الوقت- هفته های ابتدایی سال 2020 آمریکا و چین فاز اول توافق تجاری را امضا نمودند تا مهری بر آتش بس جنگ تجاری سه سال اخیر باشد. در این زمان که ترامپ وعده سفر قریب الوقوع به پکن را می داد شاید کمتر کسی تنش جدیدی را در روابط پکن و واشنگتن، حداقل در آینده ای نزدیک پیش بینی میکرد. اما با گذشت کمتر از پنج ماه از آتش بس جنگ تجاری ،اکنون تنشهای دو کشور به بهانه مساله تایوان تا جایی پیش رفته که زمزمه های درگیری نظامی بین دو کشور بالا گرفته و آینده شبه حزیره کره را در وضعیتی مبهم تر از قبل قرار داده است.
مساله تایوان
پس از روی کار آمدن ترامپ، و ایجاد چالش در سیاست چین واحد از سوی ترامپ، رئیس جمهور چین در نوزدهمین کنگره حزب کمونیست «یک کشور، دو سیستم» را برای اتحاد مجدد با تایوان ارائه داد. براساس این ایده چین باید تا سال 2050 به هدف خود برای اتحاد دوباره ملت چین دست یافته و یک قدرت سوسیالیستی مدرن شود.
تایوان بارها به شدت با این ایده مخالفت نموده است و «تسای اینگ ون» رئیس جمهور تایوان در آخرین اظهار نظر خود در این مورد، چنین مدلی را نوع شکست خورده پکن با هنگ کنگ اعلام کرد و با هرگونه پذیرش آن مخالفت کرد. از سوی دیگر، آمریکا طی هفته های گذشته چندین فروند از جنگنده های استراتژیک بی-52 را از جزیره گوام خارج نموده و در حال تغییر آرایش دفاعی خود در اطراف چین است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که چنین تغییر تاکتیکی برای آمادگی رویارویی نظامی باچین با محوریت تایوان است.
چین نیز به این مساله واقف بوده و طی دوماه اخیر چهار رزمایش در تنگه تایوان برگزار کرده است که در نوع خود کم نظیر بوده است. روز گذشته نیز براساس گزارش روزنامه دیلی میل، چین ناوهای هواپیمابر لیائونینگ و شاندونگ را در «خلیج بوهای» در دریای زرد به حالت آماده باش قرار داده تا آنها را به دره تایوان اعزام کند.
عناصر تشدیدکننده تنش
تایوان نیز روز به روز خطر تنش و رویارویی با چین را بیش از پیش احساس میکند. اواخر آذر ماه تایوان از آمریکا درخواست اعزام متخصصین نظامی برای آموزش و تجهیز توان دفاعی تایپه با تهدیدهای فزاینده چین نمود. چند ماه بعد، «رایان مک کارتی» وزیر ارتش آمریکا در مصاحبه با شبکه بلومبرگ گفت: «ارتش آمریکا قصد دارد یک نیروی متخصص ویژه در اقیانوس آرام مستقر کند که ماموریت اصلی آن جمع آوری اطلاعات، عملیات سایبری، الکترونیکی و موشکی علیه پکن خواهد بود.» یکی از محل های استقرار این نیروی عملیاتی تایوان است که به تسلیحات دوربرد و موشکهای مافوق صوت برای رهگیری و انهدام اهداف دریایی و زمینی مجهز می شود.
اگر تا کنون لفاظی های مقامات آمریکایی بر انتقاد از تراز تجاری ناعادلانه بیست ساله بین پکن و واشنگتن متمرکز بود اما پس از توافق تجاری این لفاظی ها صریح تر و تند تر شده و صحبت از رویارویی نظامی میشود. ماه گذشته «چاد اسبراگیا» معاون وزیر دفاع آمریکا در امور چین، احتمال برخورد نظامی با چین را بسیار قوی اعلام کرد.
چین باعث اخراج تایوان از سازمان ملل شده و تا کنون فقط 15 کشور با تایوان رابطه رسمی دارند با این حال اوایل فروردین «پیمان تایوان » در سنای آمریکا تصویب شد و ترامپ نیز به آن رسمیت داد تا روابط دیگر کشورها با تایوان را به رسمیت شناخته و تقویت کند. چنین رویه ای در سیاست خارجی آمریکا طی سه دهه گذشته بی سابقه بوده و این مساله باعث واکنش شدید پکن شده است. چند هفته قبل نیز نمایندگی‌های چین و آمریکا در سازمان ملل، بر سر عضویت تایوان در سازمان ملل بحث و جدال نمودند.
پاندمی کرونا و نام بردن مقامات آمریکا از این ویروس به عنوان ویروس چینی یا ویروس ووهان باعث خشم مقامات چینی شده، اخیرا ترامپ از دریافت غرامت از پکن به بهانه پنهانکاری در دادن اطلاعات اولیه شیوع سخن میراند. دربحبوحه تنشها، کاخ سفید به تازگی فروش اژدر زیردریایی و سلاح‌های دیگری به ارزش ۱۸۰ میلیون دلار به تایوان را تصویب نموده است. روز گذشته «وو چیان» سخنگوی وزارت دفاع چین در واکنش به فروس این تسلیحات گفت: «این اقدام آمریکا به طور جدی «اصل چین واحد و مقررات سه توافقنامه مشترک چین و آمریکا» را نقض میکند و مصداق دخالت در امور داخلی چین است.
علاوه بر این اخیرا واشنگتن آمریکا اعلام کرد که ۳۳ شرکت و مؤسسه چینی را به علت کمک به دولت این کشور برای جاسوسی از اقلیت اویغور و یا به خاطر ارتباط این شرکت‌ها با سلاح‌های کشتار جمعی و ارتش چین، به لیست تحریم خود اضافه میکند. اگر چه ترامپ از تنش های پکن با هنگ کنگ و مسلمانان اویغور در جهت ایجاد آشوب در روابط با پکن استفاده میکند اما نقطه ثقل مرکزی وتیر خلاص در تنش نهایی بین دو کشور ، مساله تایوان است. زیرا در مورد مسلمانان اویغور و هنگ کنگ تنها پای ملتها و مسائل هویتی وسط است، امادر مورد تایوان، علاوه بر مسائل هویتی یک دولت در کنار آمریکا خواهد ایستاد که میتواند از طریق آن چین را مهار یا درگیری نظامی ایجاد کند.
از سوی دیگر نظام سیاسی تایوان تضادهای عمیق بنیادی با نظام سیاسی حاکم بر جمهوری خلق چین دارد. در طرف قابل نیز درک نخبگان سیاسی چین از تهدید آمریکا در بالاترین سطوح درگیری نظامی قرار گرفته است. این درک از تهدید با پاندمی کرونا گره خورده، زیرا پس از شیوع این ویروس احساسات ضدچینی در سراسر جهان تشدید شده و آمریکا میتواند از این مساله برای توجیه بیشتر درگیری نظامی با چین استفاده کند.
به تازگی رویترز از سندی خبر داد که طی آن وزارت امنیت ملی چین خطاب به شی جینپینگ رئیس‌جمهور این کشور، درباره تشدید احساسات ضدچینی در سراسر جهان از بابت شیوع ویروس کرونا هشدار داده است. حتی در این سند وزارت امنیت ملی چین پیش بینی نموده که اگر این روند ادامه پیدا کند، رابطه پکن-واشنگتن تحت الشعاع قرار گرفته و میتواند به تقابل نظامی میان آنها منجر شود.
