الوقت- مسکو پایتخت روسیه امروز شاهد پایان نشست وزرای دفاع کشورهای عضو «شانگهای»، «همسود» و «پیمان امنیت جمعی» بود. همانگونه که از مدعوین و شرکت‌کنندگان نشست پیداست این همایش با محوریت موضوعات امنیتی و دفاعی تشکیل شد. در این نشست وزرای دفاع 13 کشور حضور داشتند که بر اساس اعلام وزیردفاع روسیه به عنوان رئیس نشست، طی این اجلاس علاوه بر بیانیه مشترک در تأکید بر مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی بین‌المللی، همچنین اعضا درمورد تأمین امنیت بین المللی و منطقه ای ، وحدت تلاش ها برای جلوگیری از وقوع جنگ و درگیری های مسلحانه ، تقویت بیشتر همکاری های نظامی در شرایط کنونی گفتگو کردند.
یک مسأله مهم در مورد علت برگزاری این نشست توجه به ترکیب اعضا از سه سازمان منطقه ای مهم و در بر گرفتن حوزه جغرافیایی مهمی از آسیای میانه تا شرق، جنوب و غرب آسیا می باشد. چنین مسأله‌ای این پرسش را مطرح میکند که آیا پیشبرد اهداف مذکور در این سطح گسترده جغرافیایی با پیچیدگی‌های ژئوپلتیکی و امنیتی متنوع واقعبینانه است؟ همچنین همانند هر همکاری چندجانبه بین المللی موفق، آیا می توان همسویی گسترده ای در ترسیم اولویت‌های امنیتی و نظامی میان شرکت کنندگان مشاهده کرد تا بتوان در واقعیت به عملی شدن توافقات امید بست؟
یکی از اولویت‌ها به طور حتم همکاری برای مقابله با تروریسم فراملی بویژه در اشکال جدیدتر آن همچون حملات سایبری و بیولوژیکی است. تأثیرات مخرب جنگ و ناامنی در مناطقی از خاورمیانه بالاخص در اثر مداخلات فرامنطقه‌ای که زمینه گسترش تروریسم و افراط گرایی را طی دهه‌های اخیر فراهم کرده است به انحاء مختلف وضعیت کشورهای حاضر در نشست را تحت شعاع خود قرار داده است. رشد افراط گرایی طی سالهای اخیر در اسیای میانه، شبه قاره هند و حتی شرق آسیا که در بعضاً رقابت‌های ژئوپلتیکی نیز بر دامن زدن به آن نقش داشته است، این دولت‌ها را به تکاپو برای گسترش همکاری به منظور مقابله با این پدیده کشانیده است. توجه به مسأله افغانستان، که دهه ها جنگ و ناامنی فضای مناسبی را برای رشدگروه های تروریستی فراهم آورده، نشانگر چنین اولویتی است.
از طرف دیگر حوزه سایبری اکنون خود یکی از مهمترین درگاه‌های گسترش فعالیتهای تبلیغاتی گروه های ترویستی و توسعه افکار افراط گرایانه محسوب می شود که همکاریهای گسترده بین المللی را می طلبد. بر همین اساس در بیانیه پایانی نیز پیشنهاد شده در اواخر ماه سپتامبر در جریان رزمایش استراتژیک ستادهای فرماندهی تحت عنوان «قفقاز2020» اقدامات مشترکی در زمینه مبارزات با تروریسم انجام شود.
از طرف دیگر تهدیدات بیولوژیکی پس از شیوع ویروس کرونا اکنون بیش از پیش در موضوع همکاریهای امنیتی مورد توجه قرار می‌گیرد. بدون شک فارغ از اختلافات سیاسی و ژئوپلتیکی، اکنون نیاز به تبادل تجارب و افزایش همکاریها برای کنترل این ویروس در میان شرکت کنندگان نشست احساس می شود. در این زمینه روسیه و چین به عنوان محوریت دو پیمان همسود و شانگهای پیشرفت‌های قابل توجهی را در مبارزه با شیوع این ویروس و حتی یافتن داروی ضدکرونا داشته اند.
اما یکی دیگر از اولویت‌های همکاریهای امنیتی شرکت کنندگان، تأثیرات غیرقابل انکار مناقشات دوسویه بر منافع دیگر کشورها در جهان درهم‌تنیدگی‌های فراوان بین المللی می باشد. در این زمینه یکی از موضوعات مورد توجه اختلافات مرزی میان اعضا و تلاش جمعی برای ایجاد راهکارهای دیپلماتیک و پرهیز از جنگ می باشد.
برای مثال در نشست مذکور به موضوع درگیری های مرزی اخیر میان چین و هند به عنوان دو غول نوظهور در عرصه سیاست و اقتصاد بین المللی توجه شد. در ماه های گذشته میان نظامیان هند و چین در منطقه مورد مناقشه شرق لاداخ درگیری هایی روی داد. همچنین موضوع دیگر مورد توجه به تشدید اختلافات میان هند و پاکستان بر سر مسأله کشمیر پس از اقدام دولت هند برای لغو بخشی از امتیازات خودمختاری این منطقه مورد مناقشه با پاکستان می باشد.
تنش های اخیر مرزی میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه خودمختار قره باغ از دیگر چالش‌های امنیتی است که طبیعتاً گسترش این منازعات علاوه بر تهدید صلح، ثبات و امنیت منطقه ای، اثرات زیانباری بر همکاریهای مختلف کشورهای شرکت کننده در نشست برجای خواهد گذاشت. تنها در یک مورد سرلشکر ذاکر حسن اف وزیر دفاع آذربایجان در جلسه منظم شورای وزیران دفاع کشورهای شرکت کننده کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای (SCO) با اشاره به تنشهای اخیر با ارمنستان در منطقه تووز مدعی شد هدف رسمی ایروان صدمه زدن به روابط آذربایجان و دیگر کشورهای عضو کشورهای مستقل مشترک المنافع است. اشاره به این واقعیت که پس از تنشهای اخیر در منطقه قره باغ، باکو روسیه را متهم به حمایت از ارمنستان می کند.
در همین راستا می توان مشاهده کرد که پس از این نشست وزارت دفاع هند روز شنبه در بیانیه ای از توافق با چین برای کاهش تنش ها در امتداد مرزهای مورد مناقشه خبر داد.
