الوقت- چهلمین نشست سران کشورهای عضو شورای همکاری روز چهارشنبه به کار خود پایان داد، اجلاسی که بنا بود اتحاد ازدست رفته این شورا را به آن بازگرداند. از همین رو مشخص بود که عربستان سعودی طرح ویژه ای را برای حل و فصل بحران قطر در نظر گرفته است،طرحی که به نظر از ماه ها قبل توسط ریاض دنبال شده است و هم اکنون سعودی ها در اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس به دنبال رونمایی از ثمرات آن بودند.
در خصوص زمان آغاز پیگیری های جدی ریاض در خصوص پرونده ی قطر می توان با اطمینان بالایی به ماجرای قتل جمال خاشقچی،منتقد میانه روی عربستانی،اشاره کرد.
پس از مشخص شدن ابعاد قتل وی در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول،مشخص شد که دونالد ترامپ شروطی را برای حمایت از متهم اصلی و پشت پرده این قتل که مورد حملات رسانه ای شدیدی نیز واقع شده بود،یعنی محمد بن سلمان،تعیین کرده است. از مهم ترین این شروط می توان پیگیری و حل وفصل هرچه سریع تر پرونده های قطر و یمن را نام برد،ولیعهد جوان سعودی که جایگاه خود را در معرض خطر بزرگی میدید،پیگیری پرونده های فوق را آغاز کرد.
هر چند به نظر می رسید عربستان سعودی پیش از این واقعه نیز به دنبال حل و فصل پرونده های مذکور بوده، اما مسلم آنکه روند پیگیری پرونده های قطر و یمن از سوی عربستان سعودی گرچه در جریان بوده اما از جدیت کافی برخوردار نبوده است.
ایالات متحده به دنبال آن بود که با حل و فصل مشکلات این کشور عربی با سایر کشورهای شورای همکاری و مصر به هدف حداکثری شکل دهی پایه های اولیه ی ناتوی عربی و حداقلی احیاء شورای همکاری خلیج فارس و اتحاد آنها علیه ج.ا.اایران دست یابد، بنابراین مصرانه مذاکرات قطر و عربستان سعودی را توصیه و دنبال می کرد.
در همین اثناء آنچه وجود مذاکره ی محرمانه بین قطر و عربستان سعودی را تائید می کرد،مصاحبه های چهره های شاخص رسانه ای قطر که روابط نزدیکی با شیخ تمیم بن حمد آل ثانی،امیر این کشور دارند بود،این چهره ها خبر از بروز وقایع و توافقاتی در آینده ای نزدیک می دادند که خشم ابوظبی را در بر خواهد داشت،لذا مشخصا در مذاکرت عربستان سعودی و قطر،امارات نقشی مستقیم و حتی غیر مستقیمی نیز نداشته است.
این مطلب زمانی بیش از پیش قابل باور می شود که محل برگزاری اجلاس شورای همکاری که قرار بود در ابوظبی باشد به ریاض منتقل می شود و مهم تر آنکه سامح شکری،وزیر امور خارجه ی مصر،4 روز پیش از برگزاری نشست سران شورای همکاری خلیج فارس،در نشستی در رم می گوید: تا این لحظه هنوز هیچ تغییری در رفتار حمایت آمیز قطر از تروریسم دیده نشده است.
این امر مسلما نشان دهنده ی آن است که مصر و امارات به عنوان دو متحد اصلی عربستان سعودی و از کشورهای مهم محاصره کننده ی قطر، از نتایج اولیه ی مذاکرات عربستان و قطر بی خبر بوده اند و یا ملاحظات آنها در این مذاکرات لحاظ نشده است.
از طرفی دولت قطر بعد از مورد محاصره و تحریم قرار گرفتن از سوی کشورهای محاصره کننده با آنکه در ابتدا با دشواری هایی مواجه شد اما به تدریج با حمایت ج.ا.ایران و بالاخص ترکیه به عنوان یک متحد اصلی،اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده است و قطعا در مذاکره با کشورهای متخاصم از موضع ضعف مذاکره نخواهد کرد و این به معنای عدم توجه ی قطر به شروط 13 گانه ی دول متخاصم برای از سرگیری روابط عادی با قطر است،بویژه بندهایی که مربوط به درخواست عدم حمایت این کشور از اخوان المسلمین و تعطیلی شبکه ی الجزیره می شود،چرا که جامه ی عمل پوشاندن به این دو شرط خود به معنای استحاله ی ایدئولوژی دولت قطر است.
از طرفی دو شرط مذکور بویژه آنچه مربوط به اخوان السلمین می شود از خواسته های اصلی دولت های مصر و امارات است و به نظر نمی رسد به سادگی توافقی بین این سه کشور در خصوص این مورد صورت بگیرد.
با اینکه عربستان سعودی سعی در احیای شورای همکاری خلیج فارس و خارج کردن آن از اغما داشت اما با وجود تمامی تمهیدات عدم مشارکت امیر قطر وضعیت وخیم شورای همکاری را استمرار بخشید.
لذا حرکت بعدی عربستان برای احیای شورای همکاری،تلاش برای انتشار بیانیه ای تند علیه ج.ا.ایران بود که اتحاد 6 عضو شورا در این امر را نشان دهد اما عدم حضور سران عمان و قطر در این اجلاس و وجود اختلافات همچنان حل نشده مابین اعضاء،این بیانیه را از اعتبار داخلی نیز ساقط می کند.
جالب آنکه یکی از بندهای این بیانیه که علیه ج.ا.ایران و در خصوص جزایر سه گانه ی ایرانی است نیز،با آنکه یک موضع سنتی شورای همکاری خلیج فارس علیه ایران تلقی می شود اما این موضع هم به نظر در حال نزدیک شدن به اتمام تاریخ مصرف خود به عنوان موضعی مشترک و وحدت بخش در بین کشورهای شورای همکاری است،چرا که سفر برادر امیر قطر به جزیره ابوموسی و اعلام حضور در این جزیره با عکسی از پرچم ج.ا.ایران هر چند موضع رسمی دولت قطر نباشد،اما نشان دهنده ی آن است که دولت قطر نقش جدیدی برای خود در آینده منطقه تعریف کرده است و این کشور حرفهای جدیدی در منطقه و یا دستکم در مذاکرات با کشورهای محاصره کننده برای گفتن دارد که این امر خارج کردن شورای همکاری خلیج فارس از اغما را بیش از پیش برای عربستان دشوار می نماید.
