الوقت- وزارت امور خارجه مغرب روز جمعه از آغاز عملیات نظامی این کشور علیه جبهه پولیساریو در منطقه الکرکرات، واقع در صحرای غربی خبر داد. مغرب مدعی شده است که نیروهای جبهه پولیساریو از 21 اکتبر سال جاری وارد منطقه الکرکرات شدند و از حمل و نقل کالا و آمد و شد مردم در این منطقه جلوگیری می کنند. همزمان جبهه پولیساریو نیز رباط را به نقض آتش بس 30 ساله متهم کرده است. این رویداد پس از آن رخ می‌دهد که امارات متحده عربی در روز 28 اکتبر از قصد خود برای افتتاح یک کنسولگری در منطقه مورد مناقشه مغرب و جبهه پولیساریو خبر داد تا امارات به نخستین کشور عربی تبدیل شود که در حمایت از حاکمیت مغرب بر صحرای غربی، اقدام به افتتاح کنسولگری در آن منطقه کرده است. موضوعی که ظن نقش‌آفرینی ابوظبی در شعله‌ور کردن بحران در صحرای غربی را بوجود آورده است. .
بر این اساس این سوال قابل طرح است که امارات به دنبال ایفای چه نقشی در بحران صحرای غربی می باشد و چه اهدافی را دنبال می کند؟
منازعه در صحرای غربی
منطقه صحرای غربی که در مراکش با نام استانهای جنوبی شناخته می شود، تا سال 1974 میلادی تحت کنترل اسپانیا قرار داشت و در سال 1975 ضمیمه مغرب شد. جبهه پولیساریو که از سال 1973 و با هدف مقاومت در برابر استعمار اسپانیا تشکیل شد،ضمن مخالفت با ضمیمه شدن صحرای غربی به خاک مراکش، خواهان استقلال این منطقه می باشد. این امر سبب شد که از سال 1975 به مدت 16 سال درگیری هایی میان این جبهه و دولت مغرب به وجود آید و درنهایت در سال 1991 آتش بسی با وساطت سازمان ملل میان طرفین برقرار شد.
در مفاد این آتش بس دولت مغرب متعهد شده است که نسبت به برگزاری همهپرسی استقلال این منطقه، اقدامات لازم را انجام دهد؛ درحالی که تاکنون رباط از چنین اقدامی سرباز زده است. از سویی دیگر اعلام استقلال و تشکیل جمهوری دموکراتیک عربی صحرا توسط جبهه پولیساریو در سال 1976، از سوی چند کشور و نهاد منطقه ای از جمله اتحادیه آفریقا به رسمیت شناخته شده است. با این حال مراکش تاکنون ضمن مقاومت در برابر خواست جبهه پولیساریو (که از حمایت الجزایر بهره می برد) مبنی بر برگزاری همه پرسی استقلال در منطقه مورد مناقشه، برای حل این بحران طرحی را در راستای خودمختاری این منطقه در دستور کار قرار داده است.
نقش آفرینی امارات در منازعه صحرای غربی
یکی از اهداف اصلی مغرب در حوزه سیاست خارجه، جلب حمایت حداکثری کشورها از حاکمیت این کشور بر منطقه صحرای غربی است. مغرب در سال 2017 و پس از پیوستن مجدد به اتحادیه آفریقا، تلاش های فراوانی در این زمینه داشته است. تلاش های دیپلماتیک و همچنین کمک های مالی رباط به برخی کشورها سبب شده است تا هم اکنون بیش از 15 کشور آفریقایی در راستای حمایت از حاکمیت مغرب بر صحرای غربی، در این منطقه کنسولگری دایر کنند. بر این اساس اقدام امارات در دایر کردن کنسولگری در لایون، مرکز منطقه مورد مناقشه، از اهمیت بسیار بالایی برای رباط برخوردار است.
از سویی دیگر برخی گزارش ها در سال 2019 از مذاکرات رژیم صهیونیستی و مراکش درخصوص عادی سازی روابط خبر می دادند، گزارشاتی که بر اساس آن؛ رباط در ازای لابی رژیم صهیونیستی در امریکا در راستای پذیرش حق حاکمیت مراکش بر صحرای غربی از سوی واشینگتن، اقدام به عادی سازی روابطش با تل آویو خواهد کرد.
اگر چه این گزارش‌ها در ابتدا از سوی نخستوزیر مغرب تکذیب شد و وی مخالفت خود با عادی سازی را اعلام نمود، اما سپس وی اعلام کرد که مواضعش در خصوص عادی سازی مربوط به مواضع حزب اسلامی اش یعنی عدالت و توسعه می باشد و دیدگاه دولت مراکش نیست. بر این اساس به نظر می رسد وی جهت اصلاح موضعش از سوی دفتر پادشاهی که نقش اصلی و کلیدی را در مسائل سیاست خارجه ایفا می کند، تحت فشار قرار گرفته بود.
لذا اولین هدف احتمالی امارات در حمایت از حق حاکمیت مغرب بر صحرای غربی را می توان تلاش برای کسب موافقت رباط با عادی سازی روابطش با رژیم صهیونیستی دانست. امارات به خوبی از اهمیت صحرای غربی و حاکمیت بر آن برای رباط آگاه است و درنظر دارد با حمایت از مغرب در این زمینه، موافقت رباط با عادی سازی روابطش با رژیم صهیونیستی را جلب کند.
از سویی دیگر مغرب اخیرا اقدام به وضع مالیات 90 درصدی بر کالاهای وارداتی از ترکیه نموده است. امری که در تعارض با توافق تجاری رباط-آنکارا در سال 2004 می باشد و نشان از تمایل رباط برای بازنگری در این توافق دارد. این درحالیست که عربستان پیشتر خواستار تحریم کالاهای ترکیه ای شده بود و هم اکنون محور ریاض-ابوظبی در اغلب پرونده های منطقهای در مقابل آنکارا قرار گرفته اند. این امر فرصتی را در اختیار امارات قرار داده است که با نزدیک شدن بیشتر به رباط،این کشور را که در پرونده قطر اعلام بیطرفی نموده و از ائتلاف متجاوزین به یمن نیز خارج شده است، به محور ابوظبی-ریاض نزدیک کند.
در واقع امارات قصد دارد به عنوان بزرگترین کشور عربی سرمایه گذار در مغرب، با استفاده از امکانات مالی خود و ایضاً ایفای نقشی سیاسی در پرونده صحرای غربی، رباط را از محور دوحه-آنکارا دورکرده و همزمان آن را به عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی نیز تشویق کند.
این درحالیست که رباط روابط اقتصادی و امنیتی مناسبی با دوحه داشته و قطر نیز از جمله سرمایه گذاران بزرگ در مراکش محسوب می شود که همانند امارات در سال 2019، حجم سرمایه‌گذاری‌های خود در مغرب را افزایش داده است. با این حال منازعات آنکارا و پاریس نیز بخش دیگری از این معادله می‌باشند که بر تصمیم نهایی رباط موثر خواهد بود. فرانسه به عنوان یکی از متحدان اصلی مراکش و بزرگترین شریک اقتصادی این کشور، منازعاتی جدی با آنکارا داشته و این امر سبب همراهی ریاض و ابوظبی با پاریس نیز شده است.
درمجموع به نظر میرسد ابوظبی قصد دارد با ایفای نقش فعال در پرونده صحرای غربی، ضمن دورکردن رباط از دوحه و آنکارا، آن را به عادی سازی روابط با تل آویو نیز تشویق کند. امری که با توجه به اهمیت بالای صحرای غربی برای مراکش و منازعات رو به گسترش متحدان اصلی رباط با آنکارا از یک سو، و روابط مطلوب دوحه و رباط و مخالفت جدی احزاب اسلامی و مردم مراکش با عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی از سویی دیگر؛ تصمیم گیری نهایی را برای رباط دشوار می سازد.
