در سطح داخلی سوریه نیز به نظر می‌رسد موضع کردها در مذاکره با حکومت مرکزی تقویت خواهد شد اما باید توجه داشت که هر گونه سناریویی فارغ از همکاری و بازگشت کنترل مناطق شمال و شمال شرق سوریه به حکومت مرکزی نمی‌تواند با موفقیت همراه باشد. بنابراین، به نظر می‌رسد بهترین راهبرد برای کردها در صورت اتحاد، ورود به همکاری مستقیم با حکومت بشار اسد است
الوقت - در شرایطی که در چند ماه گذشته تحولات سیاسی و میدانی بحران سوریه، زیر سایه شیوع ویروس کووید -19 تا حدودی از کانون توجهات رسانه‌ها و ناظران سیاسی خارج شده بود، در چند هفته اخیر شاهد هستیم با افزایش تحرک بازیگران درگیر در عرصه، توجه به تحولات نیز افزایش پیدا کرده است. در یکی از مهم‌ترین کنش‌های سیاسی جناح‌های درگیر در بحران سوریه، اخیر در مناطق شمال شرق این کشور، بحث اتحاد میان جریان‌های رقیب کردی به شکل جدی مطرح شده است.
اساس ماجرا از این قرار است که دو جریان رقیب کرد سوری که طی تمامی سال‌های بعد از 2011 با یکدیگر بر سر اداره مناطق شمال سوریه اختلاف‌نظر داشته‌اند، اکنون به نظر می‌رسد در مسیر ایجاد اتحاد تاریخی هستند. در واقع، شواهد امر حاکی از آن است که 25 حزب و جریان سیاسی کردی در شمال و شرق سوریه در راستای پروژۀ اتحاد کردهای این کشور سازمان مشترکی به نام «احزاب اتحادیۀ میهنی کرد» تأسیس کرده‌اند. با این اوصاف، برخی اخبار ضد و نقیض نیر منتشر می‌شود که نشان می‌دهد هنوز شورای میهنی کردهای سوریه (ENKS) نسبت به این توافق رضایت نداده‌اند. در همین زمینه، «سلیمان عرب» نماینده حزب اتحاد دموکراتیک در اقلیم کردستان عراق تاکید می‌کند که هنوز (ENKS) نسبت به توافق نهایی رضایت نداده است.
با این اوصاف، با فرض اینکه چنین توافقی میان کردهای سوریه حاصل شود، اکنون این مساله مطرح می‌شود که این اتحاد چه تاثیری بر جایگاه آنها در تحولات میدانی سوریه و نیز مناسبات کردها با دمشق و دیگر بازیگران بر جای می‌گذارد؟ در راستای پرداختن به این پرسش در ابتدا ضروری است احزاب و جریان‌های سیاسی درگیر در هر دو جناح معرفی و سپس تبعات اتحاد آنها مورد بحث قرار بگیرد.
جناح‌های رقیب کردی در شمال سوریه چه جریان‌هایی هستند؟
طی سال‌های بعد از 2011 که فضایی از خلاء در شمال سوریه ایجاد شد، کردها بدون مانعی جدی موفق شدند کنترل مناطق شمالی کشور ار در دست بگیرند اما از همان ابتدا دو جریان اصلی میان آنها شکل گرفت که عبارت بودند از شورای میهنی کردهای سوریه و شورای ملی غرب کردستان.
مهم‌ترین جریانات تشکیل‌دهندۀ شورای میهنی کردهای سوریه
|
اسامی احزاب سیاسی |
سال تأسیس |
رهبر |
مرام اصلی |
|
حزب دموکرات کرد سوریه |
1957 |
عبدالحکیم بشار |
ناسیونالیسم |
|
حزب ترقی خواه دموکراتیک کرد سوریه |
1965 |
عبدالحمید حاجی درویش |
سوسیالیسم (چپ) |
|
حزب میهن پرست کرد سوریه |
1988 |
طاهر سعدون |
ناسونالیسم |
|
حزب مساوات دموکراتیک |
1992 |
عزیز داوه |
سوسیالیسم (چپ) |
|
حزب دموکرات کرد سوریه جناح جمال باقی |
1997 |
جمال باقی |
ناسیونالیسم |
|
حزب چپ کرد در سوریه |
1997 |
شلال گدو و محمد موسی |
سوسیالیسم (چپ) |
|
حزب جنبش آینده کرد سوریه |
1999 |
هیأت رهبری مشترک |
ناسیونالیسم مترقی |
|
حزب اتحاد کرد سوریه |
1999 |
اسماعیل حامی |
ناسیونالیسم |
|
حزب دموکرات کرد سوریه جناح عبدالرحمن الیوجعی |
2004 |
عبدالرحمن الیوجعی |
ناسیونالیسم |
|
حزب وفاق کرد سوریه |
2004 |
فؤاد عمر |
مارکسیست لنینیسم |
|
حزب آزادی کرد سوریه |
2005 |
مصطفی جمعه |
سوسیالیسم (چپ) |
|
حزب اتحاد دموکراتیک کرد در سوریه |
2010 |
محیالدین شیخ علی |
ناسیونالیسم |
|
حزب دموکرات کرد سوریه جناح نصرالدین ابراهیم |
- |
نصرالدین ابراهیم |
ناسیونالیسم |
مهم‌ترین جریانات تشکیل‌دهندۀ شورای خلق غرب کردستان
|
اسامی احزاب و جریانات سیاسی |
سال تأسیس |
رهبر |
مرام اصلی |
|
حزب اتحاد دموکراتیک |
2003 |
صالح محمد مسلم |
مارکسیست لنینیسم |
|
جنبش جامعه دموکراتیک (Tev - Dem) |
بعد از 2010 |
- |
- |
هر چند در ادامه تحولات میدانی سوریه، در جناح‌بندی شورای میهنی کردهای سوریه، تغییراتی اتفاق افتاد و احزابی مهم همچون حزب ترقی خواه دموکراتیک کرد سوریه از جمع این شورا جدا شدند اما همچنان این قطب‌بندی میان این دو جناح وجود دارد. در یک طرف، شورای ملی کردهای سوریه تحت نظر مسعودی بارزانی، رئیس سابق اقلیم کردستان قرار دارند و شورای خلق غرب کردستان، زیر نظر حزب پ‌ک‌ک اداره می‌شود.
با نظر به لیست احزاب و جریان‌های حاضر در هر دو گروه، اکنون برای ایجاد سازمان مشترکی به نام «احزاب اتحادیۀ میهنی کرد» به نظر می‌رسد دو طرف به توافقی فراگیر رسیده‌اند. در همین راستا، شاهد هستیم که دو طرف در بیانیۀ مشترکی که این احزاب اتحاد خود را اعلام کرده‌اند، دربارۀ اهداف و وظایف این سازمان آمده است: «ما به عنوان احزاب اتحادیۀ میهنی کرد به طور مشترک فعالیت می کنیم تا در موضوع اتحاد کردها پیشرفت حاصل شود و به این منظور یک کمیتۀ مشترک به نمایندگی [از همۀ احزاب و جریان ها] اقدام خواهد کرد.»
اتحاد کردهای سوریه و آینده سیاسی آنها
اگر اتحاد میان دو جناح اصلی کردهای سوریه در عرصه میدانی عملی شود، به طور حتم توجه به تاثیرات آن بر آینده سیاسی آنها از اهمیت زیادی برخوردار خواهد بود. واقعیت امر این است که اولین دور مذاکرات میان کردها در سال 2013 با مدیریت و میانجی‌گری مسعود بارزانی رقم خورد وآخرین دور گفتگوها نیز در اکتبر سال 2019 توسط مظلوم کوبانی، فرمانده ارتش دموکراتیک سوریه کلید خورد اما اکنون به نظر می‌رسد موانع برای اتحاد میان دو طرف کمتر شده و احتمال دارد در آینده توافق نهایی اعلام شود. با این اوصاف، پیرامون آینده سیاسی کردهای سوریه در صورت نهایی شدن توافق می‌توان به چند نکته مهم اشاره کرد:
1- شورای ملی کردهای سوریه همانند حزب اتحاد دموکراتیک، نیروهای نظامی آموزش دیده‌ای نیز دارند و در صورت توافق احتمالا این نیروها نیز از اقلیم کردستان به شمال سوریه باز خواهند گشت. در این صورت به نظر می‌رسد توان لجستیکی کردها در زمینه نظامی افزایش پیدا خواهد کرد اما باید توجه داشت که حضور دو نیروی نظامی در کنار یکدیگر بدون توافقی محکم خود می‌تواند به عاملی برای تنش میان دو جناح تبدیل شود.
2- در سطح داخلی سوریه نیز به نظر می‌رسد موضع کردها در مذاکره با حکومت مرکزی تقویت خواهد شد اما باید توجه داشت که هر گونه سناریویی فارغ از همکاری و بازگشت کنترل مناطق شمال و شمال شرق سوریه به حکومت مرکزی نمی‌تواند با موفقیت همراه باشد. بنابراین، به نظر می‌رسد بهترین راهبرد برای کردها در صورت اتحاد، ورود به همکاری مستقیم با حکومت بشار اسد است.
3- در سطح منطقه‌ای ترکیه تحکیم دستاوردهای کردها را در شمال سوریه تهدیدی وجودی علیه خود می‌داند که ممکن است باعث تشویق 14 میلیون کرد این کشور به جدایی‌طلبی شود، بنابراین هر گونه توافق میان کردهای سوریه را تهدید علیه خود می‌داند.
4- ایالات متحده آمریکا در مقام متحد کردهای سوریه در سال‌های پس از 2014 نیز به نظر می‌رسد از این توافق حمایت خواهد کرد؛ زیرا این کشور در جریان حمله ترکیه به مواضع کردهای سوریه، به شدت از سوی افکار عمومی بین‌المللی مورد انتقاد قرار گرفته بود. اکنون به نظر می‌رسد توافق میان کردها می‌تواند به نوعی باز مسئولیت آمریکا در قبال آنها را کاهش دهد.
