی داد. با تمام این اوصاف، به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی با دعوت از جو بایدن، رئیس جمهور منتخب آمریکا به نشست خود در ناتو، قصد دارند وحدت رویه را در قبال دولت ترکیه در پیش گیرند. به طور حتم، خواست اصلی اروپایی‌ها اصرار بر اخراج ترکیه از ناتو نیست اما آنها قصد دارند از طریق اعمال فشار آنکارا را به عقب‌نشینی از پیگری اهداف خود در مدیترانه و نزدیکی به روسیه وادار سازند، با واقف بودن به این مسأله که دولت جدید آمریکا، سیاست به مراتب سخت‌گیرانه‌تری نسبت به ترکیه دارد. اما شاید موضوع خطرناک تر برای ترکیه در نشست اخیر این باشد که اکنون جمهوری خواهان نیز برای دوران پس از ترامپ و بازسازی روابط با اروپا خیز برداشته‌اند و بهترین گزینه برای قربانی کردن برای چنین صلحی ترکیه است. در واقع پیام نشست اخیر برای آنکارا این بود سنای تحت کنترل جمهوری خواهان برای گردن زدن ترکیه آماده همکاری با کاخ سفید خواهد بود.
