الوقت- امیر قطر در سخنرانی خود در هفتادمین مجمع عمومی سازمان ملل با بیان اینکه ایران یک بازیگر مهم منطقه است، از آمادگی قطر برای شکل دهی به این گفت وگوها خبر داد. او گفت: «الآن وقت آن است که گفت وگوهای هدفمندی به وجود آید، گفت وگو میان کشورهایی که همیشه همسایه یکدیگر خواهند ماند. ما نیازی به میانجی گری کسی نداریم، خودمان آمادگی برگزاری چنین گفت وگویی نزد خودمان در قطر را داریم.» پیشتر نیز حسین امیرعبداللهیان معاون عربی-آفریقای وزارت خارجه ایران از تشکیل مجمع گفت وگوهای منطقه ای به ابتکار قطر و عمان در اواخر شهریور خبر داده بود که به دلایلی این امر انجام نشد.
تحلیلگران دلایل مختلفی را برای این رویکرد و تمایل قطر مطرح می کنند که عمده آن به ماهیت و سطح بازیگری دوحه در تحولات خاورمیانه بر می گردد. نزدیک به یک دهه است که قطر با بهره گیری از درآمدهای سرشار گاز و همچنین پیاده سازی و عملیاتی کردن انواع دیپلماسی های ورزشی، اقتصادی، گردشگری، از محدودیت های ژئوپلیتیک خود چون جمعیت، سرزمین، قدرت نظامی عبور کرده و توانسته است به یک بازیگر فعال در گستره منطقه تبدیل شود.
در واقع یکی از موفقیت های قطر به مساله موازنه سازی در روابط با ایران و عربستان برمی گردد. مرور سیاست خارجی قطر در طول 5 سال اخیر نشان می دهد که این کشور به نوعی سعی کرده تا بالانس را در روابط با قدرت های خلیج فارس حفظ کند. حتی در مقطعی این بلندپروازی های قطر منجر به تقابل و تنش با عربستان شده است. در مقابل در پاره ای از موضوعات در یک روند هماهنگ با عربستان در بحران سوریه همراهی کرده است.
علاوه بر مساله توازن در روابط با تهران و ریاض، قطری های به این جمع بندی رسیده اند که آشفتگی در روابط ایران و عربستان اگرچه می تواند برخی فرصت ها را در اختیار این کشور قرار دهد، اما طراحی روندهای توسعه ای و برنامه هایی که مقامات قطر برای پیشرفت این کشور طراحی کرده اند را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. بخصوص که وقوع تنش های جدی منجر به تقابل، باعث آسیب پذیری بازیگرانی چون قطر در این میان خواهد شد.
هدف دیگری که از مجرای گفت وگوهای عربی – ایرانی نصیب قطر خواهد کرد و خود قطری ها هم به دنبال آن هستند به موضوع کسب پرستیژ و بهبود وجهه چانه زنی قطر و نقش واسط میان قدرت های منطقه ای برمی گردد. مرور سیاست خارجی قطر در طول یک دهه اخیر نشان می دهد که همراهی قطر با ائتلاف بین المللی علیه لیبی، وساطتت میان فتح و حماس و خریدهای اقتصادی در اروپا همگی در جهت بهبود وجهه و اعتبار رهبران این کشور در نزد دیگران بر می گردد.
با وجود تمایل و ابتکار قطر، اما وجود اختلافات در روابط ایران و عربستان و وجود شکاف در مواضع شورای همکاری خلیج فارس مانعی برای تحقق این گفت وگوها و اهداف دوحه است. یکپارچه شدن مواضع عربستان، بحرین و امارات با مواضع عمان، قطر و کویت خود امر دشواری است. بخصوص این نکته برای سعودی ها حساس برانگیز است که این ابتکار از سوی قطر باشد. شاید نشست شورای همکاری در ماه دسامبر (آذر) در ریاض، موعد برگزاری این نشست و همچنین ابتکار عمل قطر را مشخص کند.
