الوقت- هر چه زمان بیشتری از بحران و جنگ تمام عیار داخلی سوریه می‌گذرد، یافتن راه‌حل سیاسی برای آن سخت‌تر شده و بر پیچیدگی معمای آن نیز افزده می‌شود. اگر در سال اول بحران با وجود تعداد محدودی بازیگر داخلی فعال در این منازعه، امیدها برای یافتن راهی جهت برون‌رفت از آن اوضاع وخیم وجود داشت، با گذشت زمان و آمدن بازیگران جدید به صحنه‌ی منازعه، امیدهای داخلی و بین‌المللی در این زمینه بیشتر رنگ می‌بازد. در آخرین قدرت‌نمایی نظامی بازیگران موثر در بحران سوریه، شاهد حضور نظامی روسیه در صحنه‌ی نبرد، با پشتیبانی موشکهای کروز و هواپیماهای نظامی و کمک‌های لجستیکی و تدارکاتی‌اش به ارتش سوریه و اسد هستیم. در این وضعیت شاهدیم که صحنه‌ی بازیگردانی با ورود روسیه به شکل کلی عوض شده و نه تنها موجبات حیرت کشورهای غربی و دشمنان اسد را ایجاد نموده، بلکه بر تعمیق بحران فعلی و چالش رسیدن به راه‌حلی برای بحران افزوده است. طیف‌های مختلف و کشورهای چندی با اهداف و استراتژی‌های خاص خود در حال دامن‌زدن به وضعیت جاری سوریه هستند. در این میان درصددیم تا با خوانشی از وضعیت حامیان و مخالفان اسد در سوریه، تحولات اخیر حاکم بر بحران این کشور را مورد بررسی قرار دهیم.
دوستان
در صف دوستان اسد شاهد حضور نیروهای اصلی دولتی و نیز بازیگران غیر دولتی چون حزب الله می‌باشیم. این نیروی غیر دولتی که تحت حمایت ایران قرار دارد، از همان اوان گسترش بحران سوریه در کنار اسد حضور داشته و تلاش دارد تا با حمایت ارتش سوریه به مقابله با مخالفان بپردازد. ایران به عنوان مهم‌ترین حامی منطقه‌ای اسد، یکی از کشورهای مهم و تاثیر گذار بر تحولات خاورمیانه می‌باشد. این کشور که در میان دولت‌های عرب منطقه، اسد را مهم‌ترین دوست خود می‌داند، از ابتدای بحران، به حمایت از مواضع دولت اسد پرداخته و تلاش‌هایی برای ماندن او در قدرت انجام داده است. در همین راستا باید گفت مهم‌ترین پشتیبان اسد، ایران است. این صف با حضور روسیه وزنه‌ی سنگینی در چند روز اخیر به دست آورده است. روسیه که یکی از دوستان اصلی ایران بوده و در ده‌های اخیر از حامیان دولت سوریه به حساب می‌آید، درهفته‌ی گذشته با کسب رای دومای روسیه وارد کارزار مبارزه با داعش و حمایت از اسد و سرکوب مخالفان او شد. روسیه با استفاده از ناوگان نیرومند خود در دریای خزر و نیز نیروهای هوایی خود، ده‌ها حمله‌ی هوایی را بر علیه مواضع داعش و نیز گروه‌های اپوزیسون اسد انجام داده و تلاش دارد در کنار ایران به حمایت از اسد پرداخته و دشمنان‌اش را تضعیف نماید. عراق که خود درگیر جنگ داخلی با داعش است، نیز در کنار ائتلاف سوریه، روسیه و ایران قرار دارد. این کشور اگرچه با بحران‌های مختلفی در داخل مواجه است، اما ماندن اسد و نیز جنگ با داعش را در سرلوحه‌ی اهداف خود قرار داده است. گفته می‌شود این ائتلاف به پیشنهاد ایران شکل گرفته است.
دشمنان
در صف دشمنان اسد نیز طیف‌های مختلفی حضور دارند. در میان مهم‌ترین مخالفان او در قالب نیروهای دولتی باید به ائتلاف غربی به رهبری آمریکا در کنار انگلیس و فرانسه و آلمان اشاره داشت. این کشورها از ابتدای بحران تلاش داشتند که با تقویت جریان‌های معتدل‌تر همچون ارتش آزاد از میان مخالفان اسد و آموزش آنها، به مقابله با اسد پرداخته تا او را وادار به کناره‌گیری از قدرت نمایند. ترکیه از همان ابتدای بحران، با سیاست عمل‌گرایی تمام عیار یک هدف را دنبال می‌کرد؛ رفتن اسد. این سیاست هر روز که می‌گذشت با شکست بیشتر و تحمیل هزینه‌های فزاینده به ترکیه همراه می‌شد. عربستان سعودی به عنوان حامی اصلی جریان‌های افراطی مخالف اسد، مثل النصره، تلاش داشت تا با شکست اسد و برکناری او، شرایط را برای انتقال قدرت به اسلام‌گرایان حامی خود در سوریه باز کند. عربستان را باید یکی از قدرت‌های متضرر اصلی در بحران فعلی دانست. با ورود داعش به صحنه‌ی نبرد در سوریه و عراق، بحران سوریه به پیچیده‌ترین وضعیت خود رسید. داعش که بخش‌هایی از خاک سوریه را به تصرف درآورده بود، در کنار مبارزه با اسد به جنگ کردها و اپوزیسون و تمام جریان‌های مخالف رفت. النصره، ارتش آزاد سوریه و ده‌ها گروه شبه‌نظامی دیگر نیز در سوریه به مخالفت با اسد در نبرد هستند که مواضع آنها از سوی ترکیه و عربستان و قدرت‌های غربی تقویت و حمایت می‌شد.
یحیی زرین‌نرگس (پژوهشگر مسائل خاورمیانه)
